De beste Wordsworth gedichten geselecteerd door Dr Oliver Tearle
W. H. Auden zei over Edward Lear dat ‘hij een land werd’. William Wordsworth (1770-1850) werd in vele opzichten ‘romanticus’: hij belichaamde het beginpunt van de Engelse romantiek door zijn vroege samenwerking met Samuel Taylor Coleridge aan Lyrical Ballads (1798) en zijn beroemde voorwoord, twee jaar later gepubliceerd in de tweede editie, waarin hij opriep tot poëzie waarin directe, natuurlijke menselijke spraak werd gebruikt in plaats van overdreven versierde taal en dictie. In 1843 werd hij de Britse Poet Laureate, en hij schreef nauwelijks nog iets. Maar tijdens zijn leven schreef hij een grote hoeveelheid poëzie, in verschillende vormen en modi. Hieronder staan tien van Wordsworths allerbeste gedichten, met een stukje erover.
1. ‘Composed upon Westminster Bridge’.
Earth has not anything to show more fair:
Dull would be of soul who could pass by
A sight so touching in its majesty:
This City now doth, like a garment, wear
The beauty of the morning: Stil, kaal,
Schepen, torens, koepels, theaters en tempels liggen
Open naar de velden, en naar de hemel…
Dit sonnet, geschreven in 1802, prijst de schoonheid van Londen in het vroege ochtendlicht, als de dichter op de Westminster Bridge staat en de omringende gebouwen bewondert.Zelfs aan het begin van de negentiende eeuw was Londen een wereld van industrialisatie, smog (dat wil zeggen rokerige mist, ontstaan door industriële activiteit), en ook het centrum van regering en imperium, twee zaken die door de vroege romantische dichters zwaar onder de loep werden genomen. Toch is het Londen van de vroege ochtend sereen en stil, en het is dit stille tafereel dat Wordsworth hier prijst.
2. ‘Ik dwaalde eenzaam als een wolk’.
Ik dwaalde eenzaam als een wolk
Die hoog over dalen en heuvels zweeft,
Toen zag ik ineens een menigte,
Een schare gouden narcissen;
Bij het meer, onder de bomen,
Fladderend en dansend in de bries …
Een van Wordsworths beroemdste gedichten, ‘I wandered lonely as a cloud’ (Ik dwaalde eenzaam als een wolk) (zoals het eigenlijk zou moeten heten; het is algemeen bekend als ‘Narcissen’) gaat over de verwantschap van de dichter met de natuur, en hoe de herinnering aan de dansende narcissen hem telkens weer opvrolijkt als hij eraan terugdenkt. Wat minder bekend is, is dat Wordsworths zuster Dorothy – en ook zijn vrouw – een hand had in de compositie van het gedicht, zoals we hier onderzoeken.
3. Uit De Prelude. Wordsworths grote lange autobiografische gedicht in blanco verzen (hoewel het niet zonder gebreken is), De Prelude heeft vele geweldige passages, en dit is een van de beste, uit het eerste boek van het gedicht, waarin de schooltijd van de dichter wordt beschreven:
Wijsheid en Geest van het universum!
Geest de Ziel die de eeuwigheid van het denken is!
Die aan vormen en beelden een adem geeft
En eeuwigdurende beweging! Niet tevergeefs,
Bij dag of bij sterrenlicht zo vanaf mijn eerste dageraad
Verweefde Gij voor mij de hartstochten die onze menselijke Ziel opbouwen,
Niet met de gemene en vulgaire werken van de mens,
Maar met verheven voorwerpen, met blijvende dingen,
met leven en natuur, en zuivert zo de elementen van gevoel en gedachte,
en heiligt door deze discipline,
zowel pijn als angst, totdat we een grootsheid herkennen in de kloppingen van het hart…
Als dit fragment uw eetlust opwekt voor het hele gedicht, kunt u dat hier lezen.
4. ‘Londen, 1802’.
Milton! gij zoudt moeten leven op dit uur:
Engeland heeft u nodig: zij is een veen
Van stilstaand water: altaar, zwaard en pen,
vuurwerk, de heldhaftige rijkdom van zaal en prieel,
hebben hun oude Engelse erfdeel
van innerlijk geluk verspeeld…
In dit sonnet richt Wordsworth zich tot de dichter John Milton (1608-74) en spreekt de wens uit dat Milton nog zou leven, omdat zijn land, Engeland, hem nu nodig heeft. Engeland is in alle opzichten stagnant en corrupt geworden. Iedereen is egoïstisch geworden. Alleen Milton, zo lijkt het, kan Engeland zijn vroegere grootheid teruggeven, door de deugden te herstellen die het is kwijtgeraakt.
