De mormoonse kerk vergaarde $100 biljoen. Het was het best bewaarde geheim in de investeringswereld.

Een deel van dat mysterie verdween eind vorig jaar toen een voormalige werknemer in een klokkenluidersklacht bij de Internal Revenue Service onthulde dat het fonds, Ensign Peak Advisors genaamd, $100 miljard had vergaard. De klokkenluider beweerde ook dat de kerk sommige Ensign Peak fondsen onrechtmatig had gebruikt. Ambtenaren van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen, in de volksmond bekend als de Mormoonse Kerk, ontkenden die beweringen.

Zij weigerden ook commentaar te geven op de hoeveelheid geld die hun beleggingsfonds controleert. “We hebben geprobeerd enigszins anoniem te blijven,” zei Roger Clarke, het hoofd van Ensign Peak, vanuit het kantoor van de firma op de vierde verdieping, boven een eetgelegenheid in Salt Lake City. Ensign Peak staat niet in het telefoonboek van dat gebouw.

Interviews met meer dan een dozijn voormalige werknemers en zakenpartners geven een diepere kijk in een organisatie die in de jaren negentig uitgroeide van een kleine operatie tot een kolos die wedijvert met de grootste bedrijven van Wall Street.

Zijn activa bedroegen vorig jaar ruwweg $ 80 miljard tot $ 100 miljard, zeiden sommige van de voormalige werknemers. Dat is minstens twee keer de omvang van de schenking van Harvard University en even groot als de omvang van het Vision Fund van SoftBank, ’s werelds grootste tech-investeringsfonds. De holdings omvatten $ 40 miljard aan Amerikaanse aandelen, houtgrond in de Florida panhandle en investeringen in prominente hedgefondsen zoals Bridgewater Associates LP, volgens enkele huidige en voormalige fondsmedewerkers.

Kerkfunctionarissen erkennen dat de omvang van het fonds een goed bewaard geheim is, wat volgens hen komt doordat Ensign Peak afhankelijk is van donaties – bekend als tiende – van de 16 miljoen leden van de kerk over de hele wereld. De kerk is niet wettelijk verplicht om haar financiën openbaar te maken.

Maar het klokkenluiderrapport – ingediend door David Nielsen, een voormalig portefeuillebeheerder van Ensign Peak – heeft de kerk onder druk gezet om transparanter te zijn over haar financiën, iets wat de kerk decennialang heeft vermeden.

Het bedrijf vertelt zakenpartners niet hoeveel geld het beheert, een ongebruikelijke praktijk op Wall Street. Ensign Peak werknemers ondertekenen levenslange geheimhoudingsverklaringen. De meeste huidige werknemers wordt niet langer verteld wat het totale beheerde vermogen van de firma is, volgens sommige van de voormalige werknemers; weinig werknemers begrijpen waar het geld voor bedoeld is.

In hun allereerste interview over de activiteiten van Ensign Peak, zeiden de heer Clarke en kerkfunctionarissen die toezicht houden op het bedrijf dat het een regenachtige-dag-rekening was om te worden gebruikt in moeilijke economische tijden. Als de kerk blijft groeien in armere gebieden van de wereld zoals Afrika, waar leden niet zoveel kunnen doneren, zal het Ensign Peak’s holdings nodig hebben om basisactiviteiten te helpen financieren, zeiden ze.

“We weten niet wanneer de volgende 2008 zal plaatsvinden,” zei Christopher Waddell, een lid van de kerkelijke arm die toezicht houdt op Ensign Peak, bekend als het presiderende bisdom. Verwijzend naar de economische crash van 12 jaar geleden, voegde hij eraan toe: “Als zoiets opnieuw zou gebeuren, hoeven we het zendingswerk niet te stoppen.”

Tijdens de laatste financiële crisis hebben ze de reserves die Ensign Peak had vergaard niet aangeraakt, zeiden kerkfunctionarissen. In plaats daarvan bezuinigde de kerk op het budget.

Een voormalige werknemer en de klokkenluider zeggen in hun rapport dat ze de heer Clarke hebben horen verwijzen naar de wederkomst van Jezus Christus als deel van de reden van het bestaan van Ensign Peak. Mormonen geloven dat er, voordat Jezus terugkomt, een periode van oorlog en ontberingen zal aanbreken.

