Hyperthymesia, ook bekend als piking of hyperthymes syndroom, is een aandoening waarbij een individu een superieur autobiografisch geheugen heeft, wat betekent dat hij of zij zich de overgrote meerderheid van persoonlijke ervaringen en gebeurtenissen in zijn of haar leven kan herinneren. De term “hyperthymesie” is afgeleid van de Griekse woorden thymesis wat “herinneren” betekent, en hyper wat “buitensporig” betekent.
Individuen met hyperthymesie kunnen zich bijna elke dag van hun leven in bijna perfecte details herinneren, evenals openbare gebeurtenissen die voor hen een persoonlijke betekenis hebben. De getroffenen beschrijven hun herinneringen als oncontroleerbare associaties, wanneer ze een datum tegenkomen, “zien” ze een levendige voorstelling van die dag in hun hoofd. Herinnering gebeurt zonder aarzeling of bewuste inspanning.
Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen mensen met hyperthymesie en mensen met andere vormen van uitzonderlijk geheugen, die over het algemeen mnemotechnische of soortgelijke repetitiestrategieën gebruiken om lange reeksen subjectieve informatie te onthouden. Herinneringen die door mensen met hyperthymesie worden opgehaald, zijn meestal persoonlijke, autobiografische verslagen van zowel belangrijke als alledaagse gebeurtenissen in hun leven. Dit uitgebreide en hoogst ongewone geheugen komt niet voort uit het gebruik van geheugenstrategieën; het wordt onwillekeurig gecodeerd en automatisch teruggehaald. Hoewel hyperthymestici zich de dag van de week kunnen herinneren waarop een bepaalde datum viel, zijn zij geen calendrische rekenaars zoals sommige mensen met autisme of savantsyndroom. Hoewel hyperthymestici niet autistisch zijn, en savants geen autobiografische informatie onthouden, zijn er bepaalde overeenkomsten tussen de twee aandoeningen. Net als autistische savants hebben mensen met hyperthymesia een ongewone en obsessieve belangstelling voor datums. Wetenschappers zijn er nog niet in geslaagd dit mysterieuze vermogen te verklaren, maar een nieuw artikel in het peer-reviewed tijdschrift, Neurobiology of Learning & Memory’s julinummer, biedt de eerste wetenschappelijke bevindingen over bijna een dozijn mensen met dit geheimzinnige vermogen.
Wetenschappers die onderzoek deden naar dit opmerkelijke soort geheugen – waarvan zij eerder niet geloofden dat mensen het konden bezitten – hebben intrigerende verschillen ontdekt in de hersenen en mentale processen van deze buitengewone groep mensen die zich moeiteloos elk moment van hun leven vanaf ongeveer hun tiende levensjaar kunnen herinneren.
Iedereen in het onderzoek had variaties in negen structuren van hun hersenen vergeleken met die van controlepersonen, waaronder meer robuuste witte stof die het midden- en voorste deel met elkaar verbindt. De meeste verschillen waren in gebieden waarvan bekend is dat ze verband houden met autobiografisch geheugen, “dus we krijgen een beschrijvend, samenhangend verhaal van wat er aan de hand is,” zei hoofdauteur Aurora LePort, een promovendus bij UCI’s Centre for the Neurobiology of Learning & Memory.
Verrassend genoeg scoorden de mensen met een stellair autobiografisch geheugen niet hoger op routinematige laboratoriumgeheugentests of wanneer hen werd gevraagd hulpmiddelen voor het optellen van het geheugen te gebruiken. Maar als het ging om openbare of privé gebeurtenissen die plaatsvonden na de leeftijd van 10½ jaar, “waren ze opmerkelijk beter in het herinneren van de details van hun leven,” zei Dr James McGaugh, senior auteur van het nieuwe werk.
“Dit zijn geen geheugen experts over de hele linie. Ze zijn 180 graden anders dan de gebruikelijke geheugenkampioenen die pi in grote mate kunnen onthouden of andere lange reeksen getallen,” merkte LePort op. “Het maakt het project veel interessanter; het laat echt zien dat we ons richten op een specifieke vorm van geheugen. Ze zei dat het interviewen van de proefpersonen “verbijsterend” was. Je geeft ze een datum, en hun reactie is onmiddellijk. De dag van de week komt gewoon uit hun gedachten; ze denken er niet eens over na. Ze kunnen dit voor zoveel data doen, en ze zijn 99 procent accuraat. Het verveelt nooit.”
