Response Guide No. 6 (2007)
door Graeme R. Newman met medewerking van Kelly Socia
PDF-gids Bestel gebonden exemplaar
Inleiding
Sting-operaties maken al meer dan 40 jaar deel uit van de moderne politie-respons op misdaad, hoewel listige misleidingen en undercover-operaties al zo lang als politiewerk bestaat deel uitmaken van politietechnieken. De heldendaden van Jonathan Wild, die in het begin van de 18e eeuw gestolen goederen omsloot maar ook als informant nauw samenwerkte met de Londense politie, zijn welbekend 1. Sinds hun invoering in de Verenigde Staten in de jaren zeventig van de vorige eeuw 2, zijn moderne steekoperaties gerechtvaardigd als een doeltreffende, minder dwingende manier, niet alleen om misdadigers te vangen, maar ook om het nodige bewijsmateriaal voor arrestatie en veroordeling te verzamelen, en zo de moeilijkheden of zelfs de noodzaak te vermijden om een bekentenis van de dader te verkrijgen.
Wat deze gids wel en niet behandelt
De particuliere sector voert veel steekproeven uit (omvang onbekend), en zelfs politie-afdelingen besteden deze soms uit aan particuliere bedrijven. Steekproeven door particuliere bedrijven zijn vooral gebruikelijk in de detailhandel bij het onderzoek naar diefstal door werknemers en winkeldiefstal, en in de industrie bij het onderzoek naar diefstal van handelsgeheimen. In deze gids wordt niet ingegaan op dergelijke steekproeven in de particuliere sector. De politie maakt ook vaak gebruik van kordate acties en sweeps in combinatie met steekoperaties, soms in die mate dat ze lijken te versmelten met de steekoperatie. Dit is vooral gebruikelijk bij steekoperaties tegen straatprostitutie. In een andere gids worden “crackdowns” en “sweeps” besproken (gids nr. 1, The Benefits and Consequences of Police Crackdowns), evenals in de relevante probleemgerichte gidsen (zie b.v. probleemgids nr. 2, Straatprostitutie). Deze gids bevat ook geen details over hoe een steekoperatie moet worden uitgevoerd. Er bestaan gevestigde procedures voor het bijhouden van gegevens, het verzamelen van bewijsmateriaal, afluisteren, budgettering en vele andere technische en juridische details 3. Deze gids is bedoeld om u te helpen beslissen of een steekoperatie voor u geschikt zou zijn, niet om u te vertellen hoe u een steekoperatie moet uitvoeren.
Stings en hardhandig optreden
Veel stings, maar niet alle, eindigen met een hardhandig optreden, dat wil zeggen een plotselinge en drastische toename van de aanwezigheid van politieagenten om de massa-arrestaties te verrichten die vaak nodig zijn voor complexe steekoperaties. Zo kunnen agenten zich in de loop van de tijd hebben voorgedaan als drugsdealers, wat kan uitmonden in de identificatie van een groot aantal verdachten, wat kan leiden tot een repressief optreden van de politie. Niet alle repressieve acties houden echter verband met steekproeven, zoals de plotselinge en zichtbare politiepatrouille in een bekend zedengebied, die routinematig kan worden herhaald. In dit geval is er geen sprake van misleiding en kan de politie al dan niet arrestaties verrichten (zie antwoordgids nr. 1, De voordelen en gevolgen van politieel optreden).
Toen stings voor het eerst in het politieoptreden in de VS werden geïntroduceerd, bleven zij beperkt tot de populaire, en vaak ingewikkelde, opzet van valse winkelpuien die bedoeld waren om in gestolen goederen te handelen, en die gericht waren tegen heling. Sedertdien is echter een grote verscheidenheid van politieoperaties in de gewone politiepraktijk “sting”-operaties gaan heten. Verborgen operaties (of undercoveroperaties) gericht tegen politieke of gerechtelijke corruptie, tegen verkeersovertredingen zoals te hard rijden en rijden onder invloed, tegen prostitutie, tegen autodiefstal, tegen drugshandel en tegen de illegale verkoop van alcohol en tabak aan minderjarigen, worden nu gewoonlijk “angel”-operaties genoemd. In deze gids wordt een brede aanpak gehanteerd, zodat een breed scala aan soorten misdrijven en de verschillende steekoperaties die daarop gericht zijn, aan bod komt.
Stekoperaties definiëren
Omdat steekoperaties een breed scala aan misdrijven bestrijken en verschillende technieken gebruiken, afhankelijk van het directe of langetermijndoel van de operatie, is het moeilijk om precies te definiëren wat een steekoperatie is. Op enkele uitzonderingen na bevatten alle steekoperaties echter vier basiselementen:
- een gelegenheid of verlokking om een misdrijf te plegen, gecreëerd of uitgebuit door de politie;
- een beoogde waarschijnlijke dader of groep daders voor een bepaald soort misdrijf;
- een undercover of verborgen politieagent of surrogaat, of een vorm van misleiding; en
- een “gotcha” climax wanneer de operatie eindigt met arrestaties.
