Armenians

Religion

Before Christianity, Armenians adhered to Armenian Indo-European native religion: a type of indigenous polytheism that pre-dated the Urartu period but which subsequently adopted several Greco-Roman and Iranian religious characteristics.

In 301 AD, Armenia adopted Christianity as a state religion, becoming the first state to do so. The claim is primarily based on the fifth-century work of Agathangelos titled “The History of the Armenians.” Agathangelos was getuige van de doop van de Armeense koning Trdat III (ca. 301/314 n.Chr.) door de heilige Gregorius de Verlichter. Trdat III verordende dat het christendom de staatsgodsdienst was.

Armenië stichtte een kerk die nog steeds onafhankelijk van zowel de katholieke als de oosters-orthodoxe kerken bestaat, omdat zij dit in 451 n.Chr. werd als gevolg van haar houding ten opzichte van het Concilie van Chalcedon. Tegenwoordig staat deze kerk bekend als de Armeense Apostolische Kerk, die deel uitmaakt van de Oosters-Orthodoxe gemeenschap, niet te verwarren met de Oosters-Orthodoxe gemeenschap. Tijdens zijn latere politieke eclipsen was Armenië voor het behoud en de bescherming van zijn unieke identiteit afhankelijk van de kerk. De oorspronkelijke plaats van het Armeens Katholiekosdom is Echmiadzin. De voortdurende omwentelingen, die de politieke scènes van Armenië kenmerkten, deden de politieke macht echter naar veiliger oorden verhuizen. Samen met de politieke macht verhuisde ook het kerkelijk centrum naar andere plaatsen. Daarom verhuisde het uiteindelijk naar Cilicië als de Heilige Stoel van Cilicië.

Armenië is soms een christelijk “eiland” geweest in een overwegend islamitische regio. Er is echter een minderheid van etnische Armeense moslims, bekend als Hamshenis en Crypto-Armenen, hoewel de eersten vaak worden beschouwd als een aparte groep of subgroep. De geschiedenis van de Joden in Armenië gaat meer dan 2.000 jaar terug. Het Armeense koninkrijk Cilicië had nauwe banden met de Europese Kruisvaardersstaten. Later bracht de verslechterende situatie in de regio de bisschoppen van Armenië ertoe een Catholicos te kiezen in Etchmiadzin, de oorspronkelijke zetel van het Catholicosaat. In 1441 werd in Etchmiadzin een nieuwe Catholicos gekozen in de persoon van Kirakos Virapetsi, terwijl Krikor Moussapegiants zijn titel van Catholicos van Cilicië behield. Sedert 1441 zijn er dus twee katholieken in de Armeense Kerk, met gelijke rechten en voorrechten, en met hun respectieve rechtsgebieden. Het primaat van het Catholicosaat van Etchmiadzin is altijd erkend door het Catholicosaat van Cilicië.

Hoewel de Armeens Apostolische Kerk de meest prominente kerk blijft in de Armeense gemeenschap over de hele wereld, zijn Armeniërs (vooral in de diaspora) geabonneerd op een aantal andere christelijke denominaties. Hiertoe behoren de Armeense Katholieke Kerk (die haar eigen liturgie volgt, maar de rooms-katholieke paus erkent), de Armeense Evangelische Kerk, die als een reformatie in de moederkerk is begonnen, maar zich later heeft afgescheiden, en de Armeense Broederschapskerk, die in de Armeense Evangelische Kerk is ontstaan, maar zich daar later van heeft afgescheiden. Er zijn nog tal van andere Armeense kerken die behoren tot allerlei protestantse denominaties.

Door de eeuwen heen hebben veel Armeniërs collectief behoord tot andere geloofsrichtingen of christelijke stromingen, waaronder de Pauliciërs, een vorm van gnostisch en manicheïstisch christendom. Pauliciërs streefden naar herstel van het zuivere christendom van Paulus en stichtten in ca. 660 de eerste gemeente in Kibossa, Armenië.

Een ander voorbeeld zijn de Tondrakians, die tussen het begin van de 9e eeuw en de 11e eeuw in middeleeuws Armenië bloeiden. Tondrakians pleitten voor de afschaffing van de kerk, ontkenden de onsterfelijkheid van de ziel, geloofden niet in een hiernamaals, ondersteunden eigendomsrechten voor boeren, en gelijkheid tussen mannen en vrouwen.