Mr. Clarke zei dat de werknemers zijn bedoeling verkeerd begrepen moeten hebben. “Wij geloven dat de verlosser op een gegeven moment zal terugkeren. Niemand weet wanneer,” zei hij.

Wanneer de tweede komst plaatsvindt, “hebben we geen idee of financiële activa nog enige waarde zullen hebben,” voegde hij eraan toe. “Het gaat erom wat daarvoor gebeurt, niet bij de wederkomst.”

Waar universiteitsschenkingen doorgaans exploitatiekosten subsidiëren met beleggingsopbrengsten, doet Ensign Peak het tegenovergestelde. De jaarlijkse donaties van de leden van de kerk dekken het budget van de kerk meer dan. Het overschot gaat naar Ensign Peak. Leden van de religie moeten elk jaar 10% van hun inkomen geven om in goede staat te blijven.

Dean Davies, een ander lid van de kerkelijke arm die toezicht houdt op Ensign Peak, zei dat de kerk haar vermogen niet in het openbaar deelt omdat “deze fondsen heilig zijn” en “we er niet mee pronken om ze in het openbaar te bekijken en te bekritiseren.”

De heer Clarke zei dat hij geloofde dat kerkleiders bezorgd waren dat publieke kennis van de rijkdom van het fonds het geven van tiende zou kunnen ontmoedigen.

“Het betalen van tiende is meer een gevoel van betrokkenheid dan dat de kerk het geld nodig heeft,” zei de heer Clarke. “Dus ze wilden nooit in een positie verkeren waarin mensen het gevoel hadden dat ze geen bijdrage moesten leveren.”

Sommige leden vragen zich nu af waarom de details over het fonds zo lang geheim zijn gehouden, waar het geld voor is, en of het geven van tiende aan de kerk nog steeds de standaardpraktijk zou moeten zijn.

Carolyn Homer, een kerklid dat in Virginia woont, besloot minder tiende te geven en meer aan andere goede doelen te geven nadat ze hoorde over het geld dat door Ensign Peak wordt beheerd. Een thema van het Boek van Mormon, zei ze, is dat God kerken veroordeelt die meer geven om rijkdom dan om het voeden van de armen. “Als ik kerkleden hoor zeggen: ‘Het gaat u niet aan hoe rijk wij zijn’, dan is dat voor mij een echo van de bijbel die wij vereren, en niet op een goede manier.

De kerkfunctionarissen en de heer Clarke weigerden de omvang van het jaarlijkse budget van de kerk bekend te maken of te zeggen hoeveel geld er naar Ensign Peak gaat, maar gaven schattingen voor de belangrijkste uitgavengebieden die samen ongeveer 5 miljard dollar bedragen.

Het grootste deel van het geld van Ensign Peak is afkomstig van opbrengsten van bestaande beleggingen en niet van donaties van leden, aldus de heer Clarke. In de afgelopen jaren heeft het fonds ongeveer 7% per jaar gewonnen, zei hij.

De voormalige werknemers boden meer details over de activiteiten van Ensign Peak. Tijdens de bullmarkt van het afgelopen decennium, zeiden sommigen van hen, groeide het fonds van ongeveer $ 40 miljard in 2012 naar $ 60 miljard in 2014 tot ongeveer $ 100 miljard in 2019. Ongeveer 70% van het geld is liquide, zei een van de voormalige werknemers. Naarmate de activa aanzwollen, werd Ensign Peak geheimzinniger, zeiden enkele van de voormalige werknemers.

Het bedrijf leent geen geld – de kerk waarschuwt leden om geen schulden te maken. Het investeert ook niet in sectoren die mormonen als verwerpelijk beschouwen, zoals alcohol, cafeïnehoudende dranken, tabak en gokken. De heer Clarke zei dat het fonds een deel van zijn geld heeft teruggetrokken uit een beleggingsmaatschappij genaamd Fisher Investments, nadat de oprichter, Ken Fisher, vorig jaar opmerkingen had gemaakt die de heer Fisher later “ongepast” noemde. Een woordvoerder van Fisher weigerde commentaar te geven.

