Eigenwaarde is de algemeen positieve waardering van zichzelf. Voor de psychologie is het de emotionele mening die individuen over zichzelf hebben en die rationalisatie en logica in haar oorzaken overstijgt.
In andere woorden, zelfwaardering is een evaluatief gevoel over ons geheel van lichamelijke, mentale en spirituele eigenschappen die samen de persoonlijkheid vormen. Dit gevoel kan in de loop van de tijd veranderen: vanaf de leeftijd van vijf of zes jaar beginnen kinderen zich een idee te vormen van hoe zij door andere mensen worden gezien.
Het behoud van een goed gevoel van eigenwaarde is essentieel in elke psychotherapie, omdat het vaak een terugkerend symptoom is van verschillende gedragsproblemen. Om deze reden definiëren sommige psychologen eigenwaarde als de functie van het organisme die zelfbescherming en persoonlijke ontwikkeling mogelijk maakt, aangezien zwakheden in eigenwaarde van invloed zijn op de gezondheid, sociale relaties en productiviteit.
Het begrip eigenwaarde is zeer belangrijk op het gebied van de psycho-pedagogie. Deze discipline beschouwt eigenwaarde als de oorzaak van constructieve attitudes bij individuen, eerder dan als het gevolg ervan. Dit betekent dat als een student een goed gevoel van eigenwaarde heeft, hij of zij in staat zal zijn goede academische resultaten te behalen.
Zelfvertrouwen is ook vaak een waarde die wordt geanalyseerd in zelfhulp, met duizenden boeken waarin wordt geleerd hoe het te beschermen en aan te moedigen. Sommige sectoren van de psychologie zijn echter van mening dat zelfhulp schadelijk kan zijn voor het individu, omdat het een narcistisch profiel bevordert dat de sociale relaties beïnvloedt.
Er is een dunne lijn tussen het herstellen van het gevoel van eigenwaarde en het kunstmatig produceren van zelfvertrouwen. Mensen die ernstige problemen hebben om zichzelf te accepteren, hetzij vanwege fysieke of mentale kenmerken, moeten daar geduldig mee omgaan, stap voor stap, en niet zoeken naar een instant recept om zich beter te voelen.
Het werk dat nodig is om het gevoel van eigenwaarde terug te krijgen of te vergroten is erg zwaar, kost veel tijd en kent bijna altijd uitgesproken ups en downs. Het begint allemaal met het zoeken naar de oorsprong: wanneer hebben wij ons voor het eerst in dit opzicht onzeker gevoeld, en waarom denken wij dat dit probleem in ons is opgekomen? Pas als we bij de traumatische gebeurtenis of relatie aankomen, kunnen we de eerste stappen naar een mogelijke oplossing zetten.
Als we denken aan de conventionele behandeling, die bestaat uit een uitgebreide reeks consulten tussen een patiënt en een therapeut, dan is het proces onvoorspelbaar, ten goede en ten kwade, in die zin dat er onderweg moeilijk te verteren ontdekkingen zullen zijn, maar ook momenten waarop de vooruitgang sneller zal gaan dan verwacht. In het beste geval zal het resultaat positief zijn en deuren openen naar een nieuwe en meer doeltreffende sociale integratie.
Wat kan het probleem zijn met zelfhulp, zoals hierboven vermeld? Ten eerste, als het gaat om groepen patiënten die een soortgelijke kwaal delen, bestaat het risico dat er een cyclus van wederzijds slachtofferschap en rechtvaardiging ontstaat, die eerder leidt tot het blokkeren van conflicten dan tot het blootleggen ervan. Het is heel gewoon voor leden om het idee te koesteren dat “ze het recht hebben om zich slecht te voelen”, dat “niemand kan eisen dat ze voor zichzelf opkomen”, of dat “ze voor niemand onderdoen” en dat “ze alles kunnen bereiken waar ze hun zinnen op zetten”.
Hoewel het niet verkeerd is om het gevoel van eigenwaarde te koesteren met energetisch geladen zinnen, moet men geen valse verwachtingen wekken bij de patiënt tot het punt dat men hem uit zijn ongemak drijft naar een uiterste van schijnbare absolute macht, gewoon omdat het onrealistisch is. Daarom spreken we van een narcisme (“ik kan bereiken wat ik maar wil”) dat zijn intermenselijke relaties in de weg zal staan, omdat hij zich op een pad van leugens zal begeven.