Van al het gereedschap dat een bergbeklimmer bij zich draagt, is de ijsbijl misschien wel het meest iconische. Het is ook het centrale stuk gereedschap in het ontstaansverhaal van REI: Onze oprichters, Lloyd en Mary Anderson, richtten de coöperatie op nadat ze moeite hadden om ergens in de VS een ijsbijl van goede kwaliteit te vinden
Als je je eerste ijsbijl koopt voor een avontuur op grote hoogte, moet je wel nadenken over het soort buitenactiviteit waarvoor je bijl geschikt is. Je moet ook goed meten om de juiste lengte te krijgen en om vertrouwd te raken met de onderdelen van een ijsbijl.
Hieronder staan de belangrijkste activiteiten die ijsbijlen ondersteunen, samen met de belangrijkste bijl eigenschappen voor elk:
Klassiek bergbeklimmen: De meeste ijsbijlen worden gebruikt voor het beklimmen van besneeuwde toppen met gletsjers en gletsjerspleten. Kenmerken zijn:
- Klassieke lengte (van de basis van de duim tot de enkel)
- Rechte aluminium schacht; of een gebogen schacht als de routes veel steil terrein bevatten
- Gemakkelijke grip is een pluspunt
- Staal kop met een klassiek-bochtige pikhouweel
Krabbelen: Ijsbijlen worden ook gebruikt bij het klimmen op sneeuw of ijs en op routes waarbij je recht omhoog gaat op steiler terrein, misschien met gebruik van zowel handen als voeten, in tegenstelling tot reizen op terrein met een lage hoek of traverseren over steile hellingen. Kenmerken:
- Klassieke lengte; of tot 10 cm korter als de bijl minimaal wordt gebruikt
- Rechte schacht; of gebogen schacht als de bijl vaak midden op de schacht wordt vastgepakt en als een klauw wordt gebruikt
- Staal kop met een klassiek gebogen pikhouweel
Hiking/backpacking: IJsbijlen worden ook gebruikt in situaties waarin men op een pad komt (of kan komen) waarvan sommige delen bedekt zijn met sneeuw of ijs. (Doortrekkers dragen vaak een ijsbijl vroeg of laat in het wandelseizoen.) Kenmerken zijn onder andere:
- Klassieke lengte; of tot 10 cm korter als de bijl alleen van je rugzak wordt genomen voor korte traverses of klauteren van steile besneeuwde hellingen
- Een rechte of gebogen schacht is prima
- Gemakkelijke grip is een pluspunt als de bijl vaak zal worden gebruikt
- Staal kop met een klassiek gebogen pikhouweel; of een aluminium kop als de bijl maar weinig wordt gebruikt
Vriesbijlen voor ijsklimmen: Deze zijn ontworpen voor het beklimmen van bevroren watervallen, icefalls of met ijs bedekte rotsplaten. In dit artikel richten we ons op bergbeklimmersbijlen, maar het is handig om de verschillen te kennen terwijl je winkelt: Vergeleken met klassieke ijsbijlen zijn ijsklimbijlen korter, hebben ze gebogen schachten en een kop die een ander ontwerp heeft dan een klassieke ijsbijl. Bijlen voor verticaal ijs (> 60° hellingen) worden “ijsgereedschap” genoemd en worden in paren gebruikt, met klimmers aan de lijn.
Winkel voor ijsbijlen
De juiste lengte van de ijsbijl kiezen
De maten van ijsbijlen geven de afstand van de punt van de bijl tot de top van de kop aan; maten worden in centimeters aangegeven omdat ijsbijlen van oorsprong in Europa worden gebruikt.
Hier lees je hoe je de juiste bijlmaat vindt voor een klassieke bergbijl:
- Laat iemand je helpen, zodat jij je kunt concentreren op goed staan terwijl die persoon zorgvuldig de lengte controleert.
- Grijp de kop van de bijl, met de bijl naar voren en je duim erop rustend.
- Stel naar voren gericht in een ontspannen maar rechte houding (je arm die de bijl vasthoudt moet aan je zijde zijn); laat de punt van de bijl naar de grond bungelen.
- Bij een bijl van de juiste maat moet de punt van de punt gelijk zijn met je enkel, of een centimeter erboven.
Aantekening: Als je dit thuis doet (in plaats van in een klimwinkel), houd dan een denkbeeldige ijsbijl aan je zijde en laat je helper de afstand meten van de basis van je duim tot je enkel.
Redenen om een kortere ijsbijl te kiezen
De belangrijkste reden waarom de meeste mensen voor een kortere bijl kiezen is om gewicht te besparen. Korter (tot 10 cm) is OK als je verwacht veel op steil terrein te zullen lopen, of als je ijsbijl maar minimaal gebruikt hoeft te worden op je route. Vermijd echter een ijsbijl korter dan 60cm, omdat de punt dan gevaarlijk dicht bij je vitale organen komt tijdens een zelf-arrestatie.
