Barberry
Berberis vulgaris
- Naam ook: Gewone bosbes, Europese bosbes
- Familie: Barberry Family – Berberidaceae
- Groeivorm ad hoogte: Struik. 1-2 m.
- Bloem: Regelmatig (actinomorf), 6-8 mm (0,2-0,3 in.) in doorsnee. Gele perianth bestaat uit twee kransen. Buitenste segmenten 3, binnenste 6. Binnenste deelblaadjes petaloïde, met twee knobbeltjes aan de basis. Meeldraden meestal 6. Gynoecium schijnbaar eendelig, zeer kort gesteeld. (Waarschijnlijk ontwikkeld uit drie vergroeide carpels.)
- Bladeren: Afwisselend. Lange twijgen dragen zowel gewone als stekelachtige bladeren. Alle bladeren aan de korte twijgen meestal gewone vegetatieve bladeren. Blad elliptisch, met spits toelopende voet, ca. 2 cm lang, met getande randen. De tanden hebben meestal een spitse top. Stekelbladeren drievorkig.
- Bodes: Rond-egelvormig, ruw, grijsbruin, vrij klein.
- Vrucht: Rode, 2-zadige, ovale bes.
- Habitat: Droge, zonnige heuveltjes en bosranden. Een sierplant, ontsnapt en genaturaliseerd.
- Bloeitijd: juni-juli.
In Finland werd barberry vroeger beschouwd als een giftige struik. Na toetreding tot de EU werd de verkoop ervan ontzegd. De kunst is inheems in Centraal-Europa, de noordelijke en centrale delen van Zuid-Europa, en delen van Oost-Europa. In de Scandinavische landen wordt hij al eeuwenlang geteeld. Het werd gebruikt voor het maken van geneesmiddelen, kruiderijen en diverse houten gebruiksvoorwerpen en ook als vervanger voor citroen. Helaas is de productie van zaailingen van barbessen tegenwoordig verboden in Finland, omdat de plant fungeert als tussengastheer van tarwegroest, een schimmel die zeer schadelijk is voor graangewassen.
Linnaeus gaf barbessen hun soortnaam Berberis, naar een Noord-Afrikaanse nomadenstam. Hij dacht dat deze planten oorspronkelijk uit Afrika kwamen. In zijn boek over planten gebruikte de monnik Constantinus Africanus de naam Berberis al in de 11e eeuw. Maar in zijn geval was de naam waarschijnlijk afgeleid van het woord ‘barbaar’. De Duitsers, of barbaren zoals de Romeinen hen noemden, gebruikten de berberis namelijk al lang als geneesmiddel.
Japanse berberis
Berberis thunbergii
De andere berberis die soms als ontsnapping in Finland voorkomt, de Japanse berberis, is niet gevoelig voor de roest. Hij verschilt onder meer van B. vulgaris door zijn volledige bladranden.