De orthodoxe Armeniërs of de Chalcedoniaanse Armeniërs in het Byzantijnse Rijk werden Iberiërs (“Georgiërs”) of “Grieken” genoemd. Een opmerkelijke orthodoxe “Iberische” Armeniër was de Byzantijnse generaal Gregorius Pakourianos. De afstammelingen van deze orthodoxe en chalcedonische Armeniërs zijn de Hayhurum van Griekenland en de katholieke Armeniërs van Georgië.

Taal en literatuur

Armeens is een subtak van de Indo-Europese familie, en met zo’n 8 miljoen sprekers een van de kleinst overgebleven takken, vergelijkbaar met het Albanees of het iets breder gesproken Grieks, waarmee het in verband kan worden gebracht (zie Grieks-Armeens).

Vijf miljoen Oost-Armeense sprekers leven in de Kaukasus, Rusland en Iran, en ongeveer twee tot drie miljoen mensen in de rest van de Armeense diaspora spreken West-Armeens. Volgens cijfers van de Amerikaanse volkstelling zijn er 300.000 Amerikanen die thuis Armeens spreken. Het is in feite de twintigste meest gesproken taal in de Verenigde Staten, met iets minder sprekers dan Haïtiaans Creools, en iets meer dan Navajo.

De Armeense literatuur gaat terug tot 400 na Christus, toen Mesrop Mashtots voor het eerst het Armeense alfabet uitvond. Deze periode wordt vaak gezien als de Gouden Eeuw van de Armeense literatuur. De vroege Armeense literatuur werd geschreven door de “vader van de Armeense geschiedenis”, Mozes van Chorene, die de Geschiedenis van Armenië schreef. Het boek beslaat de periode vanaf het ontstaan van het Armeense volk tot de vijfde eeuw na Christus. In de negentiende eeuw vond een grote literaire beweging plaats, waaruit de moderne Armeense literatuur zou ontstaan. Deze periode, waarin de Armeense cultuur tot bloei kwam, staat bekend als de periode van Opwekking (Zartonki sherchan). De opwekkingsauteurs van Constantinopel en Tiflis, bijna identiek aan de Romantici van Europa, waren geïnteresseerd in het aanmoedigen van Armeens nationalisme. De meesten van hen namen de nieuw gecreëerde oosterse of westerse varianten van de Armeense taal over, afhankelijk van het doelpubliek, en verkozen deze boven het klassieke Armeens (grabar). Deze periode eindigde na de massamoorden van Hamidian, toen de Armeniërs woelige tijden beleefden. Toen de Armeense geschiedenis van de jaren 1920 en van de Genocide openlijker ter sprake kwam, begonnen schrijvers als Paruyr Sevak, Gevork Emin, Silva Kaputikyan en Hovhannes Shiraz aan een nieuw tijdperk van literatuur.

Architectuur

De eerste Armeense kerken werden gebouwd op bevel van de heilige Gregorius de Verlichter, en werden vaak gebouwd bovenop heidense tempels, en imiteerden enkele aspecten van de Armeense voorchristelijke architectuur.

De klassieke en middeleeuwse Armeense architectuur is onderverdeeld in vier afzonderlijke perioden.

De eerste Armeense kerken werden gebouwd tussen de 4e en 7e eeuw, beginnend toen Armenië zich tot het Christendom bekeerde, en eindigend met de Arabische invasie van Armenië. De eerste kerken waren meestal eenvoudige basilieken, maar sommige hadden zij-apenissen. Tegen de vijfde eeuw was de typische koepelkegel in het centrum algemeen in gebruik geraakt. Tegen de zevende eeuw waren centraal geplande kerken gebouwd en had zich een meer ingewikkelde nisvormige steunbeer en uitstralende Hrip’simé-stijl gevormd. Tegen de tijd van de Arabische invasie had zich het grootste deel gevormd van wat wij nu kennen als de klassieke Armeense architectuur.

Van de 9e tot de 11e eeuw beleefde de Armeense architectuur een opleving onder het beschermheerschap van de Bagratidische dynastie, waarbij veel werd gebouwd in het gebied van het Vanmeer, dit omvatte zowel traditionele stijlen als nieuwe innovaties. In deze tijd werden sierlijk gesneden Armeense Khachkars ontwikkeld. In deze tijd werden veel nieuwe steden en kerken gebouwd, waaronder een nieuwe hoofdstad aan het Vanmeer en een bijpassende nieuwe kathedraal op het eiland Akdamar. Ook de kathedraal van Ani werd tijdens deze dynastie voltooid. Het was in deze periode dat de eerste grote kloosters, zoals Haghpat en Haritchavank werden gebouwd. Deze periode werd beëindigd door de invasie van de Seltsjoeken.