Een roeping

De kerk richtte de investeringsdivisie op, die later Ensign Peak zou worden, in de jaren zestig, tijdens een periode van economische tegenspoed voor het geloof. In 1969 werd de bouw van het kantoorgebouw van de kerk stopgezet toen het geld voor de bouw op was.

Church leaders had long told members to put away provisions for hard times. Nathan Eldon Tanner, a counselor of the first presidency, the highest level of church leadership, said the church itself should do the same.

At first, the investment division had just three employees, and one of the church’s top three leaders had to approve every trade. Eind jaren zeventig beheerde de afdeling ongeveer 1 miljard dollar, volgens het Sovereign Wealth Fund Institute.

De beleggingsafdeling bracht maandelijks verslag uit aan een toezichthoudend orgaan, het investeringscomité, waarvan ook kerkelijke leiders deel uitmaakten. Zij vergeleken de prestaties van de afdeling met die van de markt.

“Als we het minder goed deden, vroegen ze: ‘Hoe komt dat?'”, aldus een voormalige medewerker.

In 1997 werd de investeringsdivisie afgesplitst in Ensign Peak Advisors, een aparte juridische entiteit genoemd naar een heuvel die uitkijkt over het centrum van Salt Lake. De piek heeft zijn eigen betekenis: in 1847 beklommen Brigham Young en andere Mormoonse pioniers hem om de vallei in kaart te brengen als mogelijke vestigingsplaats.

De heer Clarke werd aangesteld om het bedrijf te leiden en kreeg de opdracht om “de investeringsafdeling de 20e eeuw binnen te brengen”, aldus een voormalige werknemer.

Voorheen werkte de heer Clarke als professor aan de Brigham Young University, die eigendom is van de kerk. Hij leidde een investeringsbedrijf in Los Angeles toen het presiderende bisdom hem belde.

“Het was zeker niet het meest aantrekkelijke financiële kantoor,” zei de heer Clarke. “Maar je wilt een verschil maken in je leven… Dit was een kans.”

Het bedrijf is gestaag gegroeid onder de heer Clarke’s ambtstermijn. Toen de financiële crisis van 2008 toesloeg, “kregen we het zwaar te verduren, net als iedereen,” zei meneer Clarke. Ensign Peak bevroor de aanwerving, maar nam al snel weer personeel aan.

Het bedrijf heeft nu ongeveer 70 mensen in dienst. Ongeveer een op de zeven is vrouw, zei Mr. Clarke.

In de meeste opzichten lijken de kantoren van Ensign Peak veel op die van elk ander investeringsbedrijf. CNBC speelt op de televisie bij de ingang en kranten liggen verspreid over een tafel in de lobby.

Maar de muren geven een hint naar de religieuze aard van Ensign Peak. Er zijn schilderijen met scènes uit de Bijbel en de geschiedenis van de Mormonen, waaronder een aantal met pioniers die in de jaren 1800 naar het huidige Utah trokken.

Medewerkers hebben een tempelaanbeveling nodig – een eer die hen in staat stelt de heiligste ruimten van het geloof te betreden, maar die niet aan alle leden wordt verleend – om bij Ensign Peak te mogen werken. Ze verdienen veel minder dan ze op Wall Street zouden verdienen. Een voormalige werknemer zei dat ze minder dan 150.000 dollar per jaar verdienen, een fractie van het fortuin dat in de financiële wereld mogelijk is.

“Het was 99,9% van de tijd niet glamoureus of religieus,” zei een van de ex-werknemers. Voor de meesten was het werken bij de firma “een religieuze roeping”, zei hij.

De directeuren deelden vroeger informatie over het beheerde vermogen met de werknemers. Dat veranderde in de afgelopen jaren; nu krijgen maar weinig werknemers het aantal expliciet te horen, volgens de heer Clarke en enkele van de voormalige werknemers.

