De rol van het endocannabinoïde systeem in het menselijk lichaam

Bron: Drug Discovery Today, Vol 22, Issue 1, January 2017

Om het endocannabinoïdesysteem te begrijpen, is het ook belangrijk om het belangrijke biologische concept van “homeostase” te begrijpen, dat verwijst naar elk proces of reactie die het lichaam gebruikt om actief een stabiele interne omgeving te behouden. In veel gevallen zijn deze functies gericht op het handhaven van evenwicht noodzakelijk voor elk organisme om te overleven. Verstoringen van het fysiologisch evenwicht kunnen, indien zij niet worden gecorrigeerd, leiden tot een verminderde gezondheid, met symptomen die variëren van hoofdpijn tot ernstiger ziekten zoals artritis, epilepsie, beroerte, zwaarlijvigheid, de ziekte van Alzheimer, kanker en glaucoom. Het vermogen van het lichaam om zich aan veranderingen aan te passen en homeostase te handhaven, is rechtstreeks van invloed op de gezondheidstoestand van dat organisme.

Het endocannabinoïde systeem is een moleculair systeem dat verantwoordelijk is voor het reguleren en in evenwicht houden van vele processen in het lichaam, waaronder de immuunrespons, de communicatie tussen cellen, eetlust en stofwisseling, geheugen, en nog veel meer. Het is via dit systeem van receptoren en metabolische enzymen dat cannabinoïden een wisselwerking aangaan met het menselijk lichaam en heilzame effecten teweegbrengen. Ondanks de integrale rol die het endocannabinoïde systeem speelt in het functioneren van het menselijk lichaam, werd het relatief recent ontdekt en veel van het belang ervan wordt nog maar net begrepen door wetenschappers en de medische gemeenschap in het algemeen.

Een korte geschiedenis van het endocannabinoïde systeem

“Ontspannen, eten, slapen, vergeten en beschermen.” ~ Vincenzo Di Marzo

In 1998 verklaarde Vincenzo Di Marzo, een van ’s werelds meest vooraanstaande cannabinoïdenwetenschappers, dat deze fysiologische processen in het menselijk lichaam: stemming, eetlust, slaap, geheugen en pijnsensatie het domein zijn van een biologisch reguleringssysteem dat is bedraad om het lichaam in balans te houden.

Noemd naar de plant die tot de ontdekking ervan heeft geleid, is het endogene cannabinoïdensysteem misschien wel het belangrijkste fysiologische systeem dat betrokken is bij het tot stand brengen en handhaven van de menselijke gezondheid. Het bestaat uit endocannabinoïden, dat zijn endogene retrograde neurotransmitters op basis van lipiden die zich binden aan cannabinoïde-receptoren, en cannabinoïde-receptoreiwitten die overal in het lichaam worden aangetroffen in de hersenen, organen, bindweefsels, klieren en immuuncellen. In elk weefsel voert het cannabinoïde systeem verschillende taken uit, maar het doel is altijd hetzelfde: homeostase. In feite wordt bijna elk fysiologisch proces op een bepaald niveau beïnvloed door het endocannabinoïde systeem. Dit betekent dat het gericht kan worden ingezet om veel ziekten te behandelen.

Wat verrassend is, is dat het endocannabinoïde-systeem nog geen 30 jaar geleden werd ontdekt.

In 1964 identificeerde en isoleerde Dr. Raphael Mechoulam, de peetvader van het cannabisonderzoek, voor het eerst tetrahydrocannabinol (THC). THC is van oudsher bekend om zijn psychoactieve eigenschappen. Daarnaast isoleerde Mechoulam met succes cannabidiol (CBD), een niet-psychotrope cannabinoïde die in het algemeen wordt geassocieerd met antioxiderende en neuroprotectieve eigenschappen. Deze cannabinoïden worden “fytocannabinoïden” genoemd omdat ze van nature in planten voorkomen. De mogelijkheid om deze fytocannabinoïden voor het eerst te isoleren was een belangrijke stap in de ontdekking van het endocannabinoïde systeem.

