De manier waarop we de wereld zien, beschouwen we als vanzelfsprekend. Maar onze ervaring van de wereld wordt voor een deel gevormd door ons visuele systeem – dat zowel uiterst complex als beperkt is. Onmogelijke kleuren, die soms niet-fysieke kleuren worden genoemd, herinneren ons eraan dat onze waarneming van de visuele wereld niet de enige mogelijke ervaring is.
Neem vogels, die een geweldig gezichtsvermogen hebben – de duif is ooit omschreven als “twee ogen met vleugels” – met “dubbele kegeltjes” die hen in staat stellen ultraviolette golflengten te zien en hun een scherp kleurenzicht geven. Het menselijk oog daarentegen heeft slechts drie soorten kegeltjescellen die drie hoofdkleuren waarnemen: blauw, groen en rood. De kegelcellen registreren kleur op een antagonistische manier:
- Rood versus groen
- Blauw versus geel
- Zwart versus wit
Volgens de opponent-procestheorie bestaat er geen kleur die kan worden beschreven als een mengsel van opponent-kleuren. Net zoals je geen getal kunt hebben dat zowel positief als negatief is, kun je ook geen kleur hebben die rood-groen of geel-blauw is. Dit zijn onmogelijke kleuren.
Een regenboog van onmogelijke kleuren
Er zijn drie hoofdtypen “onmogelijke” kleuren:
- Verboden kleuren. Dit zijn kleuren die onze ogen eenvoudigweg niet kunnen verwerken vanwege de antagonistische manier waarop onze kegeltjes werken, bijvoorbeeld “rood-groen” of “geel-blauw.”
- Chimerische kleuren. Ook deze kunnen niet worden waargenomen als een directe reactie op de kleur of kleuren licht waaraan het oog is blootgesteld, maar zij kunnen in de hersenen worden opgewekt (specifiek in de visuele cortex), door naar twee kleuren na elkaar te kijken. Het proces houdt in dat vermoeidheid in de kegeltjes wordt opgewekt door naar een verzadigde kleur te kijken, waardoor hun kleurgevoeligheid tijdelijk verandert, en vervolgens naar een duidelijk andere kleur te kijken. Denkbeeldige kleuren zijn onder meer “stygisch blauw”, “zelfoplichtend rood” en “hyperbolisch oranje.”
- Denkbeeldige kleuren. “Echte” kleuren zijn in principe kleuren die door een fysieke lichtbron kunnen worden geproduceerd. Hoewel “imaginaire” kleuren buiten dit spectrum vallen en geen enkel fysisch voorwerp een imaginaire kleur kan hebben, worden zij vaak aangetroffen in de wiskundige beschrijvingen die kleurruimten definiëren. Een voorbeeld van een denkbeeldige kleur is “hypergroen.”
Verwarend? Ja, heel erg. Ik vond het ook moeilijk om me deze verschillende soorten onmogelijke kleuren voor te stellen en het verschil ertussen te begrijpen, dus heb ik een handig schema gemaakt (klik om te vergroten).
If you want to try and see what a forbidden color looks like, there is some evidence that some people may in fact be able to perceive them. Use the template below by making your eyes cross so that both “+” symbols are on top of each other. You will find it easier on mobile.
You can also try it with yellow blue. What color do you see? Let me know.
What’s the deal with purple?
You may have heard that purple is not a “real” color. While violets are spectral colors, meaning there is a single wavelength of light for various hues of “violet”, “purple” is actually a combination of blue and red. Your brain interprets it as “purple.” Another example is white. White is not a wavelength of light, it’s a mixture of different spectral colors that our brain then perceives as white. Here is another chart.
“Impossible”, “imaginary”, “forbidden”, “chimerical”… There’s a whole world of colors outside ordinary visual functioning. Have fun!