- Grote tekstgrootteGrote tekstgrootteReguliere tekstgrootte
Wat is een ruggenprik/lumbaalpunctie?
Een ruggenmergpunctie is een medisch onderzoek waarbij een klein beetje hersenvocht (liquor cerebrospinalis, CSF) wordt afgenomen voor onderzoek. Deze heldere, kleurloze vloeistof helpt de hersenen en het ruggenmerg, of het centrale zenuwstelsel, te “beschermen”.
Doctoren gebruiken het vloeistofmonster om te zoeken naar tekenen van mogelijke infecties of andere ziekten.
Waarom wordt een ruggenmergpunctie uitgevoerd?
Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het is het “commandocentrum” voor het lichaam. Het ruggenmerg stuurt signalen van en naar de hersenen en de hersenen interpreteren ze.
Het ruggenmergvloeistof stroomt voortdurend rond het centrale zenuwstelsel en beschermt het. Omdat het het centrale zenuwstelsel “baadt”, kan CSF ook chemicaliën en onzuiverheden in de hersenen en het ruggenmerg opnemen.
Een vloeistofmonster kan veel belangrijke informatie opleveren over de gezondheid van een persoon. Zo kan een ruggenmergpunctie artsen helpen veel ziekten of aandoeningen op te sporen of uit te sluiten.
Het vaakst wordt een ruggenmergpunctie gedaan om te zien of een kind hersenvliesontsteking heeft (ontsteking en infectie van de bekleding van de hersenen en het ruggenmerg). Andere aandoeningen die kunnen worden opgespoord zijn het Guillain Barré-syndroom, multiple sclerose, kanker die het zenuwstelsel aantast en bloedingen in de hersenen.
Een ruggenprik kan ook worden gebruikt om medicijnen, verdoving of kleurstof (voor gespecialiseerde röntgenfoto’s) rechtstreeks in de hersenvloeistof toe te dienen. Soms wordt een ruggenprik uitgevoerd om de druk in de hersenen te verlichten wanneer het lichaam door een aandoening te veel liquorvocht aanmaakt.
Wat gebeurt er vóór een ruggenprik?
Als bij uw kind een ruggenprik moet worden verricht, krijgt u eerst de gelegenheid om vragen te stellen. Daarna wordt u gevraagd een toestemmingsformulier te ondertekenen, waarin u verklaart dat u de procedure en de risico’s ervan begrijpt en dat u er toestemming voor geeft.
De meeste ruggenprikken worden op de spoedeisende hulp gedaan. De arts die de ruggenprik uitvoert, weet hoe uw kind er aan toe is
maar kan u wel een paar vragen stellen, bijvoorbeeld of uw kind allergisch is voor medicijnen.
Sommige ouders kiezen ervoor om tijdens de ruggenprik bij hun kind in de kamer te zijn, terwijl anderen zich meer op hun gemak voelen in een wachtruimte.
Wat gebeurt er tijdens een ruggenprik?
Een ruggenprik is een gebruikelijke procedure die ongeveer 30 minuten of minder duurt.
Het ruggenmerg strekt zich uit van het onderste deel van de hersenen tot aan het bovenste deel van de lendenstreek. Een ruggenmergpunctie wordt gedaan in het onderste deel van de lende, onder het punt waar het ruggenmerg eindigt. Zo wordt het risico op beschadiging van het ruggenmerg vermeden.
Een ruggenmergpunctie is geen operatie. Iemand die een lumbaalpunctie ondergaat, kan dus wakker blijven en heeft geen hechtingen of lange hersteltijd nodig. Als een kind angstig of onrustig lijkt, zal de arts een kalmerend middel (een soort medicijn dat de patiënt helpt te ontspannen tijdens de procedure) aanbevelen. Het kalmeringsmiddel kan via de mond, neus of infuus worden toegediend.
Patiënten moeten met een gebogen rug worden gepositioneerd, zodat de ruimte tussen de wervels zo groot mogelijk is. Dit maakt het voor de arts gemakkelijker om de naald in te brengen.
Aldere kinderen kan worden gevraagd om ofwel op een onderzoekstafel te zitten terwijl ze voorover leunen met hun hoofd op een kussen, of op hun zij te liggen. Zuigelingen en jongere kinderen worden op hun zij gelegd met hun knieën onder hun kin. Bij deze kinderen houden verpleegkundigen of assistenten hen stevig in positie.
Als de patiënt in positie ligt, gebruikt de arts steriliserende zeep om het gebied waar de naald in gaat schoon te maken.
Anesthesie
Een klein gebied op de onderrug wordt verdoofd met een soort vloeibare anesthesie (een medicijn dat pijn helpt voorkomen) die via een kleine naald wordt toegediend. Vaak wordt hiervoor een verdovende crème op de huid aangebracht. De crème verlicht het ongemak van de injectie, hoewel het vloeibare medicijn een beetje kan branden.
