Toen geofysicus Andrew Jackson zich boog over 17e-eeuwse waarnemingen van het magnetisch veld van de aarde, was misschien wel het laatste wat hij verwachtte te ontdekken een nieuwe potentiële uitstervingsdatum voor de dodo, de maffe, loopvogel die een affiche-kind werd van uitgestorven diersoorten.
Het magnetisch veld van de aarde, dat wordt gevormd door gesmolten ijzer in de buitenkern, is het beschermende omhulsel rond de planeet dat het oppervlak beschermt tegen uitbarstingen van zonnestraling; zonder dat zou het leven zoals wij dat kennen, ophouden te bestaan. Bestudering van het oude magnetische veld van de planeet helpt wetenschappers om het huidige magnetische veld beter te begrijpen en hoe het in de toekomst zal veranderen, aldus Jackson, een geofysicus aan het Zwitserse Federale Instituut voor Technologie in Zürich, Zwitserland.
Daar komt de dodo om de hoek kijken.
Later tijdstip van uitsterven?
Tijdens zijn onderzoek naar geofysische metingen over de hele wereld in het verleden stuitte Jackson op een aantal geschriften van Benjamin Harry, een 17e-eeuwse Britse zeeman en wetenschapper die als eerste de helling, of hoek, van het aardmagnetisch veld op verschillende plaatsen op het zuidelijk halfrond heeft gemeten. Deze meting hielp het idee te staven dat de planeet een dergelijk veld heeft dat van diep onder de grond komt, en gaf mede aanleiding tot het moderne begrip van geomagnetisme.
Hoewel Harry weinig bekend is, zou hij dat niet moeten zijn, aldus Jackson: Naast zijn belangrijke en gedetailleerde geomagnetische opnames, maakte hij gedetailleerde tekeningen van de Grote Komeet van 1680, een van de helderste in de opgetekende geschiedenis, die zelfs overdag en met het blote oog te zien was, gedurende ongeveer drie maanden.
Harry maakte in 1681 ook aantekeningen over welke vogels er gegeten werden bij Mauritius, in de Indische Oceaan ten oosten van Afrika, terwijl zijn schip in het gebied aangemeerd lag. Jackson kwam deze aantekeningen tegen toen hij Harry’s magnetische veldwerk bekeek. Onder de gevederde beesten die werden verorberd waren dodo’s, waarvan het vlees, zo merkte hij op, vrij hard was. Dat weerhield de Europeanen er niet van de loopvogels tot uitsterven toe op te jagen (hoewel geïntroduceerde varkens en mogelijk andere invasieve soorten ook een rol speelden).
Vroeger hadden sommige geleerden Harry’s waarnemingen echter terzijde geschoven – omdat ze “anekdotisch” waren en zijn andere hoogwaardige waarnemingen niet goed bekend waren – en werd algemeen aangenomen dat de dodo in 1662 verdwenen was uit hun laatste bolwerk op een eiland bij Mauritius, aldus Jackson. Maar Harry’s waarnemingen komen overeen met die uit een ander jachtjournaal uit 1688 waarin melding wordt gemaakt van dodo’s, hoewel sommigen hebben gezegd dat de term voor dodo te veel lijkt op een andere eilandvogel om het zeker te weten. Maar dat verslag, gecombineerd met wat Jackson Harry’s kwalitatief hoogstaande werk noemt, suggereert dat er in die tijd nog steeds dodo’s waren, zei hij.
“Mensen waardeerden het niet dat Harry een groot wetenschapper was, en zijn observaties moeten niet worden afgewezen,” zei Jackson.
Dodo twijfels
Angelogen ornitholoog Anthony Cheke zei echter dat hij niet door de studie was beïnvloed en bleef erbij dat de laatste betrouwbare waarneming van dodo’s inderdaad op een eiland bij Mauritius was in 1662. In de jaren 1660, aldus Cheke, waren de dodo’s op het hoofdeiland Mauritius al uitgestorven, en de naam “dodo” was overgegaan op een soortgelijke loopvogel die nu bekend staat als de rode rail. Harry’s “bekwaamheid als waarnemer is niet het probleem, hij zag een vogel waarvan de lokale bevolking hem vertelde dat het een ‘dodo’ was, en natuurlijk noemde hij het zo in zijn verslag; dit maakt hem niet ‘onbetrouwbaar,'” schreef Cheke in een email.
Maar een andere wetenschapper (en kunstenaar) die het uitsterven van dodo’s heeft bestudeerd, Julian Hume, zei dat hij gelooft dat dodo’s rond 1690 waren uitgestorven, en dat Harry zeker “niet gek” was. Het is echter “aanmatigend voor iemand om te suggereren wat Harry wel of niet heeft gezien bijna 350 jaar na de gebeurtenis,” voegde hij eraan toe.
“Hoewel het verschil een beetje academisch is,” zei Jackson, “omdat de dodo hoe dan ook is uitgestorven, “denk ik dat het een serendipitous spin-off is voor onderzoek.”
Email Douglas Main of volg hem op Twitter of Google+. Volg ons @livescience, Facebook of Google+. Artikel oorspronkelijk op LiveScience.
Recent news