Slecht onder controle gehouden diabetespatiënten lopen risico op talrijke complicaties in de mond, zoals parodontitis, speekselklierdisfunctie, infecties, neuropathie en slechte genezing.
Diabetes mellitus (diabetes) is een veel voorkomende chronische ziekte van een abnormaal koolhydraat-, vet- en eiwitmetabolisme, die naar schatting 20 miljoen mensen in de Verenigde Staten treft, van wie ongeveer een derde niet gediagnosticeerd is. Er zijn twee belangrijke vormen bekend, type 1 en type 2. Beide worden gekenmerkt door een ongepast hoge bloedsuikerspiegel (hyperglykemie). Bij type 1-diabetes kan de patiënt het hormoon insuline niet produceren, terwijl bij type 2-diabetes de patiënt wel insuline produceert, maar deze niet goed gebruikt. Naar schatting 90% van de diabetespatiënten lijdt aan type-2. De oorzaken van diabetes zijn meervoudig en zowel genetische als omgevingsfactoren dragen bij tot de ontwikkeling ervan. De genetische aanleg voor type-2-diabetes is zeer sterk en het is bekend dat talrijke omgevingsfactoren, zoals voeding, gebrek aan beweging en overgewicht, het risico op diabetes eveneens verhogen. Diabetes is een gevaarlijke ziekte die het hele lichaam aantast en diabetespatiënten lopen een groter risico op hartziekten, hypertensie, beroertes, nierfalen, blindheid, neuropathie en infecties dan niet-diabetespatiënten. Diabetespatiënten hebben ook een verminderde genezing in vergelijking met gezonde personen. Dit is gedeeltelijk te wijten aan het disfunctioneren van bepaalde witte bloedcellen die infecties bestrijden.
De meest gebruikte test om diabetes vast te stellen is de nuchtere bloedglucosetest. Deze test meet het glucosegehalte op een bepaald moment (normaal is 80-110 mg/dl). Bij de behandeling van diabetes is het doel de bloedglucosespiegels te normaliseren. Het is algemeen aanvaard dat door het handhaven van genormaliseerde bloedglucosespiegels sommige complicaties die met diabetes gepaard gaan, kunnen worden vertraagd of zelfs voorkomen. Maatregelen om diabetes te beheersen omvatten gedragsverandering (juiste voeding, lichaamsbeweging) en medicamenteuze therapieën (orale hypoglycemica, insulinevervanging). Bij de keuze van de voorgeschreven therapie wordt rekening gehouden met het type en de ernst van de ziekte en de therapietrouw van de patiënt. De arts kan de patiënt verzoeken een logboek bij te houden van de dagelijkse bloedglucosemetingen, om het therapeutische succes beter te kunnen beoordelen. Een andere vaak uitgevoerde test is de hemoglobine A1c (HbA1c), een surrogaatmarker die wordt gebruikt om de bloedglucosespiegels over een langere periode (2-3 maanden) te beoordelen. Deze test geeft de arts een goed beeld van de glucosespiegels van de patiënt in de loop van de tijd.
Oranale veranderingen geassocieerd met diabetes mellitus
Slecht onder controle gehouden diabetespatiënten lopen het risico op talrijke orale complicaties zoals parodontitis, speekselklierdisfunctie, infecties, neuropathie en slechte genezing. Geen van deze complicaties is uniek voor diabetes. Hun aanwezigheid kan echter dienen als een vroege aanwijzing voor de mogelijke aanwezigheid van diabetes, zodat uw tandarts verdere tests kan uitvoeren of vragen.
Perodontale aandoeningen. Parodontitis is een tandheelkundig probleem dat vaak wordt waargenomen bij diabetespatiënten. Het is vergelijkbaar met de parodontale aandoeningen bij patiënten zonder diabetes. Als gevolg van de verminderde immuniteit en genezing die met diabetes gepaard gaan, kan de ziekte echter ernstiger zijn en sneller verlopen (zie rechts). De mogelijkheid van deze veranderingen wijst op de noodzaak van periodieke professionele evaluatie en behandeling.
Speekselklierdisfunctie. In combinatie met diabetes kunnen verschillende veranderingen in de speekselklieren optreden. De meest voorkomende waarneming is een droge mond (zie PATIENT INFORMATION SHEET – Dry Mouth), maar ook een vergroting van de klier en een verhoogd risico op het ontstaan van speekselklierstenen en klierinfecties kunnen andere verschijnselen zijn.
