Maanverduisteringen doen zich voor wanneer de schaduw van de aarde het licht van de zon blokkeert, dat anders door de maan wordt weerkaatst. Er zijn drie soorten – totale, gedeeltelijke en penumbrale – met als meest dramatische een totale maansverduistering, waarbij de schaduw van de aarde de maan volledig bedekt. De volgende maansverduistering zal een totale maansverduistering zijn op 26 mei 2021. Het evenement zal gecentreerd zijn boven de Stille Oceaan, met het grootste deel van Australië, Nieuw-Zeeland, en de rest van Oceanië getrakteerd op het volledige uitzicht. De eclips zal zijn hoogtepunt bereiken om 7:19 a.m. EDT (1119 GMT). De laatste maansverduistering was een penumbrale maansverduistering op 29-30 november 2020, die zichtbaar was vanuit Noord- en Zuid-Amerika, de Stille Oceaan en de aangrenzende regio’s.
Door de geschiedenis heen hebben eclipsen ontzag en zelfs angst geïnspireerd, vooral wanneer totale maansverduisteringen de maan bloedrood kleurden, een effect dat mensen doodsbang maakte die geen begrip hadden van wat een eclips veroorzaakt en daarom de gebeurtenissen aan deze of gene god toeschreef. Hieronder vindt u de wetenschap en de geschiedenis van maansverduisteringen, leert u hoe ze werken, en ziet u een lijst van de volgende op til.
Zie ook onze gids over zonsverduisteringen.
Deze totale maansverduistering zal zichtbaar zijn vanuit delen van Azië en Noord-Amerika, maar het volledige effect zal het gemakkelijkst te zien zijn boven de Stille Oceaan en Oceanië. De eclips zal zijn hoogtepunt bereiken om 7:19 a.m. EDT (1119 GMT). Dit is de eerste van slechts twee maansverduisteringen in 2021.
Hoewel de maan technisch gezien niet volledig door het diepste deel van de schaduw van de aarde, of umbra, zal passeren, zal het grootste deel van de maanschaduw een levendige roodachtige kleur krijgen. Alle 50 staten zullen in staat zijn om de eclips in zijn geheel te zien, die om 4:04 uur EST (0904 GMT) zijn hoogtepunt bereikt. Dit zal de tweede en laatste maansverduistering van 2021 zijn.
De volgende totale maansverduistering, of “bloedmaan,” zal plaatsvinden op 26 mei 2021, en het zal ten minste gedeeltelijk zichtbaar zijn vanuit Oost-Azië, Australië, de Stille Oceaan en een groot deel van Noord- en Zuid-Amerika. Een gedeeltelijke maansverduistering zal volgen op 19 november 2021, en zal zichtbaar zijn vanuit Noord- en Zuid-Amerika, Australië, en delen van Europa en Azië. Dat zijn de enige twee maansverduisteringen in 2021.
NASA houdt een lijst bij met voorspellingen van maansverduisteringen tot 2100. Ze houden ook gegevens bij over eerdere maansverduisteringen. In de 21e eeuw zal de aarde in totaal 228 maansverduisteringen meemaken, aldus de ruimtevaartorganisatie.
Wat is een maansverduistering?
Een maansverduistering kan alleen bij volle maan plaatsvinden. Een totale maansverduistering kan alleen gebeuren als de zon, aarde en maan perfect op één lijn staan – alles minder dan perfect geeft een gedeeltelijke maansverduistering of helemaal geen maansverduistering. Enig begrip van eenvoudige hemelmechanica verklaart hoe maansverduisteringen werken.
Gerelateerd: How Lunar Eclipses Work (Infographic)
Omdat de baan van de maan om de aarde in een iets ander vlak ligt dan de baan van de aarde om de zon, komt een perfecte uitlijning voor een eclips niet bij elke volle maan voor. Een totale maansverduistering ontwikkelt zich in de loop van de tijd, meestal een paar uur voor het hele evenement. Het werkt als volgt: De aarde werpt twee schaduwen die op de maan vallen tijdens een maansverduistering: De umbra is een volle, donkere schaduw. De penumbra is een gedeeltelijke schaduw aan de buitenkant. De maan passeert deze schaduwen in fasen. De eerste en laatste fasen – wanneer de maan in de penumbrale schaduw staat – zijn niet zo goed waarneembaar, dus het beste deel van een verduistering is in het midden van het evenement, wanneer de maan in de umbrale schaduw staat.
Totale verduisteringen zijn een kosmische toevalligheid. Sinds het ontstaan van de maan, ongeveer 4,5 miljard jaar geleden, is de maan steeds verder van onze planeet verwijderd geraakt (ongeveer 4 centimeter per jaar). Op dit moment is de situatie perfect: de maan staat op de perfecte afstand zodat de schaduw van de aarde de maan volledig bedekt, maar net niet. Over miljarden jaren zal dat niet meer het geval zijn.
Volgens de NASA vinden er elk jaar twee tot vier zonsverduisteringen plaats, terwijl maansverduisteringen minder vaak voorkomen. “In een kalenderjaar is het maximum aantal verduisteringen vier zonsverduisteringen en drie maansverduisteringen,” aldus het agentschap. Maar terwijl zonsverduisteringen alleen te zien zijn langs een ongeveer 50 mijl breed pad, is elke maansverduistering zichtbaar vanaf meer dan de helft van de aarde.
