King David’s Moeder: She Stands for Us
Shavuot (Pinksteren) is, naast de vele andere aspecten, de traditionele sterfdatum van koning David. Dit is een gelegenheid om terug te keren naar mijn thema “Van koning Davids vrouwen,” en deze keer wil ik u vertellen over Davids moeder. Ze wordt twee keer in de Bijbel genoemd, maar zoals de meeste vrouwelijke personages, heeft ze geen naam. En dus vulden de wijzen de lege plekken op in vrolijke kleuren. Ze zeiden dat haar naam Nitzevet was, wat “staande vrouw” betekent.
Het leven in de Hareem. John Lewis (1858). Wikimedia Commons.
In Psalm 69:8 schreef David: “Ik ben een vreemdeling voor mijn eigen familie, een vreemdeling voor de kinderen van mijn eigen moeder.” Waarom, vroegen de wijzen. Zij vonden het antwoord in de ingewikkelde weg die Davids familie aflegde op weg naar de vestiging van de bekendste dynastie in de joods-christelijke traditie.
David was de achterkleinzoon van de Moabiet Ruth, wier verhaal we lezen op Sjawoe-ot en die haar lot aan de Israëlieten heeft verbonden. Maar Jesse, na jaren getrouwd te zijn geweest met de Israëlitische Nitzevet, de moeder van zijn zeven zonen, realiseerde zich plotseling dat als prominent publiek figuur, zijn gedeeltelijk Moabietische status een belemmering vormde.
De Joodse traditie kent Ruth hoge eer toe, maar de wet in Deut. 23:3 verbood expliciet een huwelijk met Moabieten. Dus, zeiden de wijzen, voelde Jesse zich gedwongen om Nitzevet te verstoten. Dit was voor Nitzevet’s eigen bestwil, zeiden zij – Jesse wilde Nitzevet’s status als de vrouw van een verachte Moabiet niet in twijfel trekken.
De scheiding duurde drie jaar. Jesse werd eenzaam en wilde meer kinderen. En dus nam hij een Kanaänitische slavin, die hem een kind van onbetwistbare afkomst kon bezorgen. Dit was mogelijk, zo werd gezegd, want als Jesse de slavin zou emanciperen, zouden hun kinderen erkend kunnen worden als volwaardige leden van de stam.
Compassie baart een plan
Wat een ongemakkelijke, pijnlijke situatie. Nitzevet en de slavin, naast elkaar levend, elkaar elke dag tegenkomend bij het weefgetouw, de maalsteen of boven het kookvuur, geen van beiden met een echte uitweg. En dan, uit medelijden, kwam de slavin met een plan, gebruik makend van een van de weinige hulpmiddelen die bijbelse vrouwen hadden: uitvluchten. Ze zou die nacht van plaats ruilen met Nitzevet op Jesse’s slaappalet. Dit werkte blijkbaar goed genoeg, want Nitzevet werd zwanger.
Maar vanaf het moment dat haar zwangerschap zichtbaar werd, scholden Nitzevet’s eigen zonen, onwetend van de slaapkamergruil, haar uit als een overspelige vrouw. De in gewetensnood verkerende Jesse verbood zijn zonen om haar of het kind kwaad te doen, en uiteindelijk beviel Nitzevet – van David. Jesse erkende het kind als het zijne, hoewel David, als een soort bijbelse Assepoester, werd gedegradeerd tot herder, ver verwijderd van de familie, een “vreemdeling,” “zonder reden gehaat” (Psalm 69:4). Pas achtentwintig jaar later – toen de profeet Samuël David tot koning van Israël zalfde “temidden van zijn broeders” (1 Samuël 16:12-13) – werd de waardigheid van zowel moeder als zoon hersteld. Volgens één bron sprak Nitzevet op dat moment de woorden uit die in Psalm 118 aan David worden toegeschreven: “De steen die de bouwlieden verwierpen….”
De zalving van David, Veronese, 16e eeuw. Wikimedia Commons.
Wat is de moraal?
Sommige mensen nemen in hun angst afstand van God, en sommigen komen dichterbij. David, zo werd gezegd, behoorde tot de laatsten. Vrouwelijke commentatoren hebben een nieuwe glans gegeven aan de moraal. Zij zeggen dat Nitzevet degene is die bewonderd moet worden omdat zij haar pijn met waardigheid en geloof verdraagt en haar kracht doorgeeft aan haar zoon David. What’s more, the story of “Standing Woman” doesn’t end in the Bible or its interpretations over the ages. It’s timeless and universal. Nitzevet stands for us. We can change the ending.
Further reading:
The legend of Nitzevet is based, among other sources, on the following sources:
Babylonian Talmud Baba Batra 91a.
Yalkut HaMachiri http://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=32637&st=&pgnum=205 (Hebrew).