Ijsklimbijlen zijn een uitzondering op de “niet korter dan 60cm” regel, omdat klimmers hun bijlen herhaaldelijk moeten zwaaien om een muur van ijs te penetreren, en een kortere bijl is op die manier comfortabeler in gebruik.
Redenen om een langere ijsbijl te kiezen
Je kunt overwegen een iets langere (en zwaardere) bijl aan te schaffen als je deze voornamelijk gebruikt om sneeuwankers te maken, om te peilen naar kloven en spleten of om te reizen op sneeuwvelden met een lage hoek. Een langere bijl kan echter onpraktisch zijn om te gebruiken tijdens een zelf-redding, omdat de punt kan blijven haken in de sneeuw en jou en je bijl de lucht in kan sturen. Vermijd een bijl langer dan 70 cm, tenzij je lang genoeg bent om te meten dat je een bijl van die lengte nodig hebt.
Onderdelen van een ijsbijl
Als je een ijsbijl gaat kopen, moet je de basisonderdelen kennen:
Kop: De kop, die bestaat uit de pikhouweel en het bijltje, is bijna altijd gemaakt van een sterke staallegering. Een ultralichte aluminium kop heeft alleen zin op een bijl die het grootste deel van de tijd in je rugzak doorbrengt, en er alleen is “voor het geval” je onverwacht sneeuw of ijs tegenkomt.
Pik: Dit is het puntige uiteinde van de kop van de ijsbijl. Het wordt gebruikt voor het vasthaken en zwaaien in sneeuw of ijs, de belangrijkste manoeuvre voor een zelf-redding. De meeste ijzers hebben een klassieke kromming. (Pikhouwelen met een omgekeerde kromming worden aangetroffen in ijsklimbijlen, omdat ze een betere hoek hebben voor het doordringen in ijsmuren.)
Adze: Dit brede, hoelachtige kenmerk wordt voornamelijk gebruikt om treden of zittingen in sneeuw of ijs te snijden. (In bijlen voor ijsklimmen wordt de adze vaak vervangen door een hamer.)
Carabiner gat: Dit gat in de kop van een ijsbijl wordt gebruikt om een ijsbijlriem aan te bevestigen of soms om een karabijnhaak aan vast te klemmen (en sommige leashes bevestigen via een karabijnhaak).
Schacht: Bijna alle schachten zijn nu van aluminium gemaakt omdat het licht en sterk is.
- Rechte schachten zijn ideaal voor algemeen bergbeklimmen omdat ze je de bijl laten gebruiken als een ondersteunende stok op terrein met een lage hoek en ze steken netjes in de sneeuw als je jezelf moet opbinden of de bijl als anker moet gebruiken.
- Gebogen staven hebben een lichte kromming die ruimte biedt die je hand van de sneeuw houdt wanneer je de pick in de sneeuw plaatst. Gebogen staven zijn het beste voor steil terrein. (Schachten van ijsklimbijlen hebben een uitgesproken kromming voor een meer ergonomische zwaaibeweging).
Schachtgreep: Maakt het vastpakken van de steel en het zwaaien van de bijl comfortabeler en veiliger.
Spike: Dit is de scherpe onderste punt van de bijl die door sneeuw en ijs dringt. Het wordt gebruikt om een veilige steun te bieden als je loopt of om het gemakkelijk te maken de bijl in de sneeuw te dompelen voor een belay of redding. Een paar niet-mountaineering bijlen besparen gewicht door geen spike te hebben, maar in plaats daarvan de schacht schuin af te snijden zodat deze een vergelijkbare functie kan vervullen.
Ice Axe Leashes
Een riem, die apart wordt verkocht, helpt de ijsbijl te beveiligen als je hem laat vallen. Een riem is van onschatbare waarde, want als je je bijl verliest, loop je een groot risico bij het oversteken van gletsjers en op steile, besneeuwde stukken van een beklimming. Het wordt door veel gidsdiensten en kliminstructeurs als verplicht beschouwd.
Sommige klimmers kiezen ervoor om op bepaalde plaatsen zonder leiband te klimmen omdat er ook risico’s zijn aan het vastgebonden zijn aan een scherp stuk gereedschap dat je bij een val zou kunnen verwonden. Dat is het meest zinvol in terrein waar een gevallen bijl dicht bij je zou kunnen neerkomen.
Veel makers van ijsbijlen verkopen kant-en-klare riemen die perfect passen bij hun gereedschap. U kunt ook uw eigen riem maken van 5mm tot 7mm Perlon koord of 1″ webbing.