Nummers helpen verhalen te vertellen. Maar getallen kunnen ook het verhaal ZIJN. De wereldbevolking bestaat in getallen – miljarden getallen. Toen de wereldbevolking in 2011 de zeven miljard passeerde, was dat het verhaal, niet alleen vanwege de omvang van het getal, maar ook vanwege de korte tijd die nodig was om dat punt te bereiken. Nog maar honderd jaar geleden had de wereldbevolking nog geen twee miljard bereikt, minder dan een derde van het aantal dat vandaag op aarde is. Nu onze wereldbevolking van 7,3 miljard groeit en er elk jaar 80 miljoen mensen bijkomen, waar gaan we heen? Wanneer zal onze wereldbevolking stoppen met groeien?
Berekening van de groei van de wereldbevolking
Net zoals een historicus helpt het verleden te begrijpen door het interpreteren van gegevens en gebeurtenissen, zo werkt een demograaf op vergelijkbare wijze om de menselijke bevolking te begrijpen, zowel de huidige trends als de prognoses voor de toekomst. En net als historici maken demografen gebruik van de beste beschikbare informatie, te beginnen met een volkstelling. De meeste landen houden om de tien jaar een volkstelling. Naast volkstellingsgegevens houden demografen bij het maken van prognoses ook rekening met de vruchtbaarheid en de levensverwachting.
Het vruchtbaarheidscijfer, de belangrijkste variabele bij het maken van bevolkingsprognoses, wordt gedefinieerd als het aantal kinderen dat een vrouw tijdens haar vruchtbare jaren (15-44 jaar) zal baren. Wil een land de omvang van zijn huidige bevolking handhaven, dan moet het een vruchtbaarheidscijfer van 2,1 bereiken, of wat men vervangingsniveauvruchtbaarheid noemt. Bij een vruchtbaarheidscijfer van 2,1 wordt een bevolking als stabiel beschouwd, wat wil zeggen dat de volgende generatie kinderen die wordt geboren de generatie volwassenen die is heengegaan in gelijke mate zal vervangen. Met ons huidige globale vruchtbaarheidscijfer van 2,5 neemt onze bevolking toe. Hoewel het verschil tussen een vruchtbaarheidscijfer van 2,1 en 2,5 misschien klein lijkt, zorgt dit verschil ervoor dat onze bevolking elk jaar met ongeveer 80 miljoen mensen extra toeneemt – het equivalent van de bevolking van Duitsland.
De meeste demografen verwachten dat deze groei de rest van deze eeuw zal aanhouden voordat de wereldbevolking afvlakt. Op de tijdlijn van de Wereldbevolkingsgeschiedenis wordt deze groei waargenomen tot het jaar 2050, wanneer de wereldbevolking naar verwachting de 9 miljard zal overschrijden. Omdat er zoveel factoren een rol spelen bij het bepalen van de vruchtbaarheidscijfers, zijn er een aantal mogelijke uitkomsten voor onze verwachte wereldbevolking. De Verenigde Naties hebben een reeks van deze prognoses ontwikkeld voor hun rapport, World Population Prospects: 2017 Revision, op basis van mogelijke veranderingen in het wereldwijde vruchtbaarheidscijfer, en geven schattingen van de waarschijnlijkheid dat drie verschillende scenario’s zich zullen ontvouwen.
Zelfs kleine verschillen in het wereldwijde vruchtbaarheidscijfer zullen een aanzienlijke impact hebben op het traject van onze wereldbevolking. Naarmate demografen meer nauwkeurige gegevens uit landenrapporten verkrijgen, worden de prognoses bijgesteld. Volgens de middellangetermijnprognose van de Revisie 2012 zou de wereldbevolking in 2100 bijvoorbeeld naar schatting 10,9 miljard mensen bedragen. De 2017 Revisie heeft die medium-variant projectie verhoogd tot 11,2 miljard na de analyse van recente gezondheids- en demografische enquêtes. Vanwege de volatiliteit van toekomstprojecties maken de Verenigde Naties gebruik van probabilistische statistieken om het bereik van mogelijke bevolkingsuitkomsten vast te stellen in plaats van één exact getal. Binnen elk van de bevolkingsprognoses wordt een daling van het vruchtbaarheidscijfer verwacht, maar in welke mate is nog onderwerp van discussie, evenals de verwachte piek van onze totale wereldbevolking.