In 1802 was Wordsworth een literaire beroemdheid, dankzij de publicatie van Lyrical Ballads, die hij in 1798 samen met Samuel Taylor Coleridge had geschreven. Wordsworth was een fervent aanhanger van de Franse Revolutie in 1789 en verklaarde later: “Zalig was het in die dageraad om te leven! Maar in 1802 had het revolutionaire regime plaatsgemaakt voor Napoleons keizerlijke tirannie, en de Napoleontische oorlogen. Hoe kan Engeland zich verdedigen tegen een vreemde mogendheid als er zoveel corruptie en egoïsme onder de bevolking is? Milton staat dus als een baken van verlichting en integriteit, een man die het beste voor heeft met Engeland en de vaardigheid en invloed heeft om een echt politiek verschil te maken.
5. ‘Tintern Abbey’.
Dit gedicht werd eigenlijk niet gecomponeerd in Tintern Abbey, maar, zoals de volledige titel van het gedicht (‘Lines Written (or Composed) a Few Miles above Tintern Abbey, on Revisiting the Banks of the Wye during a Tour, July 13, 1798’) onthult, werd het in de buurt geschreven, met uitzicht op de ruïnes van de middeleeuwse priorij in de Wye Valley in Zuid-Wales. Welnu, volgens Wordsworth ‘schreef’ hij geen woord van het gedicht totdat hij in Bristol aankwam, waar hij het hele gedicht opschreef, nadat hij het in zijn hoofd had gecomponeerd kort nadat hij de Wye had verlaten. We hebben dit gedicht hier geanalyseerd.
Maar vaak, in eenzame kamers, en temidden van het lawaai
van steden en dorpen, heb ik aan hen,
In uren van vermoeidheid, zoete gewaarwordingen,
Gevoeld in het bloed, en gevoeld langs het hart;
En zelfs overgaand in mijn zuivere geest
Met een rustig herstel:-gevoelens ook
Van onherinnerd plezier: zulke, misschien,
als hebben geen geringe of onbeduidende invloed
op dat beste deel van het leven van een goed mens,
zijn kleine, naamloze, onherinnerde, daden
van vriendelijkheid en liefde …
Het gedicht is een van de grote lofzangen op rust, stille contemplatie, en zelfonderzoek in de hele Engelse literatuur.
6. ‘Mijn hart springt op als ik het aanschouw’.
Het kind is de vader van de man;
En ik zou willen dat mijn dagen
elkaar verbonden waren door natuurlijke vroomheid …
Dit eenvoudige gedicht van negen regels beschrijft hoe de dichter vervuld is van vreugde als hij een regenboog ziet, en dat hij zich altijd zo heeft gevoeld, sinds ‘mijn leven begon’; hij hoopt dat hij dat gevoel van betovering met de natuurlijke wereld altijd zal behouden. Het gedicht bevat de beroemde uitspraak van Wordsworth: ‘Het kind is de vader van de man’, waarmee hij benadrukt hoe belangrijk de ervaringen uit de kindertijd voor de romantici waren bij het vormen van de mensen die zij als volwassenen werden.
7. ‘Een sluimering bezegelde mijn geest’.
Geen beweging heeft ze nu, geen kracht;
Ze hoort noch ziet;
Rold rond in de dageraad van de aarde,
Met rotsen, en stenen, en bomen …
Deze korte tekst, die vaak wordt beschouwd als een van Wordsworths ‘Lucy-gedichten’, gaat over het gevoel in vrede te zijn, alsof je slaapt en in een diepe rust verkeert. Dit komt door een niet geïdentificeerde ‘zij’ die niet getekend lijkt te zijn door het verstrijken van de tijd of de verwoestingen van de natuur zoals andere stervelingen dat wel zijn. Maar wacht: in de tweede strofe worden we plotseling op de hoogte gebracht van de dood van de vrouw (meisje?): ze ligt stil en machteloos, niet in staat om te zien of te horen, en is onderdeel geworden van de alledaagse wereld van de natuur.
8. ‘Ode: Intimations of Immortality’.