Sporten

In Armenië worden vele soorten sporten beoefend, waarvan voetbal, schaken, boksen, basketbal, hockey, sambo, worstelen, gewichtheffen en volleybal de populairste zijn. Sinds de onafhankelijkheid is de Armeense regering actief bezig met de wederopbouw van het sportprogramma in het land.

Tijdens het Sovjetbewind werden Armeense atleten bekend door het winnen van vele medailles en door de USSR te helpen het medailleklassement op de Olympische Spelen bij talrijke gelegenheden te winnen. De eerste medaille die een Armeniër in de moderne Olympische geschiedenis won, was die van Hrant Shahinyan, die tijdens de Olympische Zomerspelen van 1952 in Helsinki twee keer goud en twee keer zilver won in turnen. In het voetbal was het meest succesvolle team FC Ararat uit Jerevan, dat in de jaren ’70 de meeste Sovjet-kampioenschappen op zijn naam schreef en ook in de Europacup overwinningen boekte tegen profclubs als FC Bayern München.

Armenen zijn ook succesvol geweest in het schaken, de populairste denksport in Armenië. Enkele van de meest prominente schakers ter wereld zijn Armeniërs, zoals Tigran Petrosian, Levon Aronian en Garry Kasparov. Armeniërs zijn ook succesvol geweest in gewichtheffen en worstelen (Armen Nazaryan), en wonnen in elke sport medailles op de Olympische Spelen. Er zijn ook succesvolle Armeniërs in het voetbal – Henrikh Mkhitaryan, boksen – Arthur Abraham en Vic Darchinyan.

Muziek en dans

Armeense muziek is een mix van inheemse volksmuziek, misschien wel het best vertegenwoordigd door de bekende dudukmuziek van Djivan Gasparyan, maar ook lichte pop, en uitgebreide christelijke muziek.

Instrumenten als de duduk, de dhol, de zurna en de kanun komen veelvuldig voor in de Armeense volksmuziek. Artiesten als Sayat Nova zijn beroemd vanwege hun invloed op de ontwikkeling van de Armeense volksmuziek. Een van de oudste vormen van Armeense muziek is het Armeense gezang, de meest voorkomende vorm van religieuze muziek in Armenië. Veel van deze gezangen zijn van oude oorsprong en dateren uit de voorchristelijke tijd, terwijl andere betrekkelijk modern zijn, waaronder een aantal gecomponeerd door de heilige Mesrop Mashtots, de uitvinder van het Armeense alfabet. De Armeense klassieke muziekcomponist Aram Khatchaturian werd onder het Sovjetbewind internationaal bekend om zijn muziek, voor diverse balletten en de Sabre Dance uit zijn compositie voor het ballet Gayane.

De Armeense Genocide veroorzaakte een grootschalige emigratie die leidde tot de vestiging van Armeniërs in diverse landen in de wereld. Armeniërs hielden vast aan hun tradities en bepaalde diasporanen verwierven faam met hun muziek. In de Armeense gemeenschap in de Verenigde Staten na de genocide was de zogenaamde Armeense dansmuziek “kef” stijl populair, waarbij gebruik werd gemaakt van Armeense en Midden-Oosterse volksinstrumenten (vaak geëlektrificeerd/versterkt) en enkele westerse instrumenten. Deze stijl behield de volksliederen en dansen van West-Armenië, en veel artiesten speelden ook de hedendaagse volksliederen van Turkije en andere landen in het Midden-Oosten waaruit de Armeniërs waren geëmigreerd. Richard Hagopian is misschien wel de beroemdste artiest van de traditionele “kef” stijl en de Vosbikian Band was opmerkelijk in de jaren ’40 en ’50 voor het ontwikkelen van hun eigen stijl van “kef muziek” sterk beïnvloed door de populaire Amerikaanse Big Band Jazz van die tijd. Later, voortkomend uit de Armeense diaspora in het Midden-Oosten en beïnvloed door continentale Europese (vooral Franse) popmuziek, groeide het Armeense popmuziekgenre in de jaren ’60 en ’70 uit tot een beroemd genre met artiesten als Adiss Harmandian en Harout Pamboukjian die optraden voor de Armeense diaspora en Armenië. Ook met artiesten als Sirusho, die popmuziek uitvoeren gecombineerd met Armeense volksmuziek in de hedendaagse entertainmentindustrie. Andere Armeense diasporanen die bekendheid verwierven in klassieke of internationale muziekkringen zijn de wereldberoemde Frans-Armeense zanger en componist Charles Aznavour, pianist Sahan Arzruni, prominente operasopranen als Hasmik Papian en meer recent Isabel Bayrakdarian en Anna Kasyan. Sommige Armeniërs hebben zich gevestigd op niet-Armeense muziek, zoals de heavy metal band System of a Down (die echter vaak traditionele Armeense instrumenten en stijl in hun songs verwerkt) of popster Cher (wier vader Armeens was). Ruben Hakobyan (Ruben Sasuntsi) is een erkende Armeense etnografische en patriottische volkszanger die dankzij zijn toewijding aan de Armeense volksmuziek en uitzonderlijk talent brede nationale erkenning heeft gekregen. In de Armeense diaspora zijn Armeense Revolutionaire Liederen populair bij de jeugd. Deze liederen moedigen het Armeens patriottisme aan en gaan meestal over de Armeense geschiedenis en nationale helden.