Bevolking van de wereld – u.n. projecties
Medium Variant
Uitgaande van de veronderstelling dat het huidige vruchtbaarheidscijfer van 2,5 wereldwijd zal blijven dalen en in 2070 het vervangingsniveau (2,1) zal hebben bereikt, voorspellen de Verenigde Naties dat de wereldbevolking tegen die tijd 11,2 miljard mensen zal bedragen. Hoewel het vruchtbaarheidscijfer zal dalen, zal de totale bevolking zelf naar verwachting niet afnemen in deze eeuw als gevolg van een verschijnsel dat bekend staat als “demografische dynamiek”, aangezien grote generaties jongeren hun vruchtbare jaren ingaan. Deze uitkomst heeft de hoogste statistische waarschijnlijkheid op basis van de huidige tellingsgegevens en ons begrip van het historische record van het vruchtbaarheidscijfer.
Prognose met 80% betrouwbaarheidsinterval
Deze prognose stelt een onder- en bovengrens voor de wereldbevolking tegen 2100. Op basis van de huidige vruchtbaarheidscijfers zijn demografen er voor 80% zeker van dat de wereldbevolking in 2100 ergens tussen 10,1 en 12,4 miljard zal liggen. De prognoses gaan ervan uit dat de wereldbevolking ten minste tot 2090 zal blijven toenemen voordat er sprake kan zijn van een daling. Deze bandbreedte van bevolkingsresultaten wordt in tweeën gedeeld door de medium-variant projectie, waarbij de helft van de resultaten groter is dan de voorspelde 11,2 miljard en de helft van de resultaten kleiner is dan 11,2 miljard.
95% betrouwbaarheidsinterval projectie
Als het wereldwijde vruchtbaarheidscijfer niet zo snel daalt als verwacht, bestaat de mogelijkheid dat onze bevolking in 2100 13,2 miljard zal hebben bereikt. Bij een veel sneller dalend vruchtbaarheidscijfer zou de wereldbevolking in 2100 echter 9,6 miljard bedragen – de ondergrens van het 95%-betrouwbaarheidsinterval. Demografen zijn er dus voor 95% zeker van dat de wereld zich moet voorbereiden op een bevolking ergens tussen 9,6 miljard en 13,2 miljard tegen het einde van de eeuw.
De bevolkingsprognoses van de Verenigde Naties is slechts één reeks schattingen over de toekomstige bevolkingsgroei, maar het is de meest gebruikte wereldwijd. De bovenstaande grafiek toont het vruchtbaarheidscijfer als getal, maar verklaart niet noodzakelijk waarom of hoe het vruchtbaarheidscijfer verandert. Noch waar de bevolkingsgroei geografisch plaatsvindt. Daarvoor hebben we meer hulp nodig van de demografen.
What Causes Changes in Fertility?
In een poging om te voorspellen hoe de vruchtbaarheidscijfers in de komende jaren zouden kunnen veranderen, moeten we begrijpen wat er achter die veranderingen zou kunnen zitten. Een aantal factoren kan van invloed zijn op het aantal kinderen dat mensen willen, zoals economie, culturele normen en tradities, onderwijs, openbare gezondheidszorg en reproductieve gezondheidszorg. Demografen analyseren trends op deze gebieden om te bepalen hoe deze de vruchtbaarheid kunnen beïnvloeden. Door de verbeterde gezondheidszorg daalt bijvoorbeeld de zuigelingensterfte en doordat meer kinderen tot in hun puberteit blijven leven, is de kans kleiner dat gezinnen nog meer kinderen krijgen. Een andere factor die het vruchtbaarheidscijfer beïnvloedt, is de opleiding van meisjes. Hoe hoger het percentage vrouwen in een land dat ten minste de middelbare school heeft afgemaakt, hoe lager het vruchtbaarheidscijfer. Omdat deze en andere factoren (zoals inkomen, gelijkheid tussen mannen en vrouwen, tradities/culturen, gezondheidsvoorlichting, gebruik van voorbehoedsmiddelen, persoonlijke en nationale veiligheid) in verband zijn gebracht met vruchtbaarheidstrends, houden demografen deze informatie binnen landen bij om te kunnen voorspellen wat de toekomst zal brengen.
