Het stadscentrum van Matera wordt geflankeerd door de heuvels van de Sassi, een boerenwijk met een ongelooflijke verzameling grotwoningen. Ze worden beschouwd als de langst bewoonde grotwoningen in de geschiedenis van de aarde, bewoond sinds de prehistorie tot aan vandaag.
Tot de jaren 1950 was Matera een schande voor Italië. Terwijl de fascisten het land moderniseerden, bleef het jammerlijk achtergebleven, zonder een effectief rioleringssysteem en vergeven van armoede en ziekte. Een hervestigingsplan zette een deel van de bewoners van Sassi di Matera uit hun ouderwetse grotwoningen in het armste deel van de stad. Toen de wijk eenmaal was leeggehaald, was de regering van plan de heuvel met dynamiet met de grond gelijk te maken.
Toen geleerden de stad onderzochten, stuitten zij echter op locaties als de Crypte van de Oorspronkelijke Zonde, een geheim klooster uit de 9e eeuw. Ze realiseerden zich hoe oud de nederzetting eigenlijk was. De grotwoningen bevatten bewijs dat er al minstens 7.000 jaar voor Christus mensen onafgebroken in hebben gewoond.
In één grot werd een 150.000 jaar oud skelet van een hominide gevonden, samen met neolithisch gereedschap. De oude Romeinen, Grieken, Byzantijnen en vele anderen passeerden hier en lieten zowel fysieke als culturele artefacten achter, zoals de beschilderde grotten die werden bewoond door onbekende kunstenaars uit vervlogen tijden. Matera bestaat al even lang als steden in de Vruchtbare Sikkel, zoals Aleppo en Jeruzalem, en is dan ook gebruikt als decor voor films als The Passion of the Christ en Ben-Hur.
Ondanks de inspanningen van de regering in de 20e eeuw, is de levensstijl van de Sassi in eeuwen niet veranderd. De mensen zijn teruggekeerd naar de grotten, die een verrassend gezellig onderkomen bieden. Het sociale leven speelt zich af op de centrale binnenplaatsen, waar zich ook de gemeenschappelijke ovens bevinden waar de mensen hun brood bakken.
Hoewel Matera nu een toeristische bestemming is en op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat, voelt het door zijn moeilijk bereikbare locatie exclusief en geheim aan. De buurt heeft nu boetiekhotels, restaurants, wijnhuizen, een jazzclub en een spa, maar zelfs de meest welvarende gebouwen zijn gehuisvest in grotten.