Toen de Verenigde Naties in 1945 werden opgericht, leefden ongeveer 750 miljoen mensen, bijna een derde van de wereldbevolking, in gebieden die afhankelijk waren van koloniale machten. Vandaag leven minder dan 2 miljoen mensen onder koloniale heerschappij in de 17 overblijvende niet-zelfbesturende gebieden. De golf van dekolonisatie, die het gezicht van de planeet veranderde, werd geboren met de VN en vertegenwoordigt het eerste grote succes van het wereldorgaan.
Als gevolg van de dekolonisatie werden vele landen onafhankelijk en sloten zich aan bij de VN.
Het internationale trusteesysteem werd ingesteld door het VN-Handvest. Het Handvest bevestigt het beginsel van zelfbeschikking en omschrijft de verantwoordelijkheid van staten voor gebieden onder hun bestuur als “een heilig vertrouwen” waarbij de belangen van hun inwoners voorop staan.
Trusteeship Council
Het Handvest riep ook de Trusteeship Council in het leven als een belangrijk orgaan van de VN. Deze moest toezicht houden op de situatie in 11 specifieke “trustgebieden”, waarvoor afzonderlijke overeenkomsten waren gesloten met staten die deze gebieden bestuurden. Deze gebieden waren formeel bestuurd krachtens mandaten van de Volkenbond, of afgescheiden van landen die in de Tweede Wereldoorlog waren verslagen, of vrijwillig onder het systeem geplaatst door hun bestuurlijke macht.
Verklaring inzake het verlenen van onafhankelijkheid aan koloniale landen en volkeren
Toen het dekolonisatieproces voortschreed, nam de Algemene Vergadering in 1960 haar historische Verklaring inzake het verlenen van onafhankelijkheid aan koloniale landen en volkeren aan. De Verklaring bevestigde het recht van alle volkeren op zelfbeschikking en verklaarde dat het kolonialisme snel en onvoorwaardelijk moest worden beëindigd. Twee jaar later werd een Speciale Commissie voor Dekolonisatie opgericht om toe te zien op de tenuitvoerlegging ervan.
In 1990 riep de Vergadering het Internationale Decennium voor de Uitroeiing van het Kolonialisme (1990-2000) uit, dat een specifiek actieplan omvatte. In 2001 werd dit gevolgd door een Tweede Internationaal Decennium voor de Uitbanning van het Kolonialisme. Het einde van het tweede decennium viel samen met de vijftigste verjaardag van de Verklaring inzake de verlening van onafhankelijkheid aan de koloniale landen en volkeren. Tegelijkertijd riep de Algemene Vergadering de periode 2011-2020 uit tot het Derde Internationale Decennium voor de Uitbanning van het Kolonialisme.
Sinds de oprichting van de Verenigde Naties hebben 80 voormalige koloniën hun onafhankelijkheid verworven. Dit omvat alle 11 Trust Territories, die zelfbeschikking hebben bereikt door onafhankelijkheid of vrije associatie met een onafhankelijke staat. De Bijzondere Commissie blijft de situatie in de overige 17 gebieden volgen en trachten hun vooruitgang in de richting van volledige zelfbeschikking te vergemakkelijken.