Sakha, ook Yakutiya of Yakut-Sakha genoemd, Yakutiya ook gespeld als Yakutia, republiek in het uiterste noordoosten van Rusland, in het noordoosten van Siberië. De republiek beslaat de bekkens van de grote rivieren die naar de Noordelijke IJszee stromen – de Lena, de Yana, de Indigirka en de Kolyma – en omvat de Nieuwe Siberische Eilanden tussen de Laptevzee en de Oost-Siberische Zee. Sacha werd in 1922 een autonome republiek van de Sovjet-Unie; het is nu de grootste republiek van Rusland.
Alexander Stapanov
Een bergachtig gebied afgewisseld met brede plateaus en onderbroken door rivier- en kustvlakten, strekt Sacha zich uit van het Centraal-Siberisch Plateau in het westen tot het Kolyma-laagland in het oosten en van de Arctische kust in het noorden tot het Stanovoy-gebergte in het zuiden. Het klimaat van Sacha, het strengste van de bewoonde wereld, is het uiterste van continentaal, met een gemiddelde januaritemperatuur van -46 °F (-43,5 °C) en een gemiddelde julitemperatuur van 66 °F (19 °C). Alleen uitzonderlijk droge lucht en kalme weersomstandigheden maken de lagere temperaturen draaglijk. De neerslag is overal laag, met een jaarlijkse hoeveelheid van 200-400 mm. De hele regio is bedekt met permafrost, met alleen geïsoleerde onbevroren gebieden in het zuiden. In de hoofdstad Jakoetsk is de permafrost 140 meter diep, terwijl hij aan de kust, waar zich grote gebieden met fossiel ijs bevinden, een diepte van 300 meter of meer bereikt. Toendra vegetatie komt voor in een brede strook langs de noordelijke kust en maakt dan in zuidelijke richting plaats voor onvruchtbare bossen van Dahurische lariks en dwergberk en voor moerassige bossen, of taiga, van berken, dennen en sparren.
De Sakha (Yakut), een volk dat ontstond uit de vermenging van lokale stammen met Turkse groepen die vanuit het zuiden migreerden in de 6e-10e eeuw na Christus, sloten zich aan bij de Russische staat in de eerste helft van de 17e eeuw. Jakoetsk, de grootste stad van de republiek, werd gesticht in 1632. In 1638 werd de provincie Jakoetsk opgericht en werd het gebied opengesteld voor Russen, die zich vestigden in de steden langs de middelste rivier de Lena. Tegen de 19e eeuw hadden veel van de nomadische Sakha een sedentair leven aangenomen. Aan het eind van de 20e eeuw vormden de Sakha nog maar ongeveer een derde van de bevolking van de republiek.
De economische omstandigheden weerspiegelen de afgelegen ligging en de barre fysieke omstandigheden van Sakha. Landbouw is alleen mogelijk in het zuiden langs de Lena-rivier en haar zijrivieren, waar aardappelen, haver en groenten worden verbouwd en vee wordt gehouden. De Sakha-, Evenk- en Even-volkeren leven hoofdzakelijk van het hoeden van rendieren, vissen en de jacht op eekhoorns, vossen en hermelijnen. Mijnbouw en houtbewerking zijn de belangrijkste industrieën. Tot de minerale rijkdommen behoren goudvoorraden bij Aldan en Tommot in het zuiden en in de vallei van de Indigirka-rivier, zout in het stroomgebied van de Vilyuy-rivier, tin in de vallei van de Yana-rivier, en steenkool langs de Lena-rivier. Ongeveer een vierde van de wereldwijd verkochte diamanten is afkomstig uit de mijnen van Sakha, hoewel slechts weinig inkomsten naar de inheemse Siberiërs doorsijpelen. (Als gevolg van de aantasting van het landschap en de giftige bijprodukten van de mijnbouw heeft de Russische regering het Vilyuy-bekken in 1992 tot milieurampgebied verklaard). Enorme aardgasvoorraden in het Vilyuy-bekken zijn via pijpleidingen verbonden met Yakutsk. Het gebied rond Jakoetsk is het meest industrieel ontwikkelde deel van de republiek. Een waterkrachtcentrale op de Vilyuy-rivier bij Chernyshevsky is in bedrijf. Afgezien van beperkte spoorlijnen en de wegverbindingen naar Jakoetsk, zijn de enige transportwegen door dit uitgestrekte gebied de rivieren (slechts drie of vier maanden per jaar open), de winter-slee-paden, en de lucht. Oppervlakte: 3.103.200 km2. Aantal inwoners. (schatting 2008) 951.436.