Vanitas wordt gedefinieerd als een overdreven geloof in de eigen capaciteiten of aantrekkingskracht op anderen. Het is een vorm van arrogantie, verwaandheid, een overdreven uiting van trots. Volgens de klassieke christelijke theologie is ijdelheid de exclusieve afhankelijkheid van wereldse dingen, waardoor de mens God nodig heeft. Het wordt zeer vaak beschouwd als de “meesterondeugd”.
In sommige religieuze leringen wordt het gezien als een vorm van afgoderij, waarbij een persoon in termen van zijn wereldse verlangens en handelingen God in zijn dagelijks leven verwerpt. De verhalen van Lucifer en Narcissus (waarvan de term “narcisme” is afgeleid) zijn demonstratieve voorbeelden van wat een complete verwaandheid kan zijn. Het wordt beschouwd als een van de zeven dodelijke zonden.
Friedrich Nietzsche schreef: “IJdelheid is de angst om origineel te lijken; zij duidt dus op een gebrek aan trots, maar niet noodzakelijk op een gebrek aan originaliteit”:Aurora , Aforisme 365 (“Die Eitelkeit ist die Furcht, original zu erscheinen, also ein Mangel an Stolz, aber nicht notwendig ein Mangel an Originalität” ) evenzo zei Mason Cooley “goed gevoede ijdelheid is welwillend, een hongerige ijdelheid is despotisch”.