Er was een tijd dat weide, bos en beek,
de aarde, en elk alledaags gezicht,
voor mij in hemels licht getooid leken,
de glorie en de frisheid van een droom.
Het is nu niet meer zoals vroeger;
Draai waar ik ook ben,
bij nacht of dag.
De dingen die ik heb gezien, kan ik nu niet meer zien…
Philip Larkin herinnerde zich eens dat hij dit gedicht op de BBC radio hoorde voordragen, en dat hij aan de kant van de weg moest gaan staan, omdat zijn ogen zich met tranen hadden gevuld. Het blijft een krachtige poëtische meditatie over de dood, het verlies van de onschuld van de kindertijd, en de manier waarop we de neiging hebben verder van onszelf af te raken – onze ware wortels en onze overtuigingen – naarmate we ouder worden.
Wordsworth schreef later over het gedicht:
Dit werd gecomponeerd tijdens mijn verblijf in Town-end, Grasmere. Er zijn minstens twee jaar verlopen tussen het schrijven van de eerste vier strofen en het resterende deel. Voor de oplettende en bekwame lezer verklaart het geheel zichzelf voldoende; maar het kan geen kwaad hier te wijzen op bepaalde gevoelens of ‘ervaringen’ van mijn eigen geest waarop de structuur van het gedicht gedeeltelijk berust. Niets was moeilijker voor mij in mijn jeugd dan de notie van de dood toe te laten als een toestand die van toepassing is op mijn eigen wezen.
In het gedicht vertrouwt Wordsworth toe dat hij nu meer van de beekjes houdt nu hij ouder is, en dat de dageraad, en een nieuwe dag, hem nog steeds vervullen met waardering voor de wereld en alles wat die te bieden heeft. De wolken die zich samenpakken rond de ondergaande zon, als voorbode van de dichter’s eigen neergang en uiteindelijke dood, herinneren hem er ook aan dat een nieuwe dag is geëindigd en dat deze nieuwe heerlijkheden heeft gebracht. Dankzij de aard van het menselijk hart, dat ons in staat stelt ons emotioneel te verbinden met de wereld om ons heen, inspireert zelfs de ‘gemeenste bloem’ bij de dichter gedachten die ’te diep liggen voor tranen’.
We hebben dit gedicht hier geanalyseerd.
9. ‘De eenzame maaier’.
Naast het schrijven van odes en korte liedteksten kon Wordsworth zich ook toeleggen op de ballade, zoals dit gedicht laat zien. Geïnspireerd door een bezoek aan het Schotse dorpje Stathrye dat de dichter samen met zijn zuster aflegde, heeft het een van Wordsworths favoriete onderwerpen – het leven van eenvoudige, rustieke mensen:
Zie haar, alleen in het veld,
Jon solitary Highland Lass!
Zichzelf oogstend en zingend;
Stop hier, of kom zachtjes voorbij!
Alone she cuts and binds the grain,
And sings a melancholy strain;
O listen! for the Vale profound
Is overflowing with the sound…
10. ‘Surprised by joy – impatient as the Wind’.
Verrast door vreugde – ongeduldig als de wind
keerde ik mij om om het transport te delen-Oh! met wie
Behalve U, lang begraven in het stille graf,
Die plek die geen wisselvalligheid kan vinden?
Geschreven over de dood van de driejarige dochter van de dichter, Catherine, gaat dit sonnet ook over alle dood – over je omdraaien om een gevoel of een moment te delen met iemand die er niet meer is. Een van Wordsworths meest aangrijpende gedichten, en om die reden een van zijn beste.
Het slot van het sestet (een eenheid van zes regels) heeft echter de neiging de lezers te verdelen. Is het een welsprekende en oprechte uiting van rouw, of is het een reeks platitudineuze uitspraken over rouw? Hier maakt objectieve analyse waarschijnlijk plaats voor subjectieve, persoonlijke voorkeur. Maar ‘Surprised by joy’ blijft een van Wordsworths meest toegankelijke en populaire korte gedichten, en is een van zijn mooiste uitingen van persoonlijk verdriet.
De beste verzameling van Wordsworths poëzie is The Major Works (Oxford World’s Classics)
De auteur van dit artikel, Dr Oliver Tearle, is literair criticus en docent Engels aan de Loughborough University. Hij is de auteur van, onder andere, The Secret Library: A Book-Lovers’ Journey Through Curiosities of History