Image via CTN News.
Onze viering van Nieuwjaar op 1 januari is een door mensen gemaakte creatie, niet precies vastgelegd door een natuurlijke of seizoensgebonden markering. Het is een civiele gebeurtenis, niet een die door de natuur wordt bepaald. Toch hangt er voor ons op het noordelijk halfrond – waar het daglicht bijna tot een dieptepunt is gedaald en de dagen weer langer beginnen te worden – een gevoel van wedergeboorte in de lucht. Dat is waarschijnlijk de reden waarom nieuwjaarsresoluties zo populair zijn.
Dus waar komt het concept van nieuwjaarsdag vandaan?
De maankalenders voor 2021 zijn er! Bestel de jouwe voor ze weg zijn. Bijna uit voorraad!
Het komt voort uit een oud Romeins gebruik, het feest van de Romeinse god Janus, die de god was van het begin, poorten, overgangen, tijd, dualiteit, deuropeningen, doorgangen, kaders, en eindes. Dit is ook waar de naam voor de maand januari vandaan komt, aangezien Janus werd afgebeeld als iemand met twee tegenovergestelde gezichten. Het ene gezicht keek terug in het verleden, en het andere keek vooruit naar de toekomst, net zoals wij op 1 januari kunnen terugkijken op het jaar dat net voorbij is, en vooruitkijken naar het nieuwe jaar dat voor ons ligt. In de Griekse mythologie bestond er geen equivalent van Janus.
Om het nieuwe jaar te vieren, deden de Romeinen beloften aan Janus. Dit is waar de traditie van het maken van goede voornemens op Nieuwjaarsdag vandaan komt. Op die dag was het gebruikelijk om vrolijke woorden van goede wensen uit te wisselen. Kort daarna, op 9 januari, offerde de rex sacrorum een ram aan Janus.
Lees meer over Janus.
De oude Romeinse god Janus. Afbeelding via tablesbeyondbelief.
Hoewel tegenwoordig velen nieuwjaarsdag op 1 januari vieren, doen sommige culturen en religies dat niet.
Joden gebruiken bijvoorbeeld een maankalender en vieren het nieuwe jaar in de herfst op Rosj Hasjana, de eerste dag van de maand Tisjri, de zevende maand van het joodse jaar. Deze datum valt gewoonlijk in september. Net als Nieuwjaarsdag in andere culturen is de tweedaagse feestdag zowel een tijd van vreugde als van serieuze introspectie, een tijd om de voltooiing van een nieuw jaar te vieren terwijl men ook de balans van zijn leven opmaakt en vooruit kijkt.
Lees meer over Rosj Hasjana.
Challah, een traditioneel rond Joods brood, dat wordt gegeten voor Rosj Hasjana. Afbeelding via My Jewish Learning.
Er is ook het beroemde Chinese Nieuwjaar, ook bekend als het Lunar Nieuwjaar, dat wekenlang wordt gevierd in januari of begin februari. Het Chinese Nieuwjaar is de belangrijkste van de Chinese feestdagen. Landen in Zuidoost-Azië vieren het, waaronder China, Thailand, Indonesië, Maleisië en de Filippijnen. Het wordt ook gevierd in Chinatowns en Aziatische huizen over de hele wereld, en wordt beschouwd als een tijd om goden en voorouders te eren en om bij familie te zijn. De New York Times noemt het jaarlijks de grootste menselijke migratie ter wereld.
In 2020 was het Chinees Nieuwjaar het Jaar van de Rat in de Chinese dierenriem, dat begon op 25 januari. In 2021 luidt het Chinese Nieuwjaar het Jaar van de Os in. Het Chinese Nieuwjaar begint op 12 februari, en het zal duren tot 31 januari van 2022. Eerdere jaren van de os waren 1913, 1925, 1937, 1949, 1961, 1973, 1985, 1997, en 2009.
Lees meer over het Chinese Nieuwjaar.
Onze vriend Matthew Chin in Hong Kong maakte deze grafiek en schreef: “De twee Chinese karakters zijn hetzelfde. Het betekent ‘zegening’, de hoop dat andere mensen geluk zullen hebben. Het wordt vaak gebruikt tijdens Lunar New Year. De rode achtergrond is ook een soort van ‘goed’, omdat Chinezen rood gebruiken om ‘geluk’ te vertegenwoordigen.” Dank je wel, Matthew!
Voor 2021 zal het Chinese Nieuwjaar het Jaar van de Os zijn. Afbeelding via thechinesezodiac.org.
Naast de langere dagen hier op het noordelijk halfrond is er trouwens nog een andere astronomische gebeurtenis rond 1 januari van elk jaar die ook verband houdt met het jaar van de aarde, zoals gedefinieerd door onze baan om de zon. Dat wil zeggen, het perihelium van de aarde – of het dichtste punt bij de zon – vindt elk jaar begin januari plaats.
Januari 1 is door de geschiedenis heen echter niet altijd Nieuwjaarsdag geweest.
In het verleden vonden sommige Nieuwjaarsvieringen plaats op een equinox, een dag waarop de zon boven de evenaar van de aarde staat en de nacht en de dag even lang zijn. In veel culturen markeert de maartnachtevening een tijd van overgang en nieuw begin, en dus waren culturele vieringen van een nieuw jaar natuurlijk voor die equinox. De september- of herfstequinox had ook zijn voorstanders voor het begin van een nieuw jaar. De Franse Republikeinse kalender bijvoorbeeld – ingevoerd tijdens de Franse Revolutie en gedurende ongeveer 12 jaar gebruikt van eind 1793 tot 1805 – begon het jaar op de septembernachtevening.
Wij vieren nieuwjaarsdag om deze reden niet op 1 januari, maar het zou wel logisch zijn als we dat wel deden. Perihelium – ons dichtste punt bij de zon in onze jaarlijkse baan – vindt elk jaar begin januari plaats. Aphelium is wanneer de aarde het verst van de zon staat. Afbeelding via Corey S. Powell/Twitter.
De Grieken vierden het nieuwe jaar op de winterzonnewende, de kortste dag van het jaar.
Bottom line: De reden voor het vieren van Nieuwjaarsdag op 1 januari is historisch, niet astronomisch. Het nieuwe jaar werd al eeuwen geleden gevierd op basis van astronomische gebeurtenissen – zoals equinoxen en solstitia. Our modern New Year’s Day celebration stems from the ancient two-faced Roman god Janus, after whom the month of January is also named. One face of Janus looked back into the past, and the other peered forward to the future.
The EarthSky team has a blast bringing you daily updates on your cosmos and world. We love your photos and welcome your news tips. Earth, Space, Human World, Tonight.