De firma creëerde ook een systeem van meer dan een dozijn lege vennootschappen om haar aandelenbeleggingen moeilijker te traceren te maken, volgens de voormalige werknemers en Mr. Clarke. Dit was ontworpen om te voorkomen dat leden van de kerk konden nabootsen wat Ensign Peak deed om hen te beschermen tegen het verkeerd beheren van hun eigen fondsen met onvoldoende informatie, volgens de heer Clarke.

Neuburgh Advisers LLC, een van de lege vennootschappen, bezat honderden aandelen, waaronder aandelen Apple Inc. ter waarde van meer dan $ 175 miljoen en aandelen Amazon.com Inc. ter waarde van meer dan $ 70 miljoen, volgens een recente regelgevende indiening.

Van tijd tot tijd regelden kerkleiders in de kerkelijke arm die toezicht houdt op Ensign Peak lunchbijeenkomsten met Ensign Peak-medewerkers. Tijdens Q&A sessies aan het eind, vroegen werknemers soms waar het geld voor gebruikt zou kunnen worden, volgens een van de voormalige werknemers, die aanwezig was.

Kerkleiders reageerden daarop door te zeggen dat ze dat ook wilden weten, aldus deze persoon.

“Het was zo amorf,” zei de oud-medewerker. “Het was altijd: ‘Als we richting hebben van de profeet.’ Iedereen wachtte als het ware op leiding van God.” De profeet is de president van de kerk.

De stille reus

Ensign Peak’s schaal ging relatief onbekend op Wall Street. Het bedrijf vertelt zakenpartners niet hoeveel geld het beheert, een ongebruikelijk niveau van geheimhouding in de financiële wereld.

Een externe deskundige zei dat de financiële industrie niet vermoedde dat het de $ 100 miljard zou kunnen benaderen. “Mensen dachten dat het tussen de $30 en $40 miljard was,” zei Michael Maduell, voorzitter van het Sovereign Wealth Fund Institute, dat grote geldpoelen volgt.

Werknemers in het fonds deelden zelden met buitenstaanders veel van wat ze deden, zelfs niet met vrienden in dezelfde branche. Een persoon die bij een geldbeheerbedrijf werkte, zei dat toen dat bedrijf een investering zocht bij Ensign Peak, functionarissen van het mormoonse fonds weigerden te delen hoeveel geld ze beheerden. Ensign Peak vertelde deze persoon dat een kleine investering voor het fonds ongeveer $ 30 miljoen zou zijn en een grote investering ongeveer $ 350 miljoen.

Het fonds investeert conservatief, zei Mr. Clarke, deels omdat het “een langere termijn horizon” heeft dan veel andere bedrijven. In de afgelopen jaren heeft de heer Clarke een kwantitatief programma voor de aandelenhandel ontwikkeld, waarin een van de heetste recente trends in de financiële wereld is opgenomen.

Op de boekenplank van zijn kantoor staat een exemplaar van “Principles” van Ray Dalio, de oprichter van Bridgewater Associates. Hij zei dat afgevaardigden van Bridgewater hem in het verleden hebben bezocht en dat het bedrijf van de heer Dalio “ons heeft geholpen na te denken over wat er in de bredere economie gebeurt”. Bridgewater weigerde commentaar te geven.

De heer Clarke bewaart ook een oude Romeinse munt in zijn kantoor, een verwijzing naar het bijbelse verhaal van de weduwmijt, waarin een arme weduwe doneert aan de tempelschatkist.

“Het is gewoon een herinnering aan het doel van de fondsen,” zei hij. “Veel van het geld is afkomstig van mensen die niet veel verdienen.”

Een debat dat begon in Salt Lake

Onder de gewone leden van de kerk heeft het klokkenluiderrapport een heftig debat ontketend over tiende en de manier waarop de kerk haar enorme middelen gebruikt.

Op een recente besneeuwde zondag in een ontmoetingscentrum in Salt Lake City zeiden de leden dat ze de kerkleiders vertrouwden met hun eigen geld, en dat ze 10% van hun inkomen zouden blijven doneren. “Ze gebruiken het goed”, zei Lasi Kioa, een 61-jarige immigrant uit Tonga en al een leven lang lid van de kerk. “Ze helpen andere mensen. Ze bouwen aan de kerk. Daar geloof ik in.”

