Volgens de Scandinavische mythologie is de Kraken een angstaanjagend reusachtig zeewezen dat wel anderhalve kilometer lang zou zijn. De verhalen beschrijven het als een angstaanjagend enorm octopus- of inktvisachtig wezen dat schepen aanvalt. Volgens sommige verhalen was de Kraken zo groot dat zijn lichaam voor een eiland kon worden aangezien. Maar bestaat er een kans dat achter deze enge legenden een echt dier schuilgaat?
Verschriften over de Kraken
De Kraken wordt voor het eerst genoemd in de Örvar-Oddr, een IJslandse sage uit de 13e eeuw over twee zeemonsters, de Hafgufa (zeemist) en de Lyngbakr (heide-rug). Men denkt dat de Hafgufa een verwijzing is naar de Kraken.
Omstreeks die tijd (circa 1250) werd een ander verslag over de Kraken gedocumenteerd in het Noorse wetenschappelijke werk Konungs skuggsja . Daarin stond dat er maar twee bestonden omdat ze zich niet konden voortplanten en zoveel voedsel nodig zouden hebben dat ze niet zouden kunnen overleven. In dat werk worden ook de voedingsgewoonten van de Kraken beschreven, en wordt beweerd dat hij omringende vissen in de val lokte door zijn nek uit te strekken en een boer uit te stoten, waardoor voedsel uit zijn bek vrijkwam. Andere verslagen suggereren dat het beest een “sterke en eigenaardige geur” verspreidde, of misschien poep, wanneer het wilde eten.
Ofwel, de vissen werden gelokt en kwamen in de bek van de Kraken om zich te voeden. Als gevolg daarvan zouden grote hoeveelheden gevangen worden. Het plotselinge samenkomen van vissen werd daarom gezien als een waarschuwing voor zeelieden om snel weg te gaan uit een gebied, zodat ze niet het slachtoffer zouden worden van de Kraken.
De Kraken werd ook genoemd in de eerste editie van Systema Naturae (1735), een taxonomische classificatie van levende organismen door de Zweedse botanicus, arts en zoöloog Carolus Linnaeus. Hij classificeerde de Kraken als een koppotige en gaf de wetenschappelijke naam Microcosmus marinus . Hoewel de Kraken in latere edities van het Systema Naturae niet meer werd genoemd, beschreef Linnaeus hem in zijn latere werk, Fauna Suecica (1746), als een “uniek monster” dat “naar men zegt in de zeeën van Noorwegen voorkomt, maar ik heb dit dier niet gezien”.
De Carta marina van de Zweedse kerkelijke Olaus Magnus uit 1539 toont een reeks zeewezens in de wateren tussen Noorwegen en IJsland. ( Publiek domein )
Was de Kraken een reusachtige Octopus, Inktvis of Krab?
Dankzij de verhalen van vissers beschreef de Deense historicus Erik Pontoppidan het uiterlijk van de Kraken in zijn werk Natural History of Norway (1755.) Hij schreef dat het beest “rond, plat, en vol armen is, of takken het grootste en meest verrassende van de hele dierlijke schepping.” De vissers die met Pontoppidan spraken waren blijkbaar unaniem in hun beschrijving van het schepsel.
De meeste geleerden geloven dat de Kraken gebaseerd is op een of een samensmelting van soorten inktvis of octopus. Het populairst is de overtuiging dat het uiterlijk van het beest nog het meest lijkt op dat van een reuzeninktvis. Er wordt echter aangenomen dat deze dieren niet bijzonder geïnteresseerd zijn in contact met mensen, in tegenstelling tot de veel agressievere, maar veel kleinere – slechts ongeveer zo groot als een mens – Humboldtinktvis. Sommigen hebben zelfs gesuggereerd dat de Kraken is voortgekomen uit de nog grotere (in massa) kolossale pijlinktvissen, maar dat is onwaarschijnlijk omdat kolossale pijlinktvissen in de buurt van Antarctica leven, en niet in Scandinavië.
Een Kraken die een schip aanvalt. ( Daniel /Adobe Stock)
Hoewel de Kraken meestal wordt beschreven als lijkend op een reusachtige octopus of inktvis, waarop het legendarische monster waarschijnlijk is gebaseerd, is het ook beschreven als een “krab-achtig” wezen waarvan werd aangenomen dat het grote draaikolken veroorzaakte. De Zweedse schrijver Jacob Wallenberg beschreef de Kraken in zijn werk Min son på galejan (“Mijn zoon op de galei”) uit 1781 als volgt:
“Geleidelijk stijgt de Kraken naar de oppervlakte, en wanneer hij op tien à twaalf vadem is, kunnen de boten zich maar beter uit zijn nabijheid verwijderen, want kort daarna zal hij als een drijvend eiland uit elkaar spatten, water spuiten uit zijn vreselijke neusgaten en ringgolven om zich heen maken, die vele mijlen ver kunnen reiken. Zou men eraan kunnen twijfelen dat dit de Leviathan van Job is?”