De ruggenprik
De ruggenprik is het belangrijkste instrument van deze procedure, en fungeert als de “kraan”. De naald is dun en de lengte varieert met de grootte van de patiënt. Hij heeft een holle kern. Binnen de holle kern bevindt zich een “stylet”, een ander type dunne naald die als een soort stop werkt. Wanneer de spinale naald in het onderste deel van de lende wordt ingebracht, wordt de stilet voorzichtig verwijderd, zodat het liquorvocht in de opvangbuisjes kan druppelen.
“Het aftappen” van het hersenvocht
Er zeker van zijn dat de patiënt in de juiste positie ligt, brengt de arts de spinale naald voorzichtig tussen twee wervels in. De naald wordt voorzichtig door de huid en de gewrichtsbanden gestoken, en vervolgens door een taai membraan dat de dura mater wordt genoemd. Artsen kunnen zien dat de naald op de juiste plaats zit wanneer ze een “plop” voelen, wat betekent dat de naald door het taaie membraan is gegaan. Wanneer de naald het wervelkanaal bereikt, wordt de stilet langzaam uitgetrokken om het hersenvocht te laten stromen.
Af en toe wordt een klein instrument, een manometer, aan het uiteinde van de naald gehangen. Een manometer is in feite een meter die de druk van het hersenvocht meet. Een hoge druk kan wijzen op ernstige aandoeningen, zoals tumoren of hydrocefalie (overmatige vochtophoping in de hersenen).
Het verzamelen van het CSF-monster duurt meestal ongeveer 5 minuten. Daarna wordt de naald teruggetrokken en wordt er een klein verband op de plaats aangebracht. De verzamelde monsters worden voor onderzoek naar een laboratorium gestuurd.
Wat gebeurt er na een ruggenprik?
Als u tijdens het onderzoek niet bij uw kind in de kamer was, kunt u binnenkomen nadat de monsters zijn afgenomen. Afhankelijk van de aanbevelingen van de arts kan het zijn dat uw kind na de procedure ongeveer een uur op zijn of haar rug moet liggen.
Sommige resultaten zijn binnen 30 tot 60 minuten beschikbaar. Maar om te kijken naar specifieke bacteriën die in het monster groeien, wordt een bacteriekweek naar het laboratorium gestuurd. Deze resultaten zijn meestal binnen 48 uur beschikbaar. Als er mogelijk sprake is van een infectie, zal de arts in afwachting van de kweekresultaten een antibioticabehandeling starten.
Labtechnici letten bij het onderzoek van het hersenvochtmonster op verschillende dingen, waaronder:
- Algemeen uiterlijk: CSF is meestal helder en kleurloos als water. Troebel ruggenmergvocht of bloed in het monster kan wijzen op een infectie of een ander probleem.
- Celgetal: Dit omvat het aantal en het type witte bloedcellen. Te veel witte bloedcellen wijzen op een infectie.
- Eiwit: Grote hoeveelheden eiwit in de CSF kunnen wijzen op een infectie of andere ziekten.
- Glucose: Bij bacteriële infecties van het centrale zenuwstelsel is het glucoseniveau van de CSF soms laag.
Labtechnici doen ook een Gram-kleuring en -kweek op het monster. Een Gram-kleuring detecteert bacteriën in een monster. Hierbij wordt een soort kleurstof aan het monster toegevoegd, die vervolgens wordt onderzocht op bacteriën. Daarna wordt het monster gekweekt (in speciale omstandigheden geplaatst om te zien of er bacteriën uit het CSF groeien). Dit helpt bij het identificeren van het specifieke type infectie.
Wat zijn de risico’s van een ruggenmergpunctie?
Een ruggenmergpunctie is een veilige procedure met weinig of geen risico’s. In zeldzame gevallen kunnen complicaties optreden:
- Hoofdpijn: Na een lumbaalpunctie moet een patiënt een paar uur gaan liggen en veel drinken, wat hoofdpijn kan helpen voorkomen. Baby’s hoeven dit niet te doen. Als uw kind hoofdpijn krijgt, helpt acetaminofen of een ander soort pijnstiller zonder aspirine meestal. Als de hoofdpijn langer dan 2 dagen aanhoudt, moet u uw arts bellen.
- Infectie: In zeldzame gevallen kan infectie optreden als bacteriën in de huid terechtkomen wanneer de punctie wordt uitgevoerd. Dit is zeer zeldzaam omdat artsen altijd steriele technieken gebruiken om de test uit te voeren.
- Bloedingen: Als een klein bloedvat onder de huid wordt geraakt tijdens de ruggenprik, kan er een bloeding optreden.
Wanneer uw kind een procedure ondergaat, is het begrijpelijk dat u zich een beetje ongemakkelijk voelt. Maar het helpt om te weten dat een ruggenprik een korte, veelvoorkomende ingreep is en dat complicaties zeldzaam zijn. Als u vragen of zorgen heeft, praat dan met uw arts.