Maar Sam Brunson, een kerklid en professor belastingrecht aan de Loyola University, zei dat hij wenste dat kerkfunctionarissen de $100 miljard zouden gebruiken om mensen in nood vandaag te helpen.

“Ze zouden een heel eind kunnen komen met het uitroeien van malaria, of het repareren van het elektriciteitsnet van Puerto Rico,” zei hij. Als alternatief, zei hij, zou de kerk kunnen veranderen wat zij als tiende beschouwt, zodat leden 10% van hun inkomen aan goede doelen kunnen geven, in plaats van aan de kerk zelf.

De heer Waddell, het lid van de kerkelijke arm die toezicht houdt op Ensign Peak, zei dat er met meer dan 16 miljoen leden altijd wel wat meningsverschillen zullen zijn, maar dat de overgrote meerderheid van de leden “waardering heeft uitgesproken voor het succes dat we hebben gehad bij het beheren van de financiën.”

Het rapport van de heer Nielsen, dat voor het eerst werd gemeld door de Washington Post, wakkerde dit debat aan. Het rapport beweerde dat het fonds geen liefdadigheidsbijdragen deed ondanks het feit dat het was opgericht als een van belasting vrijgestelde liefdadigheidsinstelling. Functionarissen van het fonds en de kerk zeiden dat ze geen belastingwetten hebben overtreden, en dat de kerkorganisatie als geheel, waarvan Ensign Peak deel uitmaakt, bijna 1 miljard dollar per jaar besteedt aan humanitaire doelen en liefdadigheidsinstellingen. De IRS, die de kerk niet heeft beschuldigd van enig wangedrag, zei dat het geen commentaar geeft op specifieke klokkenluider claims. Nielsen heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar.

Belastingdeskundigen die bekend zijn met het klokkenluidersprogramma van de IRS zeiden dat ze niet verwachtten dat de claim tegen Ensign Peak succesvol zou zijn. Het programma ontvangt veel meer claims dan het behandelt, en het is van oudsher terughoudend om belastingzaken te behandelen waarbij kerken betrokken zijn, die een speciale status hebben volgens de belastingwetgeving. Als de vordering van de klokkenluider succesvol is, kan deze persoon tot 30% van de door de IRS geïnde opbrengsten ontvangen.

De klokkenluider beschuldigde Ensign Peak ook van het illegaal gebruiken van belastingvrije donaties om twee zakelijke ondernemingen te redden tijdens de financiële crisis – een levensverzekeringsmaatschappij die eigendom was van de kerk en de bouw van het City Creek Center, een winkelcentrum in Salt Lake City aan de overkant van de straat waar de kantoren van de kerk zich bevinden. Kerkfunctionarissen bevestigden tegenover de Journal dat ze deze betalingen hadden gedaan, maar ontkenden dat ze illegaal waren.

Gerald Causse, de voorzittende bisschop, zei dat de uitbetalingen tijdens de financiële crisis helemaal geen liefdadigheidsuitbetalingen waren, maar investeringen. “Het is geen uitgave,” zei hij. “Morgen kunnen we het verkopen en komt het terug met een rendement.”

In het interview met de Journal hielden kerkfunctionarissen vol dat de uitbetalingen niet werden gedaan met tiendegelden, omdat, zo zeiden ze, het meeste geld in Ensign Peak niet direct uit tiendegelden komt, maar uit opbrengsten van beleggingen.

Belastingadvocaten hebben publiekelijk gedebatteerd over de vraag of Ensign Peak wetten heeft overtreden zoals de klokkenluider beweert. Mr. Brunson, de hoogleraar belastingrecht, denkt van niet. Maar als kerklid zei hij dat hij het gebrek aan transparantie frustrerend vindt, zelfs als het legaal is.

“Ik ben een belanghebbende in de kerk, en de maatschappij heeft ook een belang in de kerk,” zei hij. “Ook al ben ik bereid om blind een tiende te geven, ik zou graag willen zien wat er met dat geld gebeurt.”

-Laura Saunders droeg bij aan dit artikel.

Schrijven naar Ian Lovett op [email protected] en Rachael Levy op [email protected]