Waarom walgen de meesten van ons van een steenpuist die uitpuilt van pus, terwijl een soortgelijk uitziend roomsoesje ons de lippen doet aflikken?
Onderzoekers hebben lang verondersteld dat het doel van walging bij mensen en andere dieren is om mensen weg te houden van mogelijke infecties – een idee dat de “parasieten-vermijdingstheorie” wordt genoemd. Maar zoals Emine Saner van The Guardian zich afvraagt: wat betekent walging eigenlijk en hoe verschilt het van mens tot mens?
Volgens een nieuwe studie zijn de meeste dingen die mensen walgelijk vinden onder te verdelen in zes categorieën, die allemaal te maken hebben met de kans dat ze mogelijk ziektes overbrengen.
Om diep in de walging te duiken, hebben Val Curtis, directeur van de milieugezondheidsgroep aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine en haar team een echt walgelijke enquête opgesteld, gevuld met een reeks potentieel walgelijke scenario’s. Vervolgens vroegen zij meer dan 2.500 deelnemers hun walging voor elk scenario te beoordelen. Het onderzoek verscheen in het tijdschrift Philosophical Transactions of the Royal Society B.
De scenario’s variëren in smerigheid en omvatten het vinden van een kippenfoetus bij het openbreken van een ei, het horen van een vriend die probeerde seks te hebben met een stuk fruit, het horen over iemand die konijnen en vogels uit de weg eet, het kijken naar genitale zweren, het zien van mensen die rauwe vissenkoppen eten op TV, en het ontdekken dat je buurman graag poept in zijn achtertuin.
Volgens een persbericht suggereren de resultaten dat de scenario’s die het walgelijkst werden gevonden, verband hielden met de historisch gezien meest bedreigende ziekteveroorzakende scenario’s. Deze vielen uiteen in zes brede categorieën, waaronder slechte hygiëne, door ziekten geteisterde dieren, seksueel gedrag, atypisch uiterlijk zoals misvorming, zichtbare laesies en andere tekenen van infectie, en bederf of besmet voedsel.
Deelnemers beoordeelden scenario’s met geïnfecteerde wonden het meest walgelijk. Overtredingen van hygiënenormen, zoals slecht ruiken, stonden ook hoog op de lijst, waarschijnlijk omdat ze indicatoren kunnen zijn van ziekte of infectie. Het is geen toeval, zo schrijven de auteurs in het artikel, dat de scenario’s die het meest waarschijnlijk ziekteoverdracht veroorzaken, de scenario’s zijn die mensen het walgelijkst vinden.
“Het feit dat we een architectuur van walging hebben gevonden die uit zes componenten bestaat, vertelt ons iets over de manier waarop emoties werken,” vertelt Curtis aan Saner. “Het vertelt ons dat emoties bedoeld zijn om bepaald gedrag te vertonen. De emotie walging gaat over het doen van bepaalde dingen die ziekte voorkomen – ze gaan over het niet eten van bedorven voedsel, niet je vingers in iemands huilende zweer steken, geen seks hebben met iemand van wie je weet dat hij seks heeft met heel veel andere mensen, geen kakkerlakken oppakken en ze kussen. Het bevestigt de hypothese dat walging echt te maken heeft met het vermijden van infecties.”
Een grote vraag is echter hoeveel van onze walging aangeboren is en hoeveel cultureel geconditioneerd is. Zo zijn de Verenigde Staten bijzonder geobsedeerd door het verdrijven van lichaamsgeurtjes, terwijl Europeanen en veel culturen over de hele wereld niet zo van deodorant houden. “Het idee om uit een schone hondenbak te eten is walgelijk vanwege een aangeleerde associatie,” vertelt co-auteur Mícheál de Barra van de Brunel Universiteit aan Neel V. Patel van Popular Science.
Het beste voorbeeld hiervan is misschien wel het vreemde geval van de stinkende kaas. Zoals Brian Handwerk vorig jaar voor Smithsonian.com schreef, kan een bepaald percentage van de mensen niet omgaan met de geuren van sommige kazen, waarvan vele chemisch vergelijkbaar zijn met bedorven voedsel. De chemische stoffen die de geur van Parmezaanse kaas creëren, overlappen bijvoorbeeld met die in braaksel.
Het deel van de hersenen dat voedsel herkent, lichtte op bij kaasliefhebbers, maar ging niet aan bij stinkkaashaters, wat betekent dat ze bepaalde kazen niet eens als voedsel herkennen. Het is op dit moment moeilijk te zeggen of deze reactie hard is aangeleerd, of dat de anti-fromagerieten hebben geleerd de kaas te haten.
Debra Lieberman, een professor in de psychologie aan de Universiteit van Miami, die ook onderzoek doet naar walging, maar niet betrokken was bij deze studie, vertelt Patel dat ze denkt dat de nieuwe studie de zaken grotendeels goed aanpakt. Maar ze bestrijdt het idee dat seksuele walging vooral te maken heeft met het vermijden van ziektes. Zo is seksuele afkeer veel complexer dan het vermijden van soa’s en heeft het ook te maken met de genetische geschiktheid van potentiële partners. Ze wijst erop dat andere factoren walging kunnen overstemmen – bijvoorbeeld liefde voor een kind of ouder met open zweren kan walging overwinnen, waardoor mensen voor hen gaan zorgen.
“Walging is niet het enige systeem dat bepaalt hoe we ons gedragen,” zegt Lieberman. “Maar het speelt wel een belangrijke rol in drie grote delen van het gedrag: eten, aanraken en neuken.”
Susan Scutti van CNN meldt dat men hoopt dat een beter begrip van walging volksgezondheidswerkers en beleidsmakers zal helpen bij het opzetten van campagnes die mensen zullen motiveren om dingen te doen zoals hun handen wassen, toiletten gebruiken en andere praktijken die de verspreiding van ziekten kunnen voorkomen.