Stingoperaties kunnen de dader verleiden, zoals het aanbieden van smeergeld aan een politicus die van corruptie wordt verdacht, of de gelegenheid kan al voorhanden zijn, zoals de aanwezigheid van illegale drugs op drugsmarkten in de open lucht, de aankoop van drank door minderjarigen, of het verstoppen van de politie op bekende plaatsen waar bestuurders de maximumsnelheid overschrijden. Al deze voorbeelden gaan ervan uit dat de daders “bereidwillige” daders zijn, maar zoals we hieronder zullen zien, is het, wanneer de politie situaties creëert waarin zij mensen de gelegenheid biedt een misdrijf te plegen, bijvoorbeeld om gestolen goederen te kopen, niet altijd duidelijk dat zij bereidwillig zijn; of althans de operatoren van de steekpenningen manipuleren hun bereidwilligheid.§ Het duidelijkste, bepalende kenmerk van steekpenningen is tegenwoordig echter dat er een punt is waarop de operaties eindigen met een “gotcha”, wanneer de politie zich plotseling onthult en de dader “op heterdaad” betrapt, vaak op video- of audio-opnameapparatuur. Daders op heterdaad betrappen is een zeer overtuigende eigenschap die indruk maakt op jury’s, die doorgaans schuldig vonnissen, ook al is er vaak een element van bedrog in het spel.
De bereidheid van de dader beoordelen hangt nauw samen met het gebruik van bedrog door de politieambtenaren of hun plaatsvervangers. Het is ook het punt waarop verdedigingsadvocaten zich richten bij de verdediging van hun cliënten. Zie hieronder over de “entrapment defense.”
Deception in Sting Operations
Deppend on the type crime that is targeted or the purpose of the sting operation, the amount of deception police use may vary from none to a lot. Wanneer er veel misleiding is, is de steekoperatie over het algemeen zeer complex en duurt deze lang – soms jaren – en moet de politie verschillende vermommingen en rollen aannemen in de omgang met verdachten. De mate van misleiding wordt deels bepaald door de mate waarin de politie de situatie creëert waarin de dader wordt gestrikt, of door de mate waarin de politie gebruik maakt van reeds bestaande situaties om daders op heterdaad te betrappen.§§ Dit laatste is meer typerend voor operaties met weinig misleiding, die gewoonlijk worden uitgevoerd als onderdeel van een repressief optreden en dus meestal van korte duur zijn. Zij kunnen gepaard gaan met enige plaatselijke publiciteit zowel vóór als na de actie en zijn gericht op bekende overtreders of op plaatsen waar vaak overtredingen worden begaan (b.v. een snelheidsval of een bekende plaats waar een zedenmisdrijf wordt gepleegd). In een extreem voorbeeld van het creëren van een misdaad plaatste de politie van New York onbeheerde tassen op verschillende plaatsen in het metronet. Ze wachtten tot mensen de tassen meenamen en arresteerden hen vervolgens (New York Times’ Editorial, 6 maart 2007).
§§ In een voorbeeld waarin de politie een situatie uitbuitte waarin de verleiding om een misdaad te plegen al bestond, posteerde de politie een agent in de rechtszaal waar het rijbewijs van automobilisten werd ingetrokken. Dit werd doorgegeven aan een agent buiten op de parkeerplaats, die prompt iedereen van wie het rijbewijs was ingetrokken, arresteerde als hij of zij in een auto stapte om weg te rijden (Holderness 2003).
Het creëren van de gelegenheid voor daders om een misdrijf te plegen, kan variëren naar gelang van de omstandigheden. Bij sommige misdrijven, zoals de verkoop van alcohol aan minderjarigen, is de gelegenheid er meestal al, en kost het de politie weinig moeite om een jeugdsurrogaat in te schakelen om de illegale verkoop te bewerkstelligen. In verschillende mate geldt dit ook voor prostitutie, waar een politieambtenaar vermomd kan zijn als klant of als prostituee om een misdrijf uit te lokken dat duidelijk kan worden voorgesteld als “op heterdaad betrapt”. Het gebruik voor dit misdrijf is populair omdat het vaak moeilijk is het nodige bewijsmateriaal te verkrijgen om de details te bewijzen die nodig zijn om een veroordeling te krijgen voor een misdrijf als prostitutie. Bij zeer complexe steekpartijen waarbij gedurende lange perioden misleiding wordt toegepast, worden daders die reeds bekend of verdacht zijn, gestrikt samen met nieuwe daders die ook in het aas happen. In deze gevallen kan de politie bekende daders gebruiken als surrogaat om nieuwe daders te strikken.