De meest waarschijnlijke kandidaat voor de Kraken
De Kraken zou op de bodem van de zee liggen en naar boven komen op zoek naar voedsel of wanneer hij wordt gestoord, waarschijnlijk door een groot schip. Verhalen beweerden over het algemeen dat als mensen in contact kwamen met een Kraken, er zeker problemen zouden komen. In sommige volksverhalen wordt naar het schepsel verwezen als “de zeemischief”, wat naar zijn aard hint, maar misschien zelfs een wat lichtere bijnaam is dan hij verdient als men bedenkt dat de reusachtige beesten schepen vol mensen gevangen nemen en hen naar de diepten van de zee trekken. Als de sterke tentakels van het “zeemonster” er niet in slaagden een schip naar beneden te trekken, dan zou het snel in cirkels rond het schip zwemmen en een draaikolk creëren om zijn boosaardige doel te bereiken.
- Blijf uit het water: Leeft er nog een prehistorische haai in de oceaan?
- Zijn fossielen van de legendarische Kraken genoeg om zijn angstaanjagende bestaan te bewijzen?
- De dreigende zeemonsters in kaart gebracht in Middeleeuwse en Renaissance Cartografie
Veel historici geloven dat de mythe van de Kraken is ontstaan uit de reuzeninktvis. Als de Kraken is gebaseerd op een reuzeninktvis, zou dit de beschrijving kunnen verklaren van de “boer” of “poep” die het schepsel zou uitstoten – een verwarring van de toeschouwers die getuige zijn van de inktvis die zichzelf probeert te beschermen door inkt uit te spuiten.
De reuzeninktvis kan tot 13 meter lang worden en is zelden door mensen gezien omdat hij in zeer diepe wateren leeft. De grote tentakels en het schokkende uiterlijk van het toen nog onbekende wezen zouden begrijpelijkerwijs tot fantastische verhalen hebben geleid. Zelfs vandaag nog is er een gevoel van mysterie, ontzag en soms angst wanneer mensen verhalen horen over reuzeninktvissen die de donkere en onheilspellende diepten van de oceaan bewonen.
Want een groot deel van de diepste delen van de oceaan is nog steeds niet door mensen verkend, is het ook mogelijk dat de verhalen over de Kraken zijn ontstaan vanuit iets dat nog groter, nog ouder en nog angstaanjagender is dan welk dier dan ook dat we vandaag de dag kennen.
Top Afbeelding: De Kraken, een legendarisch zeemonster. Bron: Mars Lewis /Adobe Stock
Updated on June 10, 2020.
Brincalepe Salvador, R. (2015) ‘De levensechte oorsprong van de legendarische Kraken.’ The Conversation. Beschikbaar op: https://theconversation.com/the-real-life-origins-of-the-legendary-kraken-52058Coricia (2019) ‘The Kraken, Also Called The Beast Of The Sea, Is Real.’ Maritime Herald. Beschikbaar op: http://www.maritimeherald.com/2019/the-kraken-also-called-the-beast-of-the-sea-is-real/
Hogenboom, M. (2014) ‘Zijn enorme inktvissen echt de zeemonsters van de legende?’ BBC earth. Beschikbaar op: http://www.bbc.com/earth/story/20141212-quest-for-the-real-life-kraken
Holloway, A. (2017) ‘Zijn fossielen gekoppeld aan de legendarische Kraken genoeg om zijn afschrikwekkende bestaan te bewijzen?’ Ancient Origins. Beschikbaar op: https://www.ancient-origins.net/myths-legends-europe/are-fossils-linked-legendary-kraken-enough-prove-its-terrifying-existence-021699
Krystek, L. (2006) ‘The Kraken.’ Het Museum van het Onnatuurlijke Mysterie. Beschikbaar op: http://www.unmuseum.org/kraken.htm
NPR-medewerkers. (2014) ‘The Kraken Is Real: Scientist Films First Footage Of A Giant Squid.’ Npr. Beschikbaar op: https://www.npr.org/2013/01/13/169274472/the-kraken-is-real-scientist-films-first-footage-of-a-giant-squid
Salvador, R.B. & Tomotani, B.M. (2014) ‘The Kraken: when myth encounters science.’ História, Ciências, Saúde-Manguinhos. Available at: https://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0104-59702014000300971
Simon, M. (2014) ‘Fantastically Wrong: The Legend of the Kraken, a Monster That Hunts With Its Own Poop.’ WIRED. Available at: https://www.wired.com/2014/09/fantastically-wrong-legend-of-the-kraken/