In het onderzoek werden ook statistisch significante aanwijzingen gevonden voor obsessief-compulsieve neigingen bij de groep, maar de auteurs weten nog niet of en hoe dit het geheugen bevordert. Veel van de individuen hebben grote, minutieus gecatalogiseerde verzamelingen, zoals tijdschriften, video’s, schoenen, postzegels of ansichtkaarten.
UCI-onderzoekers en -medewerkers hebben meer dan 500 mensen beoordeeld die dachten dat ze een zeer superieur autobiografisch geheugen zouden kunnen hebben en hebben er tot nu toe 33 bevestigd, waaronder de 11 in het artikel. Nog eens 37 zijn sterke kandidaten die verder zullen worden getest.
“De volgende stap is dat we de mechanismen achter het geheugen willen begrijpen,” zei LePort. “Is het gewoon het brein en de manier waarop de verschillende structuren communiceren? Misschien is het genetisch; misschien is het moleculair.” McGaugh voegde daaraan toe: “We zoeken naar aanwijzingen in een heel nieuw onderzoeksgebied.”
Het superieure autobiografische geheugen is een vrij recent ontdekt fenomeen. Mensen met dit vermogen blijken zich de meeste dagen uit hun verleden zeer gedetailleerd te kunnen herinneren. Wanneer hun een datum wordt gegeven, kunnen zij zich meestal precies herinneren wat zij op die dag hebben gedaan, met wie zij waren, en zelfs details van gesprekken, programma’s die zij op televisie hebben gezien of wat zij als lunch hebben gegeten. Sommige van deze mensen beweren dat ze zich elke dag van hun leven sinds hun kindertijd kunnen herinneren. Het onvermogen om iets te vergeten – en dus verder te gaan met hun leven – betekent dat sommige mensen het uiterst traumatisch vinden om met deze aandoening te leven.
Het fenomeen werd een paar jaar geleden voor het eerst beschreven door een geheugenonderzoeksgroep in Californië. Een handvol Amerikanen is geïdentificeerd met deze zeer zeldzame vaardigheid, maar tot nu toe waren er geen gevallen gemeld in het Verenigd Koninkrijk.
Een 20-jarige student uit Cardiff en Durham, Aurelien genaamd, is de eerste persoon in Groot-Brittannië die beweert deze vaardigheid te bezitten. Hij was te zien in het recente Channel 4 programma: “
Aurelien zegt niet te weten hoe hij zich de dagen van zijn leven zo precies kan herinneren. Hij zegt: “Het is alsof iemand tegen je zegt hoe heet je? Je weet gewoon dat het jouw naam is, het is gewoon iets dat direct in je opkomt.” Hij heeft zijn hele leven met dit vermogen geleefd, maar realiseerde zich pas onlangs hoe zeldzaam het was. Hij gaf toe: “Ik heb nog nooit iemand ontmoet die kan wat ik doe”.
Aurelien onderging een MRI-scan die een aanzienlijke activiteit in de occipitale kwab liet zien, die zich achter in de hersenen bevindt en verantwoordelijk is voor het verwerken van visuele informatie. Dit lijkt Aurelien te sterken in zijn overtuiging dat hij zijn herinneringen “ziet” als afzonderlijke beelden. Hij heeft zijn kamer gevuld met honderden foto’s die hij in de loop der jaren heeft genomen en geeft toe dat hij een inherente behoefte heeft om elke gebeurtenis die hij bijwoont te laten fotograferen voor het nageslacht.
Wetenschappers zijn er niet in geslaagd om dit mysterieuze vermogen te verklaren. Professor Giuliana Mazzoni van het departement Psychologie van de Universiteit van Hull probeert meer te weten te komen over wat dit mogelijk maakt en of het iets is waartoe wij allemaal in staat zouden kunnen zijn. Ze zei: “Het zijn deze uitzonderlijke gevallen die de eerste aanwijzing geven voor iets dat de manier kan veranderen waarop we denken over hoe het persoonlijk geheugen werkt, dus het is echt een opwindend moment”.
Professor Mazzoni gelooft dat er misschien nog meer mensen in het land zijn die dit vermogen ook hebben. Ze zou graag zien dat iedereen die haar met haar onderzoek zou kunnen helpen, contact met haar opneemt aan de Universiteit van Hull.