Infecties. Slecht gecontroleerde diabetes kan leiden tot een verscheidenheid aan weefselinfecties. De meest voorkomende is een schimmelinfectie (Candida) en de aanwezigheid van een droge mond verhoogt het risico nog verder (zie PATIENT INFORMATION SHEET – Oral Yeast Infections). De aangetaste gebieden zien er doorgaans roder uit dan het omringende weefsel en vaak zijn de tong, het gehemelte, de wangen, het tandvlees of de mondhoeken aangetast (zie rechts). Er zijn tegenstrijdige gegevens over het risico op gaatjes bij diabetespatiënten, maar mensen met een droge mond lopen duidelijk een verhoogd risico op gaatjes.
Speciale overwegingen voor diabetespatiënten die tandheelkundige zorg nodig hebben
U moet regelmatig naar de tandarts gaan. Diabetespatiënten die onder goede medische controle staan, komen over het algemeen in aanmerking en kunnen alle soorten tandheelkundige zorg verdragen. Een van de meest voorkomende complicaties die uw tandarts wil voorkomen is hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel) (zie kader).
U moet altijd:
- Neet uw normale maaltijd voorafgaand aan uw afspraak.
- Neemt al uw medicijnen volgens schema.
- Breng uw glucometer mee naar uw tandartsafspraak.
- Volg alle postoperatieve instructies die uw tandarts u geeft en neem alle recepten in zoals voorgeschreven.
- Stel uw tandarts op de hoogte en verzet uw afspraak als u zich niet goed voelt en raadpleeg zo nodig uw arts.
Wanneer u uw tandarts ziet, moet u hem of haar altijd op de hoogte stellen van eventuele wijzigingen met betrekking tot uw medicijnen of ziektegerelateerde complicaties.
U mag van uw tandarts verwachten dat hij of zij informeert naar de manier waarop u uw bloedsuikerspiegel controleert en naar uw huidige status (bijv. meest recente HbA1c, medicatieprofiel). Voor de meeste routinematige tandheelkundige ingrepen (bv. onderzoeken, eenvoudige vullingen, routinematige poetsbeurten) zijn geen speciale veranderingen in de tandheelkundige zorg nodig. Meer ingrijpende ingrepen, zoals een uitgebreide operatie of behandeling van een ernstige infectie, kunnen echter uw normale diabetesbehandeling verstoren. In dergelijke gevallen zal uw tandarts met uw arts samenwerken om ervoor te zorgen dat de meest geschikte aanpak van de zorg wordt gevolgd. Als u bijvoorbeeld een chirurgische ingreep moet ondergaan waardoor u tijdelijk niet meer kunt eten, kunnen er speciale aanpassingen in uw voeding en medicatie worden voorgeschreven. Ten slotte moet u zo snel mogelijk naar uw tandarts gaan als u ongewone veranderingen in uw mond opmerkt (bijvoorbeeld zwelling, pijn, rode vlekken). Deze veranderingen kunnen wijzen op de aanwezigheid van een infectie die uw normale bloedsuikercontrole in gevaar kan brengen en kan leiden tot een verslechtering van uw vermogen om infecties te bestrijden. Als gevolg hiervan kan uw infectie moeilijker te behandelen zijn.
