Als ik u zou vragen naar de terrible two’s, of uw kind het nu heeft meegemaakt of niet, dan zult u enige kennis hebben over wat de term betekent en wat ouders en kinderen tijdens deze fase doormaken.
Als ik u zou vragen naar verlatingsangst, dan zullen de meeste ouders van een kind van 16 maanden en ouder hier ook kennis van hebben en ervaring mee hebben.
Er is een bijna net zo veel voorkomende fase in de peutertijd die veel minder bekend is en waarover veel minder wordt gesproken.
Het heet Vreemdelingenangst of Vreemdelingenverdenking, en het komt voor bij kinderen vanaf ongeveer de leeftijd van twee tot tweeënhalf jaar.
Omdat deze fase minder universeel wordt herkend en er minder over wordt gesproken, komt het voor ouders als een enorme verrassing als het zich voordoet.
Ook omdat het zulke grote emotionele reacties bij kinderen oproept, kunnen ouders zich erg ongerust maken dat er iets mis is met hun kind of dat hun kind iets ergs is overkomen dat deze reactie veroorzaakt.
Dus wat is vreemdelingenangst bij een tweejarige?
Voor sommige kinderen komt er een moment dat ze in het gezelschap of de aanwezigheid van volwassenen die geen familieleden zijn, in paniek raken, gaan gillen, hun ogen bedekken, zich aan hun ouders vastklampen en zich wanhopig proberen te verstoppen voor die persoon.
Voor sommige kinderen kan dit elke volwassene zijn, voor anderen zijn het bepaalde mensen, bijvoorbeeld mannen met baarden, mannen in het algemeen, mensen die luidruchtig zijn, een bepaald persoon, een volwassene die verschijnt wanneer het kind dat niet verwacht en die het kind daarom bang maakt, alleen al door zijn verschijning op die plaats en zijn voortdurende aanwezigheid in zijn nabijheid.
Een familielid kwam op bezoek, en hoewel we tegen onze 21-jarige hadden gezegd dat ze zouden komen, herkende ze het gezicht niet toen ze uit haar dutje kwam en de woonkamer inliep om hen te zien. Ze schrok zich rot en rende gillend de kamer uit.
Ze stond jankend bij de voordeur, met tranen die over haar gezicht liepen en riep om mij.
Ik pakte haar op, hield haar stevig vast, sprak sussend om haar te vertellen dat ze veilig was en wie de persoon was, maar ze was ontroostbaar op dat moment omdat ze nog steeds in de greep was van de schok en de angst.
We gingen terug naar de woonkamer waar ik haar op mijn schoot hield terwijl ze standvastig in de tegenovergestelde richting keek, alsof ze dacht dat als ze hen niet kon zien, ze er ook niet echt waren.
Ze zei “Ik verdrietig”, want dat is het woord dat ze kent voor niet-gelukkige gevoelens op dit moment.
Na een minuut of tien begon ze om zich heen te kijken om te zien of de persoon er nog was, om vervolgens snel weg te kijken toen ze zag dat ze er nog waren.
Binnen twintig minuten vroeg ze om van mijn schoot af te mogen en begon ze met hen te spelen, maar niet met hen te interageren, en binnen een half uur pakte ze speelgoed om het aan hen te laten zien en was ze weer op haar gemak en gesetteld.
Bij sommige kinderen kan het echter gebeuren dat zij zich niet op hun gemak voelen in de aanwezigheid van de persoon voor wie zij bang zijn, en dat zij hun ogen blijven sluiten, hun gezicht verbergen, de nabijheid van hun ouder zoeken en fysiek op afstand van de persoon willen blijven en geen contact met hem hebben. Als ze gedwongen worden om contact te hebben dan worden of blijven ze zichtbaar bang en extreem overstuur.
Vijf manieren om . . . Om te gaan met angst voor vreemden bij een peuter
1. Er is een deel van de hersenen dat de amygdala wordt genoemd en dat het alarmsysteem van de hersenen is. De amygdala werkt de emotionele betekenis uit achter de dingen die ons overkomen; het draait allemaal om de zintuigen en emoties. Er zijn geen woorden die bij dit deel van de hersenen horen, maar naarmate we groeien, leren en volwassen worden, worden er verbindingen gelegd tussen de emotionele amygdala en de denkende, pratende frontale cortex van de hersenen. Dit kan gedachten, woorden en rationeel denken toevoegen aan onze grote emoties. Voor baby’s en peuters, wier taalvaardigheden onrijp en gedeeltelijk ontwikkeld zijn, is onze hulp nodig om hen controle te laten krijgen over hun grote emoties. Ervaring helpt hen geleidelijk te herkennen of een dreiging echt is of niet. In de emotionele uitbarsting van het verdriet, de paniek en de angst veroorzaakt door de ‘vreemde’ volwassene in hun buurt, heeft de peuter ons nodig om hem te helpen met deze grote gevoelens, omdat hij ze zelf nog niet onder controle heeft. Neem hun verdriet dus serieus. Hun geest en lichaam worden overspoeld met stress-chemicaliën die hun lichaam heeft vrijgemaakt. Ze zullen erdoor overweldigd worden zonder jouw steun om kalmte te vinden en het alarm uit te zetten. Houd ze vast, praat zachtjes, wrijf over hun rug, gebruik uw woorden om te laten zien dat u hun angst begrijpt, zelfs als u uitlegt dat u weet dat ze veilig zijn.
