Ooit een piepklein dorpje in de heuvels van Santarém tussen Lissabon en Porto, is Fátima nu een stad met zo’n 10.000 inwoners die wereldwijd bekend staat om de religieuze visioenen die hier in 1917 plaatsvonden en die het tot een belangrijk bedevaartsoord voor het katholieke geloof hebben gemaakt. Interessant is dat, gezien de nu supersterke banden met de katholieke kerk, de naam Fátima zelf afkomstig is van een Moorse meisjesnaam. Volgens de legende bekeerde een meisje met die naam zich in de elfhonderd in deze streek tot het katholicisme en werd haar naam overgebracht op het dorp.
Kinderen van Fatima
De visioenen die Fátima op de kaart plaatsten, werden alleen waargenomen door drie herderskinderen. De nichtjes Lucia, Francisco en Jacinta beleefden in totaal zes maandelijkse visioenen van Onze Lieve Vrouw, waarin hun drie geheimen van de mensheid werden onthuld, geheimen die als profetieën moesten worden beschouwd over gebeurtenissen als de Tweede Wereldoorlog, de opkomst en ondergang van het communisme en de moordaanslag op paus Johannes Paulus II. De laatste verschijning ging gepaard met een wonder dat door 70.000 mensen werd aanschouwd en waarbij vreemd licht uitging van een ‘dansende zon’. Twee van de Pastorinhos, Francisco en Jacinta, bezweken aan de griepepidemie na de Eerste Wereldoorlog, maar Lucia leefde tot 2005 een devoot leven als karmelietes en zal ongetwijfeld dezelfde eer ten deel vallen als haar neven en te zijner tijd zalig worden verklaard.
Met geld dat ten tijde van de verschijningen werd ingezameld door hoopvolle zielen op zoek naar vergeving en genezing van ziekten, werd de oorspronkelijke kapel ter ere van Onze Lieve Vrouw gebouwd op de plaats waar zij zou zijn verschenen. Nu maakt een vervanging van deze kapel, die in het begin van de jaren 20 door sceptici werd opgeblazen, deel uit van een veel groter complex, het Heiligdom van Fátima. Elk jaar komen er meer dan vier miljoen pelgrims, sommigen voor feestelijke gelegenheden op de katholieke kalender en anderen om beloften aan Nossa Senhora na te komen. De populairste dagen zijn de 13e van de maand tussen mei en oktober, de dagen van de verschijningen, waarop de gelovigen massaal naar het stadje komen. Gelukkig is het hoofdplein van het heiligdom groter dan dat van de Sint Pieter in het Vaticaan en kan het duizenden mensen herbergen. Velen komen nog steeds te voet of zelfs op hun knieën uit boetedoening, en allen zwaaien met een zakdoek als een beeld van Onze-Lieve-Vrouw tussen de menigte wordt meegedragen. Ook de avondprocessies met fakkels worden als heel bijzonder beschouwd.
Interieur van Santuário de Fátima
De neoclassicistische kalkstenen basiliek domineert het immense plein met zijn 65 meter hoge toren en enorme gouden kroon. Gebouwd in de eerste helft van de vorige eeuw, herbergt het de graven van alle drie de herders en een schilderij boven het hoofdaltaar waarop Onze Lieve Vrouw staat afgebeeld die haar boodschappen doorgeeft aan de kinderen. De 15 mysteries van de Rozenkrans zijn vertegenwoordigd in de 15 andere altaren en heiligenbeelden zijn er in overvloed, zowel binnen als buiten. In de Kapel der Verschijningen vinden we de kroon van de Maagd, nu versierd met de kogel die gebruikt is bij de moordaanslag op paus Johannes Paulus II in 1981, waarvan hij het overleven toeschreef aan Onze Lieve Vrouw van Fátima. Andere bezienswaardigheden zijn de grote steeneik waaronder de kinderen op de verschijningen wachtten en een stuk van de Berlijnse Muur, om het verband aan te geven tussen de visioenen en de val van het communisme.
Elders in Fátima is de Heilige Weg, een vredige wandeling met 15 kleine kapelletjes die het pad volgen dat de herdertjes zouden hebben genomen, en vlakbij staan hun huizen.