Om zich bij het ontwaken uitgerust en verfrist te voelen, hebben de meeste volwassenen 7-8 uur slaap nodig, hoewel dit aantal per individu verschilt (figuur 28.1A). Als gevolg hiervan wordt een aanzienlijk deel van ons leven in deze mysterieuze toestand doorgebracht. Voor zuigelingen is de behoefte veel hoger (ongeveer 16 uur per dag), en tieners hebben gemiddeld ongeveer 9 uur slaap nodig. Naarmate mensen ouder worden, hebben zij de neiging minder en korter te slapen, hoewel zij vaak ongeveer evenveel slaap nodig hebben als in de vroege volwassenheid (figuur 28.1B). Te weinig slaap creëert een “slaapschuld” die in de volgende dagen moet worden afgelost. In die tijd worden het beoordelingsvermogen, de reactietijd en andere functies aangetast. Bestuurders die achter het stuur in slaap vallen, veroorzaken naar schatting zo’n 56.000 verkeersongevallen per jaar en 1.500 verkeersdoden.
Figuur 28.1
De duur van de slaap. (A) De duur van de nachtrust van volwassenen is normaal verdeeld met een gemiddelde van 7,5 uur en een standaardafwijking van ongeveer 1,25 uur. Ongeveer tweederde van de bevolking slaapt dus tussen 6,25 en 8,75 uur per nacht. (meer…)
Slaap (of op zijn minst een fysiologische periode van rust) is een sterk geconserveerd gedrag dat voorkomt bij dieren variërend van fruitvliegen tot mensen (kader A). Ondanks deze prevalentie wordt niet goed begrepen waarom we slapen. Aangezien dieren tijdens de slaap bijzonder kwetsbaar zijn, moeten er voordelen zijn die opwegen tegen dit als nadelig ervaren nadeel. Shakespeare karakteriseerde de slaap als “de zachte verpleegster van de natuur” en wees op het herstellende karakter van de slaap. Vanuit het oogpunt van energiebehoud is één functie van de slaap het aanvullen van het glycogeenniveau in de hersenen, dat tijdens de wakkere uren daalt. In overeenstemming met dit idee slapen mensen en veel andere dieren ’s nachts. Aangezien het ’s nachts over het algemeen kouder is, zou er meer energie verbruikt moeten worden om ons warm te houden als we ’s nachts actief zouden zijn. Bovendien heeft de lichaamstemperatuur een 24-uurs cyclus, die ’s nachts een minimum bereikt, waardoor minder warmte verloren gaat. Zoals te verwachten, daalt het menselijk metabolisme, gemeten aan het zuurstofverbruik, tijdens de slaap.
Kader A
Slaapstijlen bij verschillende diersoorten.
Wat de redenen voor het slapen ook zijn, bij zoogdieren is slaap duidelijk noodzakelijk voor het overleven. Zo sterven bijvoorbeeld ratten die volledig van slaap verstoken zijn binnen enkele weken (figuur 28.2). Ratten met slaaptekort vermageren ondanks een toenemende voedselopname en slagen er geleidelijk niet meer in hun lichaamstemperatuur te reguleren. Ze ontwikkelen ook infecties, wat wijst op een aantasting van het immuunsysteem.
Figuur 28.2
De gevolgen van totaal slaaptekort bij ratten. (A) In dit apparaat wordt een experimentele rat wakker gehouden omdat het begin van de slaap (elektro-encefalografisch gedetecteerd) een beweging van de kooivloer teweegbrengt. De controlerat kan dus met tussenpozen slapen, (meer…)
Bij de mens leidt slaaptekort tot een verminderd geheugen en verminderde cognitieve vermogens, en, als het slaaptekort aanhoudt, stemmingswisselingen en zelfs hallucinaties. De langst gedocumenteerde periode van vrijwillige slapeloosheid is 264 uur (ongeveer 11 dagen), een record dat werd bereikt zonder enige farmacologische stimulatie. De betrokken jongeman herstelde na een paar dagen, waarin hij slechts iets meer sliep dan normaal, en leek er niet slechter aan toe te zijn.