2. U moet de emotionele behoeften van uw kind laten prevaleren boven de sociale behoefte om de volwassene die hem of haar bang heeft gemaakt, tevreden te stellen. De andere volwassene kan een naast familielid zijn, een vriend, iemand met wie het in het verleden goed ging, of een vriendelijke persoon die u tijdens het uitgaan ontmoet. Je zult je willen verontschuldigen, uitleggen en het goed willen maken met deze persoon. Misschien wil je echt bewijzen dat je weet dat ze in orde zijn, in het belang van de persoon en misschien omdat je rationeel weet dat zij ook in orde zijn. Ik zou inderdaad willen voorstellen dat u uw kind vertelt dat de persoon aardig is, vriendelijk is en hen niet zal nemen of pijn zal doen, in woorden die geschikt zijn voor uw kind. In uw pogingen om te voorkomen dat de andere persoon zich slecht voelt, of om uw kind te laten zien dat zijn angst geen grond heeft, kunt u het gevoel hebben dat u uw kind moet dwingen om naar hem toe te gaan, hem aan te kijken of met hem te praten. Dit is echter niet wat het beste is voor je kind. Erken hoe zij de gebeurtenis ervaren. Ze zijn versteend en willen dat u hun gevoelens serieus neemt. Knuffel ze, houd ze vast, stel ze gerust en zeg woorden om te laten zien dat u het begrijpt en niets zult doen om het nog erger te maken: “Je bent zo bang voor die persoon. Je bent om de een of andere reden heel bang voor hem of haar. Mama/pappa weet dat je veilig bent, maar je kunt hier bij mij zijn en niet bij hen, terwijl je je zo bang en verdrietig voelt.”
3. Je peuter zal uit deze fase van algemene achterdocht voor vreemden groeien. Begin nu al te anticiperen wanneer u en uw kind in de aanwezigheid zullen zijn van de mensen waar ze bang voor zijn, of van vreemden. Vertel je kind voorzichtig waar je naartoe gaat, wie je daar zou kunnen tegenkomen en dat je er zult zijn, voor hem zult zorgen en dat hij veilig zal zijn. Wijs de angst van uw kind niet af en probeer hem niet om te kopen, te plagen, te beschamen, te overreden of te bedreigen. De verhoogde terughoudendheid die ze voelen als ze in de buurt van vreemden zijn, is iets wat je ze geleidelijk zult leren als ze oud genoeg zijn om het toch te begrijpen en te leren. Hoewel deze fase voor u gênant of ongemakkelijk kan zijn, is het geen slechte eigenschap om op gepaste afstand of voorzichtig met vreemden te zijn. Zorg er natuurlijk voor dat je geen permanente angst voor vreemden inboezemt, maar eerst met jou overleggen voordat je met iemand in contact treedt die je niet kent, is een goed begin om hen te leren veilig te zijn en te blijven.
4. Houd u aan uw gebruikelijke routines en ga naar de normale plaatsen waar u gewoonlijk komt. Uw kind zal bij u zijn tijdens het winkelen, in groepen, bij sociale evenementen en familiebijeenkomsten. Wees regelmatig bij mensen in de buurt terwijl ze veilig zijn in uw gezelschap. Praat met uw kind en kalmeer en stel hem gerust, net als bij nummer één. Voorlopig zullen ze vrij regelmatig onder vreemden zijn terwijl ze bij u zijn, en dat is genoeg voor hen om mee om te gaan, met uw begrip en steun, zonder dat ze ook nog eens gedwongen worden tot interacties die ze niet willen. Alles wat uw kind met u meemaakt, is bepalend voor de ontwikkeling van zijn hersenen. Als je ze door hun fase van wantrouwen tegenover vreemden heen helpt, zullen ze verbindingen leggen tussen de op emoties gebaseerde amygdala en de op denken gebaseerde frontale cortex, dus help dit leren en deze ontwikkeling te baseren op het feit dat jij ze helpt zich veilig en gesteund te voelen door hun angstigheid heen.
5. Als familieleden boos zijn dat het kind schijnbaar bang voor hen is en niet bij hen in de buurt wil zijn, leg dan uit wat u weet over deze fase en dat het kind zijn angst en achterdocht voor hen zal overwinnen. Leg uit dat het niet persoonlijk is, maar dat u begrijpt dat het voor hen kwetsend of verontrustend kan zijn. Laat hun zorgen of emoties echter niet je juiste reacties op je kind veranderen. Hoe meer begrip, steun en liefde je je kind kunt geven als het door deze fase heen gaat, hoe groter de kans dat het er met goede emotionele reacties en ontwikkeling uitkomt.
Gezinstip van de week
Om je kind door een driftbui heen te helpen, zoals je die in deze fase kunt meemaken, kun je het beste kalm blijven. Als je je kind dan knuffelt en dicht tegen je aanhoudt terwijl je eenvoudige zinnetjes zegt, zoals “Ik weet het, ik weet het”, dan zullen hun hartslag, ademhalingsfrequentie, gedachten en hormonen worden beïnvloed door de nabijheid van jouw kalmte en zullen zij ook beginnen te kalmeren. Jouw kalmte zal helpen om het noodalarm dat door hun kleine lichaam en geest giert, uit te schakelen. (Deze tip is een aanpassing van informatie van Margot Sunderland, in het boek The Science of Parenting)
Voor meer tips van Tara ga je naar www.theparentinggeek.com