War of liberation
In april 1848 leidde Garibaldi 60 leden van zijn Italiaanse Legioen terug naar Italië om te vechten voor de Risorgimento, of wederopstanding, van Italië in de onafhankelijkheidsoorlog tegen de Oostenrijkers. Eerst bood hij aan voor paus Pius IX te vechten, daarna – toen zijn aanbod werd afgewezen – voor Karel Albert, de koning van Piëmonte-Sardinië. Ook de koning wees hem af, want Garibaldi’s veroordeling als rebel in 1834 stond nog in het geheugen gegrift; bovendien verachtte het reguliere leger de autodidactische guerrillaleider. Daarom schoot Garibaldi de stad Milaan te hulp, waar Mazzini al was aangekomen en de bevrijdingsoorlog een meer republikeinse en radicale wending had gegeven. Karel Albert stemde, na zijn nederlaag door de Oostenrijkers bij Custoza, in met een wapenstilstand, maar Garibaldi zette in naam van Milaan voort wat zijn privé-oorlog was geworden en kwam verdienstelijk uit twee gevechten met de Oostenrijkers bij Luino en Morazzone. Maar eind augustus moest hij zich, zwaar in de minderheid, over de grens naar Zwitserland terugtrekken.
Garibaldi vestigde zich een tijdlang in Nice bij Anita (met wie hij in 1842 was getrouwd) en hun drie kinderen, maar zijn vastbeslotenheid om Italië van buitenlandse overheersing te bevrijden was sterker dan ooit. Hij werd in zijn voornemen gesterkt door zijn overtuiging – die hij en slechts een handjevol anderen met Mazzin deelden – dat de vele Italiaanse staten, hoewel vaak in interne oorlogen verwikkeld, niettemin tot één staat konden worden verenigd. Toen Pius IX, bedreigd door liberale krachten binnen de Pauselijke Staten, eind 1848 uit Rome vluchtte, leidde Garibaldi een groep vrijwilligers naar die stad. Daar werd hij in februari 1849 gekozen tot afgevaardigde in de Romeinse Assemblee, en hij was het die voorstelde dat Rome een onafhankelijke republiek zou worden. In april arriveerde een Frans leger om het pauselijk bestuur te herstellen, en Garibaldi was de voornaamste inspirator van een moedige verdediging die een Franse aanval op de Janiculum heuvel afsloeg. In mei versloeg hij een Napolitaans leger buiten Rome bij Velletri, en in juni was hij de leidende figuur bij de verdediging van Rome tegen een Franse belegering. Er was geen enkele kans om de stad te behouden, maar de dapperheid van het verzet werd een van de meest inspirerende verhalen van de Risorgimento. Garibaldi weigerde zich bij een nederlaag neer te leggen en leidde in juli 1849 een paar duizend man uit Rome en door Midden-Italië, manoeuvrerend om Franse en Oostenrijkse legers te ontwijken, tot hij de neutrale republiek San Marino bereikte.