De invasie van Koeweit door Irak op 2 augustus 1990 markeerde het begin van Amerika’s “eindeloze oorlogen” in het Midden-Oosten. Tot dan toe waren de Amerikaanse gevechtshandelingen in de regio over het algemeen tijdelijk en van korte duur geweest. President George H.W. Bush wilde dat patroon voortzetten toen hij krachtig en adequaat reageerde op de agressie van Irak, maar dat pakte niet zo uit. Vier presidenten hebben sindsdien ontdekt dat het moeilijk is om thuis te komen.
Bruce Riedel
Senior Fellow – Foreign Policy, Center for Middle East Policy, Center for Security, Strategy, and Technology
Amerikanen – waaronder mijn vader – vochten in de Tweede Wereldoorlog tegen de nazi’s in Noord-Afrika, maar de eerste gevechtsoperatie in het Midden-Oosten zelf vond pas plaats op 18 juli 1958, toen president Dwight Eisenhower mariniers aan land stuurde in Beiroet, Libanon. Operatie Blue Bat was ingegeven door een staatsgreep, niet in Libanon maar in Irak. Op 17 juli 1958 gooide het Iraakse leger de meest pro-Westerse regering in het Midden-Oosten omver, de Hasjemitische monarchie die toen zowel Irak als Jordanië regeerde. Koning Faisal II en zijn familie werden op brute wijze vermoord.
De normaal zo voorzichtige Ike stuurde in paniek de mariniers naar Beiroet om een maronitische christelijke president overeind te houden die te maken kreeg met een volksopstand tegen zijn pogingen een tweede en ongrondwettelijke ambtstermijn te krijgen. President Eisenhower was bezorgd dat de hele regio in handen zou vallen van de charismatische Egyptische president Gamal Abdel Nasser, die in de hele Arabische wereld werd geprezen als een antikolonialist die de krachten van het westerse imperialisme aan het verpletteren was. Nasser was een gevolmachtigde van de Sovjet-Unie, geloofde Ike, maar hij had niet achter de staatsgreep in Bagdad gezeten. In feite was Nasser net zo verrast als Eisenhower.
Op de grond werden de zwaarbewapende mariniers die aan land stormden, opgewacht door verkopers van Coca-Cola en meisjes in bikini die lagen te zonnebaden. Het was een beetje een klucht, maar het was ook uiterst gevaarlijk en had kunnen uitlopen op een moeras. Gelukkig wonnen koelbloedige hoofden in de Amerikaanse ambassade de overhand en werd er een deal gesloten met de oppositie, waarna Washington zich terugtrok. Een andere maroniet werd tot president gekozen en de burgeroorlog eindigde vreedzaam. Slechts één Amerikaanse soldaat sneuvelde in de strijd, en na 102 dagen aan land verlieten de mariniers Libanon. Ik was pas vijf jaar oud en was in juli 1958 in Beiroet; mijn vader diende toen bij de Verenigde Naties.
Bij de volgende gevechtsoperatie werd ook gevreesd voor het Nasserisme en de Russen. Egypte en de Sovjets grepen in 1962 in Jemen in om een republikeinse staatsgreep tegen een monarchie te steunen. Saoedi-Arabië en Jordanië steunden de royalisten tegen Egypte en er ontstond een burgeroorlog. De Egyptenaren bombardeerden koningsgezinde kampen in Saoedi-Arabië, en koning Faisal riep John F. Kennedy om hulp.
JFK stuurde de Amerikaanse luchtmacht om de Saoedi’s te beschermen in het midden van 1963. Operatie Hard Surface duurde zes maanden. Amerikaanse luchtmacht jets vlogen gevechtspatrouilles langs de grens met Jemen. Er vonden geen daadwerkelijke gevechten plaats, want Nasser wilde het niet opnemen tegen de Amerikanen en Kennedy wilde geen oorlog.
In de jaren na 1964 waren de Amerikaanse gevechtsoperaties in de regio meestal van korte duur. We verloren wel troepen. Vierendertig bemanningsleden werden gedood op 8 juni 1967 toen Israël de USS Liberty aanviel. Tweehonderd éénenveertig mariniers en matrozen sneuvelden in Beiroet op 23 oktober 1983, toen Ronald Reagan onverstandig ingreep in een andere Libanese burgeroorlog. Reagan trok zich daarna wijselijk terug uit Libanon.