Tapijt weven

Tapijtweven is van oudsher een belangrijk traditioneel beroep voor de meerderheid van de Armeense vrouwen, waaronder veel Armeense families. Prominente tapijtwevers uit Karabach waren ook mannen. Het oudste nog bestaande Armeense tapijt uit de regio, in de middeleeuwen Artsach genoemd (zie ook Karabach tapijt), is afkomstig uit het dorp Banants (bij Gandzak) en dateert uit het begin van de 13e eeuw. De eerste keer dat het Armeense woord voor tapijt, kork, werd gebruikt in historische bronnen was in een 1242-1243 Armeense inscriptie op de muur van de Kaptavan Kerk in Artsakh.

Gemeenschappelijke thema’s en patronen gevonden op Armeense tapijten waren de afbeelding van draken en adelaars. Ze waren divers van stijl, rijk aan kleur en versieringsmotieven, en werden zelfs in categorieën onderverdeeld afhankelijk van het soort dieren dat erop was afgebeeld, zoals artsvagorgs (adelaarstapijten), vishapagorgs (drakenstapijten) en otsagorgs (slangenstapijten). Het tapijt dat in de Kaptavan-inscripties wordt genoemd, bestaat uit drie bogen, “bedekt met vegetatieve ornamenten”, en vertoont een artistieke gelijkenis met de verluchte manuscripten die in Artsakh werden vervaardigd.

De kunst van het tapijtweven was bovendien nauw verbonden met het maken van gordijnen, zoals blijkt uit een passage van Kirakos Gandzaketsi, een 13e-eeuwse Armeense historicus uit Artsakh, die Arzu-Khatun, de vrouw van de regionale prins Vakhtang Khachenatsi, en haar dochters prees voor hun deskundigheid en vaardigheid in het weven.

Armeense tapijten waren ook vermaard bij buitenlanders die naar Artsakh reisden; de Arabische geograaf en historicus Al-Masudi merkte op dat hij, naast andere kunstwerken, nooit in zijn leven elders zulke tapijten had gezien.

Cuisine

Khorovats, een Armeens aandoende barbecue, is aantoonbaar het favoriete Armeense gerecht. Lavash is een zeer populair Armeens plat brood, en Armeense paklava is een populair dessert gemaakt van filodeeg. Andere bekende Armeense gerechten zijn de kabob (een spies van gemarineerd geroosterd vlees en groenten), diverse dolmas (lams- of rundvlees en rijst verpakt in druivenbladeren, koolbladeren, of gevuld in uitgeholde groenten), en pilaf, een rijstgerecht. Ook ghapama, een met rijst gevulde pompoenschotel, en veel verschillende salades zijn populair in de Armeense cultuur. Fruit speelt een grote rol in het Armeense dieet. Abrikozen (Prunus armeniaca, ook bekend als Armeense pruim) worden al eeuwenlang in Armenië geteeld en hebben de reputatie bijzonder goed van smaak te zijn. Perziken zijn ook populair, evenals druiven, vijgen, granaatappels en meloenen. Conserven worden gemaakt van vele vruchten, waaronder kornoeljes, jonge walnoten, duindoorn, moerbeien, zure kersen, en vele andere.