Hypoglykemie. Hypoglykemie of “insulineshock” is een veel voorkomend probleem bij DM-management. Het ontstaat meestal wanneer een diabetespatiënt zijn of haar normale dosis insuline inneemt zonder normaal te eten. Als gevolg daarvan kan de toegediende insuline de bloedsuikerspiegel naar een potentieel gevaarlijk laag niveau stuwen. Aanvankelijk kan de patiënt last krijgen van zweten, nervositeit, honger en zwakte. Als de patiënt met hypoglykemie niet onmiddellijk suiker (suiker, cola, suikerglazuur) krijgt toegediend, kan hij of zij het bewustzijn verliezen en zelfs in coma raken. Vragen en antwoorden over diabetes en uw mond V: Als ik diabetes heb, zal ik dan de genoemde complicaties in de mond ontwikkelen? A: Dat hangt ervan af. Er is een tweerichtingsverband tussen uw mondgezondheid en hoe goed uw bloedsuiker onder controle is (glycemische controle). Een slechte beheersing van uw bloedsuiker verhoogt uw risico op het ontwikkelen van de vele complicaties die gepaard gaan met diabetes, waaronder complicaties in de mond. Omgekeerd belemmert een slechte mondgezondheid een goede glucose stabilisatie. Recent onderzoek heeft zelfs aangetoond dat diabetespatiënten die hun mondhygiëne verbeteren een bescheiden verbetering ervaren in hun bloedsuikerspiegel. In essentie: “Een gezonde mond betekent een gezond lichaam”. V: Wat zijn de complicaties van een diabetesbehandeling die invloed kunnen hebben op mijn mondgezondheid? A: Een van de meest zorgwekkende urgente complicaties van diabetesbehandeling is de eerder beschreven hypoglykemie of insulineshock. Daarnaast kunnen veel van de medicijnen die worden voorgeschreven voor de behandeling van diabetes en de complicaties, zoals hoge bloeddruk en hartaandoeningen, bijwerkingen hebben die van invloed zijn op de mond. Veel voorkomende bijwerkingen zijn een droge mond, smaakafwijkingen en mondzweertjes. V: Ik heb diabetes type 2. Zijn mijn gebitsproblemen anders dan die van mensen met diabetes type 1? A: Nee. Alle diabetespatiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van gebitsaandoeningen. Wat wel anders is, is dat de ziekte van type 2 zich meestal langzamer ontwikkelt dan de ziekte van type 1. De meeste type 2 diabetespatiënten krijgen de diagnose dan ook op latere leeftijd, een periode waarin ze waarschijnlijk al gebitsproblemen hebben. Onthoud dat er geen tandheelkundige aandoening bestaat die uniek is voor diabetes. Ongecontroleerde of slecht gecontroleerde diabetes tast gewoon het vermogen van uw lichaam aan om de bestaande ziekte onder controle te houden.
Q: Hoe zit het met diabetes en zwangerschap?
A: Er zijn hier twee scenario’s te overwegen, zwangere patiënten die diabetes hebben en zwangere patiënten die zwangerschapsdiabetes hebben. Zwangerschapsdiabetes beschrijft hyperglykemie die tijdens de zwangerschap wordt ontdekt. Deze hyperglykemie corrigeert zichzelf vaak na de zwangerschap, maar vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben, lopen een hoger risico om type-2 diabetes te ontwikkelen op latere leeftijd, vergeleken met vrouwen die geen hyperglykemie hebben tijdens de zwangerschap. Ongeacht het type diabetes dat een zwangere patiënte heeft, zal haar arts haar ziekte en de respons op de therapie nauwlettend in de gaten houden. Een goede glucosecontrole is niet alleen belangrijk voor de gezondheid van de moeder, maar ook voor haar kind in ontwikkeling.
Vanuit tandheelkundig oogpunt leidt zwangerschap tot hormonale veranderingen die het risico van de moeder op het ontstaan van gingivitis en gingivale laesies, die zwangerschapstumoren worden genoemd, verhogen (zie rechts). Het is niet verrassend dat een slechte glycemische controle dit risico nog vergroot. Daarom is het van het grootste belang dat u, als u zwanger wordt, onmiddellijk naar uw tandarts gaat. Hij of zij zal er samen met u voor zorgen dat u uw gebit zo goed mogelijk onder controle houdt om gebitsaandoeningen te voorkomen of onder controle te houden. Aanvullende bronnen over diabetes en mondgezondheid National Institute of Dental and Craniofacial Research www.nidcr.nih.gov American Diabetes Association www.diabetes.org American Dental Association www.dental.org American Academy of Periodontology www.perio.org The Diabetes Monitor www.diabetesmonitor.com David Mendosa www.mendosa.com Diatribe www.diatribe.us De informatie in deze monografie is alleen bedoeld voor educatieve doeleinden. Deze informatie is geen vervanging voor professioneel medisch advies, diagnose of behandeling. Als u een gezondheidsprobleem hebt of vermoedt dat u een dergelijk probleem hebt, raadpleeg dan uw professionele zorgverlener. Het vertrouwen op informatie die in deze monografie wordt verstrekt, is geheel voor uw eigen risico.
Additional Resources on Diabetes and Oral Health
- National Institute of Dental and Craniofacial Research
- American Diabetes Association
- American Dental Association
- American Academy of Periodontology
- The Diabetes Monitor
- David Mendosa
- Diatribe
Prepared by F Varon, R Geist and the AAOM Web Writing Group
Updated 31 December 2007
Japanese Translation – 日本語訳
The information contained in this monograph is for educational purposes only. This information is not a substitute for professional medical advice, diagnosis, or treatment. If you have or suspect you may have a health concern, consult your professional health care provider. Reliance on any information provided in this monograph is solely at your own risk.