In 1990 identificeerden een moleculair biologe, Lisa Matsuda en haar collega’s van het National Institute of Mental Health een THC-gevoelige receptor in de hersenen van laboratoriumratten. Dit was de eerste keer dat het endocannabinoïde systeem werd gedefinieerd. Kort daarna leidde Mechoulam’s onderzoek hem tot de ontdekking van twee endocannabinoïden: anandamide en 2-arachidonoylglycerol, of 2-AG. Endocannabinoïden zijn cannabinoïden die op natuurlijke wijze in het lichaam worden geproduceerd door de hersenen. Deze endocannabinoïden binden zich aan cannabinoïdereceptoren op doelcellen in het hele lichaam, waardoor een cellulaire respons wordt opgewekt die wordt versterkt of verminderd naarmate metabolische enzymen meer endocannabinoïden vernietigen of aanmaken. Deze activiteit veroorzaakt diverse effecten die variëren van ontstekingsremmende reacties tot euforie.

“Door een plant te gebruiken die al duizenden jaren bestaat, hebben we een nieuw fysiologisch systeem ontdekt dat van immens belang is. We zouden niet zover hebben kunnen komen als we niet naar de plant hadden gekeken.” ~ Mechoulam

Deze ontdekkingen hebben een explosie van onderzoek naar het endocannabinoïde systeem op gang gebracht. Het systeem is betrokken bij meerdere fysiologische functies en we beschikken nu over waardevolle kennis over de farmacologie, de biochemie en de klinische effecten van endocannabinoïden. Er is vastgesteld dat endocannabinoïden een rol spelen in de pathologie van vele aandoeningen en men gelooft dat zij ook een “beschermende rol” spelen bij vele medische aandoeningen. Ziekten als emesis, pijn, ontsteking, multiple sclerose, anorexia, epilepsie, glaucoom, schizofrenie, hart- en vaatziekten, kanker, zwaarlijvigheid, aan het metabool syndroom gerelateerde ziekten, de ziekte van Parkinson, de ziekte van Huntington, de ziekte van Alzheimer en het syndroom van Gilles de la Tourette kunnen mogelijk worden behandeld met geneesmiddelen die het endocannabinoïde systeem moduleren.

Cannabinoïde Receptoren: Wat ze zijn en wat ze doen:

Er zijn ten minste twee soorten cannabinoïdereceptoren. Veel van de effecten van cannabinoïden en endocannabinoïden worden gemedieerd door twee G-proteïnegekoppelde receptoren (GPCR’s), CB1 en CB2, hoewel er nieuw bewijs is dat er nog andere receptoren bij betrokken kunnen zijn.

CB1-receptoren worden voornamelijk aangetroffen in verschillende hersengebieden en het centrale zenuwstelsel. Ze worden ook aangetroffen in het cerebellum en in zowel het mannelijke als het vrouwelijke voortplantingssysteem. Deze receptoren mediëren veel van de psychoactieve effecten van cannabinoïden. CB2-receptoren komen vooral voor in het immuunsysteem. Zij lijken verantwoordelijk te zijn voor ontstekingsremmende en andere immuun-gerelateerde activiteiten.

De twee primaire endocannabinoïden die door het menselijk lichaam worden geproduceerd, werken rechtstreeks in op deze receptoren. Anandamide is vooral gericht op het activeren van de CB1-receptor, maar heeft in mindere mate een neiging naar de CB2-receptor. 2-AG heeft een wisselwerking met de CB2-receptoren.

De cannabisplant bevat toevallig fytocannabinoïden – plantaardige stoffen met een affiniteit voor de cannabinoïdereceptoren.

Wacht, er is nog veel meer! Cannabinoïde receptoren waar je waarschijnlijk nog nooit van gehoord hebt:

Er is nieuw bewijs dat suggereert dat het endocannabinoïde systeem complexer is dan eerst werd gedacht. Sinds 1999 weten we dat cannabinoïden ook zonder CB1- en CB2-receptoren invloed hebben op bloeddruk, pijn, ontsteking en maagmotiliteit. Dit leidde tot de ontdekking van ten minste acht andere receptoren waaraan cannabinoïden zich binden. GPR18, GPR55 en GPR119 hebben functies in respectievelijk het immuunsysteem, het CZS en het maagdarmstelsel, terwijl andere in staat zijn pijnoverdracht en cellulaire functie te reguleren.