Africa’s Growing Challenge
Tot nu toe is het vruchtbaarheidscijfer besproken als een wereldwijd gemiddelde, maar om de bevolkingsprognoses echt te begrijpen moeten we dat cijfer per land en regio onderzoeken. Een van de regio’s die de grootste uitdaging voor de bevolkingsprognoses vormt, is Afrika. Sinds de jaren vijftig zijn de vruchtbaarheidscijfers in het grootste deel van de wereld drastisch gedaald, deels als gevolg van de wereldwijde verbetering van gezondheid, onderwijs en inkomen. Omdat de vruchtbaarheidscijfers in de ontwikkelingslanden in Latijns-Amerika en Azië zo snel zijn gedaald, zijn de bevolkingsprognoses gebaseerd op een voortzetting van die tendensen wereldwijd. Maar in veel landen in Afrika heeft deze snelle daling van het vruchtbaarheidscijfer zich niet voorgedaan. Volgens de VN zou de bevolking in Afrika bezuiden de Sahara tegen 2100 kunnen verviervoudigen tot meer dan 4 miljard, en daarmee dichter bevolkt raken dan China.
Waarom zijn de vruchtbaarheidscijfers dan zo hoog gebleven? Van de 49 landen die tot de “minst ontwikkelde landen” worden gerekend, liggen er 34 in Afrika. Lagere inkomensniveaus, alfabetisering van volwassenen (met name de grote kloof in de gelijkheid van mannen en vrouwen op het gebied van onderwijs) en een gebrek aan essentiële gezondheidszorg hebben allemaal bijgedragen aan de huidige hoge vruchtbaarheidscijfers. De reden om Afrika in het bijzonder te belichten is dat de helft van de verwachte bevolkingsgroei in de wereld op dit continent zal plaatsvinden, en dat elke economische en sociale verbetering die tot lagere vruchtbaarheidscijfers leidt, een dramatisch effect kan hebben op de grotere prognose van de wereldbevolking als geheel. Verwacht wordt dat de bevolking in de minder ontwikkelde landen tegen 2050 van 6 miljard tot 8,4 miljard zal toenemen, maar in de meer ontwikkelde landen grotendeels ongewijzigd zal blijven.
Andere overwegingen
Hoewel het vruchtbaarheidscijfer een belangrijke determinant van de toekomstige bevolkingsomvang is, is het zeker niet de enige variabele. Een andere belangrijke factor is de levensverwachting. De VN voorspelt een toename van de levensverwachting tot het einde van de eeuw, waarbij de levensverwachting wereldwijd zal stijgen van 71 nu tot 83 in 2100. De grootste winst wordt verwacht in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, waar de kindersterfte blijft dalen. In de afgelopen 50 jaar hebben internationale inspanningen en fondsen geholpen om de vruchtbaarheidscijfers te verlagen door toezeggingen voor gezinsplanningsdiensten en overleving van kinderen.
Alleen de tijd zal leren aan welke prognose onze wereldbevolking zal voldoen. De meer dan 7,4 miljard mensen op de planeet is een zeer groot aantal mensen aan wie moet worden voldaan, vooral als het huidige consumptiepatroon gelijk blijft, of toeneemt. Het verhaal van de menselijke bevolkingsgroei is geen afgerond werk. De beslissingen die we vandaag als individu en als samenleving nemen, kunnen van invloed zijn op de omvang van de wereldfamilie van morgen.