Soorten maansverduisteringen
Totale maansverduistering: De volle (umbrale) schaduw van de aarde valt op de maan. De maan zal niet volledig verdwijnen, maar zal in een griezelige duisternis worden geworpen die het gemakkelijk maakt om te missen als je niet op zoek was naar de eclips. Een deel van het zonlicht dat door de atmosfeer van de aarde valt, wordt verstrooid en gebroken, of afgebogen, en opnieuw op de maan gericht, waardoor deze zelfs tijdens de totaliteit een zwakke gloed krijgt. Als je op de maan zou staan en naar de zon zou kijken, zou je de zwarte schijf van de aarde de hele zon zien blokkeren, maar je zou ook een ring van gereflecteerd licht zien gloeien rond de randen van de aarde – dat is het licht dat tijdens een totale maansverduistering op de maan valt.
Partiële maansverduistering: Sommige verduisteringen zijn slechts gedeeltelijk. Maar zelfs een totale maansverduistering maakt aan weerszijden van de totaliteit een gedeeltelijke fase door. Tijdens de gedeeltelijke fase staan de zon, aarde en maan niet helemaal perfect op één lijn, en lijkt de schaduw van de aarde een hap uit de maan te nemen.
“Wat mensen vanaf de aarde zien tijdens een gedeeltelijke maansverduistering hangt af van hoe de zon, aarde en maan op één lijn staan,” aldus NASA.
Penumbrale maansverduistering: Dit is het minst interessante type eclips, omdat de maan zich in de vage buitenste (penumbrale) schaduw van de aarde bevindt. Tenzij je een doorgewinterde hemelwachter bent, zul je het effect, waarbij de maan subtiel wordt overschaduwd door de schaduw van de aarde, waarschijnlijk niet opmerken.
“Het buitenste deel van de penumbra van de aarde is zo bleek dat je niets merkt totdat de maanrand minstens halverwege naar binnen is geschoven,” zei Alan MacRobert, een senior redacteur bij het tijdschrift Sky & Telescope, in een verklaring.
De bloedrode maan
De maan kan rood of koperkleurig worden tijdens het totale deel van een eclips. De rode maan is mogelijk omdat, terwijl de maan in totale schaduw staat, een deel van het licht van de zon door de atmosfeer van de aarde gaat en naar de maan wordt afgebogen. Terwijl andere kleuren in het spectrum door de atmosfeer van de aarde worden geblokkeerd en verstrooid, komt rood licht er gemakkelijker doorheen. Het effect is dat alle zonsop- en ondergangen van de planeet op de maan worden gericht.
“De exacte kleur die de maan te zien krijgt, hangt af van de hoeveelheid stof en wolken in de atmosfeer,” aldus NASA-wetenschappers. “Als er extra deeltjes in de atmosfeer zitten, bijvoorbeeld van een recente vulkaanuitbarsting, zal de maan donkerder rood lijken.”
Christopher Columbus maakte in 1504 gebruik van een bloedrode eclips om de inboorlingen op Jamaica bang te maken zodat ze hem en zijn bemanning te eten zouden geven. Het was op Columbus’ vierde en laatste reis naar de Nieuwe Wereld. Een epidemie van scheepswormen vrat gaten in de schepen van zijn vloot; Columbus’ was gedwongen twee schepen te verlaten. Hij strandde met zijn laatste twee schepen op Jamaica op 25 juni 1503. De inboorlingen verwelkomden de schipbreukelingen en gaven hen te eten. Maar na zes maanden sloeg de bemanning van Columbus aan het muiten en beroofde en vermoordde enkele Jamaicanen, die moe waren geworden van het voeden van de bemanning.
Columbus had een almanak die een maansverduistering voorspelde op 29 februari 1504. Hij ontmoette het plaatselijke opperhoofd en vertelde hem dat de christelijke god boos was op zijn volk omdat het niet langer voedsel leverde. Columbus zei dat hij drie nachten later een teken van Gods ongenoegen kon verwachten, wanneer hij de volle maan zou laten verschijnen “ontvlamd door toorn”. Toen de bloedrode maan verscheen, waren de inboorlingen doodsbang en “met veel gehuil en geweeklaag renden ze van alle kanten naar de schepen met proviand”, aldus een verslag van de zoon van Columbus.
Nauw voordat de totale fase van de eclips ten einde liep, zei Columbus dat God de inboorlingen had vergeven en de maan zou terugbrengen. De bemanning werd goed gevoed tot er in november hulp kwam en Columbus en zijn mannen terugvoeren naar Spanje.
Hoe kijk je naar een maansverduistering
Maanverduisteringen behoren tot de gemakkelijkste hemelverschijnselen om waar te nemen. Ga gewoon naar buiten, kijk omhoog en geniet. Je hebt geen telescoop of andere speciale apparatuur nodig. Een verrekijker of een kleine telescoop zal echter details in het maanoppervlak naar voren brengen – maanobservatie is net zo interessant tijdens een verduistering als op elk ander moment. Als de eclips in de winter plaatsvindt, kleed je dan goed in – het kan een paar uur duren voordat de eclips zich ontvouwt. Neem warme drankjes en dekens of stoelen mee voor comfort.
Als je de volgende maansverduistering wilt fotograferen, bekijk dan zeker onze gids van veteraan astrofotografen Imelda Joson en Edwin Aguirre.
“We kunnen echt goede wetenschap halen uit wat er gebeurt met het oppervlak van de maan tijdens totale maansverduisteringen, maar nogmaals, het coole is dat de maan van kleur verandert,” vertelde Noah Petro, een onderzoekswetenschapper aan het Goddard Space Flight Center in Maryland, aan Space.com. “Het is iets leuks om te zien – het is goedaardig, maar het is een verandering. En elke keer als we verandering in de lucht zien, is dat altijd spannend.”
- Lunaire Eclipsgids: When, Where & How to See the Blood Moon
- Missed the Blood Moon Lunar Eclipse? Here’s When the Next One Is!
- Super Blue Blood Moon 2018: Here Are The Best Photos and Videos