Gerelateerde boeken
-
Beiroet 1958
Door Bruce Riedel2019
Reagan raakte in de jaren tachtig betrokken bij de langste moderne conventionele oorlog in de regio, de oorlog tussen Iran en Irak. Nadat Irak in mei 1987 de USS Stark had aangevallen, waarbij 34 matrozen om het leven kwamen, gaf de regering-Reagan Iran de schuld van de oorlog. De Amerikaanse marine voerde meer dan een jaar lang een niet-aangekondigde oorlog tegen de Iraniërs in de Perzische Golf. Deze eindigde toen Iran en Irak een wapenstilstand aanvaardden. De marine verliet de Golf grotendeels en liet alleen een kleine basis in Bahrein achter. In 1990 was dat de enige Amerikaanse militaire basis in het Midden-Oosten buiten Turkije.
De oorlog tussen Iran en Irak heeft Irak een fortuin gekost, waaronder tientallen miljarden aan leningen van Koeweit en Saudi-Arabië. Saddam Hoessein besloot in juli 1990 de bank te beroven om aan zijn zelf veroorzaakte financiële crisis te ontsnappen. Op de avond van 1-2 augustus werd ik in Washington plaatsvervangend task force chef bij de CIA om inlichtingen te verstrekken aan het Bush-team. We waarschuwden onmiddellijk dat Saoedi-Arabië Saddams volgende doelwit was en Operatie Desert Shield volgde. Amerikanen hebben sindsdien gevochten. Tegenwoordig zijn er Amerikaanse militairen in de meeste landen in het Midden-Oosten, waaronder alle Golf-monarchieën, Irak, Syrië, Jordanië, Turkije en Afghanistan.
De Koeweit-crisis kwam met weinig waarschuwing. Ik was in juni 1990 in Bagdad en Koeweit; ik kan me niet herinneren dat iemand het had over het risico dat Irak Koeweit zou binnentrekken. Onze aandacht was gericht op Saddams dreigementen Israël te “verbranden” en de bouw van lanceerplaatsen voor Scud-raketten in West-Irak om Tel Aviv te raken. Maar half juli ontdekten we de Iraakse opbouw langs de Koeweitse grens. Wij vertelden de president dat Koeweit dacht dat de Irakezen bluften; wij dachten van niet.
Bush en zijn Nationale Veiligheidsadviseur Brent Scowcroft stelden een coalitie samen om Irak te bestrijden die tientallen landen omvatte met grote troepenbijdragen van met name Groot-Brittannië en Frankrijk, alsmede Egypte en Syrië. Meer dan een half miljoen Amerikaanse troepen werden ingezet in de Golf. Nog meer troepen gingen naar Israël nadat de oorlog was begonnen en Saddam zijn Scuds op Israël afvuurde.
Bush probeerde een oorlog met een open einde te voorkomen. Hij deed er verstandig aan Irak niet binnen te vallen na de bevrijding van Koeweit, maar hij creëerde een no-fly zone in Noord-Irak, Operatie Provide Comfort, die leidde tot jaren van gevechtspatrouilles boven Irak. De noordelijke zone werd uitgebreid met een andere no-fly zone in het zuiden, Operatie Southern Watch, om de Iraakse sjiieten te beschermen en de Irakezen weg te houden van Saoedi-Arabië en Koeweit, althans in de lucht. Gelukkig werden er geen Amerikanen neergeschoten door de Irakezen, hoewel op 14 april 1994 twee Amerikaanse helikopters boven Koerdistan werden neergeschoten door straaljagers van de luchtmacht, waarbij 26 Amerikanen aan boord omkwamen. Ik had twee weken voor het ongeluk in een van die helikopters gezeten.
George W. Bush bracht ons in 2003 terug naar Irak. Hij negeerde een waarschuwing van Scowcroft dat het cruciale middelen zou onttrekken aan de strijd tegen het terrorisme. Hij wees informatie van de hand waaruit bleek dat Irak niets met de aanslagen van 11 september te maken had. De invasie wordt wel de slechtste beslissing in het Amerikaanse buitenlandse beleid ooit genoemd.
Augustus 1990 was een keerpunt voor de Amerikanen. Bush deed wat juist was, maar zoals altijd in een oorlog had het gebruik van geweld onverwachte gevolgen. President Barack Obama en zijn vicepresident Joe Biden probeerden Irak te verlaten, maar werden door ISIS weer naar binnen getrokken. President Donald Trump heeft gesproken over het verlaten van de eindeloze oorlogen, maar heeft in feite meer troepen op de grond gezet, waaronder het terugsturen van troepen naar Saudi-Arabië nadat we dat koninkrijk in 2005 hadden verlaten. Washington heeft ontdekt dat erin komen gemakkelijk is, eruit komen schijnbaar onmogelijk.