… het werkelijke doel van het menselijk bestaan kan niet worden gevonden in wat zelf-actualisatie wordt genoemd. Menselijk bestaan is in essentie zelf-transcendentie en geen zelf-actualisatie. Zelf-actualisatie is helemaal geen mogelijk doel; om de eenvoudige reden dat hoe meer men ernaar zou streven, hoe meer men het zou missen. Want alleen in de mate waarin men zich inzet voor de vervulling van de zin van het leven, in die mate ook actualiseert Met andere woorden, zelf-actualisatie kan niet bereikt worden als men er een doel op zich van maakt, maar alleen als neveneffect van zelf-transcendentie.
Dit sluit bijna naadloos aan bij wat Maslow volgens mij voor ogen had.
Reflecties
Ik hou van het idee om voorbij zelfverwezenlijking of vervulling van persoonlijk potentieel te gaan naar het bevorderen van doelen buiten het zelf, of naar het ervaren van gemeenschap met iets buiten het zelf door piek- en/of plateau-ervaringen. Ik sta open voor deze ideeën zolang ze voortvloeien uit menselijke of transmenselijke bekommernissen zonder verwijzing naar een bovennatuurlijk (en waarschijnlijk denkbeeldig) rijk. Toch zullen ongetwijfeld veel mensen een verband vinden tussen de ideeën van Maslow en hun religieuze ideeën.
Wat mij vooral aanspreekt is hoe Maslow’s latere denken over zelf-transcendentie kan worden begrepen als een voorafschaduwing van het transhumanisme. Ik betwijfel of Maslow er bewust zo over heeft gedacht, maar zijn opvatting dat er weinig grenzen zijn aan de menselijke ontwikkeling is een voorbode van het transhumanistische denken. Zoals Maslow zei: “De menselijke geschiedenis is een verslag van de manieren waarop de menselijke natuur te kort is gedaan. De hoogste mogelijkheden van de menselijke natuur zijn praktisch altijd ondergewaardeerd geweest.” Misschien hebben we meditatie, altruïsme, gemeenschap met de natuur, en technologisch ondersteunde menselijke verbetering door middel van technologie nodig om onszelf het beste te overstijgen.
Ten slotte geloof ik dat zelftranscendentie verband houdt met leeftijd. Met andere woorden, het is iets dat alleen kan worden bereikt als je lang genoeg hebt geleefd. (Ik bespreek de relatie tussen transcendentie en leeftijd in mijn post over gerotranscendentie.)
__________________________________________________________________________
Addendum: Fragmenten uit “Theorie Z” (herdrukt in Maslow’s : The Farther Reaches of Human Nature
1. Voor transcenders worden piekervaringen en plateau-ervaringen de belangrijkste dingen in hun leven….
2. Zij spreken gemakkelijker, normaal, natuurlijk en onbewust de taal van het Zijn (B-taal), de taal van dichters, van mystici, van zieners, van diepgelovige mensen…
3. Zij nemen eenheids- of sacraal waar (d.w.z., het heilige binnen het wereldlijke), of zij zien de heiligheid in alle dingen op hetzelfde moment dat zij ze ook zien op het praktische, alledaagse D-niveau …
4. Zij zijn veel bewuster en doelbewuster metamotivated. Dat wil zeggen, de waarden van Zijn …, b.v. perfectie, waarheid, schoonheid, goedheid, eenheid, dichotomie-transcendentie … zijn hun belangrijkste of belangrijkste motivaties.
5. Zij schijnen elkaar op de een of andere manier te herkennen, en tot bijna onmiddellijke intimiteit en wederzijds begrip te komen, zelfs bij de eerste ontmoeting…
6. Zij zijn ontvankelijker voor schoonheid. Dit kan eerder een neiging blijken te zijn om alle dingen te verfraaien… of om gemakkelijker esthetische reacties te hebben dan andere mensen…
7. Zij zijn meer holistisch over de wereld dan de “gezonde” of praktische zelf-actualiseerders… en begrippen als “nationaal belang” of “de religie van mijn vaderen” of “verschillende rangen van mensen of van IQ” houden op te bestaan of worden gemakkelijk overstegen…
8. een versterking van de natuurlijke neiging van de zelf-actualiseerder tot synergie-intrapsychisch, interpersoonlijk, intracultureel en internationaal…. Het is een transcendentie van competitiviteit, van zero-sum of win-verlies speltactiek.
9. Natuurlijk is er meer en gemakkelijker transcendentie van het ego, het Zelf, de identiteit.
10. Zulke mensen zijn niet alleen beminnelijker, zoals alle meest zelfrealiserende mensen, maar ze zijn ook meer ontzagwekkend, meer “onaards”, meer goddelijk, meer “heilig”…, gemakkelijker vereerd…
11. … De transcendenten zijn veel meer geneigd vernieuwers te zijn, ontdekkers van het nieuwe, dan de gezonde zelfverwezenlijkers… Transcendente ervaringen en verlichtingen brengen een helderder visie … van het ideaal … van wat zou moeten zijn, wat eigenlijk zou kunnen zijn, … en dus van wat tot stand gebracht zou kunnen worden.
12. Ik heb een vage indruk dat de transcenders minder “gelukkig” zijn dan de gezonde. Zij kunnen extatischer, verrukkelijker zijn, en grotere hoogten van “geluk” (een te zwak woord) ervaren dan de gelukkigen en gezonden. Maar ik krijg soms de indruk dat zij even vatbaar en misschien wel vatbaarder zijn voor een soort kosmische droefheid… over de domheid van de mensen, hun zelfvernietiging, hun blindheid, hun wreedheid jegens elkaar, hun kortzichtigheid… Misschien is dit een prijs die deze mensen moeten betalen voor hun directe waarneming van de schoonheid van de wereld, van de heilige mogelijkheden in de menselijke natuur, van de niet-noodzaak van zoveel menselijk kwaad, van de schijnbaar vanzelfsprekende noodzakelijkheden voor een goede wereld…
13. De diepe conflicten over het “elitisme” dat inherent is aan elke doctrine van zelfverwerkelijking – zij zijn immers superieure mensen telkens wanneer vergelijkingen worden gemaakt – wordt gemakkelijker opgelost – of tenminste beheerst – door de transcenders dan door de slechts gezonde zelfverwerkelijkers. Dit is mogelijk omdat zij … iedereen zo veel gemakkelijker kunnen sacraliseren. Deze heiligheid van ieder mens en zelfs van ieder levend ding, zelfs van niet-levende dingen … wordt door iedere transcendent zo gemakkelijk en direct in zijn werkelijkheid waargenomen …
14. Mijn sterke indruk is dat transcendenten een sterkere positieve correlatie vertonen – in plaats van de meer gebruikelijke omgekeerde – tussen toenemende kennis en toenemend mysterie en ontzag … Voor piek-ervarenden en transcendenten in het bijzonder, evenals voor zelf-actualisatoren in het algemeen, is mysterie aantrekkelijk en uitdagend in plaats van beangstigend … Ik bevestig … dat op de hoogste niveaus van ontwikkeling van de mensheid, kennis positief is, in plaats van negatief, gecorreleerd met een gevoel van mysterie, ontzag, nederigheid, ultieme onwetendheid, eerbied …
15. Transcenders zouden, denk ik, minder bang moeten zijn voor “gekken” en “kooks” dan andere zelf-actualiseerders, en zullen dus eerder goede selecteurs zijn van scheppers … Om een William Blake type te waarderen is in principe een grotere ervaring met transcendentie nodig en dus een grotere waardering ervan …
16. …Transcendenten zouden meer “verzoend” moeten zijn met het kwaad in de zin van het begrijpen van zijn incidentele onvermijdelijkheid en noodzaak in de grotere holistische zin, d.w.z. “van bovenaf”, in een goddelijke of Olympiaanse zin. Aangezien dit een beter begrip ervan impliceert, zou het zowel een groter mededogen ermee als een minder ambivalente en een meer onverzettelijke strijd ertegen moeten opwekken….
17. … Transcenders … zijn meer geneigd zichzelf te beschouwen als dragers van talent, instrumenten van het transpersoonlijke, tijdelijke bewaarders om zo te zeggen van een grotere intelligentie of vaardigheid of leiderschap of efficiëntie. Dit betekent een bepaald soort objectiviteit of afstandelijkheid ten opzichte van zichzelf, die voor niet Transcenders zou kunnen klinken als arrogantie, grandioosheid of zelfs paranoia…. Transcendentie brengt het “transpersoonlijke” verlies van ego met zich mee.
18. Transcendenten zijn in principe (ik heb geen gegevens) meer geneigd om diep “religieus” of “spiritueel” te zijn in theïstische of niet-theïstische zin. Piekervaringen en andere transcendente ervaringen zijn in feite ook te beschouwen als “religieuze of spirituele” ervaringen….
19. … Transcenders, vermoed ik, vinden het gemakkelijker om het ego, het zelf, de identiteit te overstijgen, om verder te gaan dan zelf-actualisatie. … Misschien kunnen we zeggen dat de beschrijving van de gezonden meer uitputtend is door hen in de eerste plaats te beschrijven als sterke identiteiten, mensen die weten wie ze zijn, waar ze naartoe gaan, wat ze willen, waar ze goed voor zijn, in één woord, als sterke Zelven… En dit beschrijft de transcenders natuurlijk niet voldoende. Zij zijn dit zeker; maar zij zijn ook meer dan dit.
20. Ik zou veronderstellen… dat transcenders, vanwege hun gemakkelijkere perceptie van het B-rijk, meer eindervaringen (van hetZe) zouden hebben dan hun meer praktische broeders, meer van de fascinaties die we zien bij kinderen die gehypnotiseerd raken door de kleuren in een plas, of door de regendruppels die langs een ruit naar beneden druipen, of door de gladheid van de huid, of de bewegingen van een rups.
21. In theorie zouden transcenders wat taoïstischer moeten zijn, en de slechts gezonde wat pragmatischer.
22. …Totale hartgrondige en onbevangen liefde, acceptatie … in plaats van de meer gebruikelijke mengeling van liefde en haat die doorgaat voor “liefde” of vriendschap of seksualiteit of autoriteit of macht, enz.
23. Mystici en transcenders hebben door de geschiedenis heen spontaan de voorkeur gegeven aan eenvoud en aan het vermijden van luxe, privileges, eerbewijzen en bezittingen. …
24. Ik kan het niet laten een vaag voorgevoel te uiten, namelijk de mogelijkheid dat mijn transcenders mij iets meer lijken voor te komen als Sheldonische ectomorfen, terwijl mijn minder vaak transcenderende zelf-actualiseerders vaker mesomorfen lijken te zijn (… het is in principe gemakkelijk te testen).