De Harvard Divinity School wordt beschouwd als een mystiek juweeltje, niet alleen in Boston maar in de hele wereld. Wat gebeurt er werkelijk in de gewijde zalen?
Een religieuze dienst aan de Harvard Divinity School. Ongeveer 20 procent van de studenten aan de HDS wil predikant worden.
Op een dinsdag eind september zat de Sperry-zaal van de Harvard Divinity School niet vol om de gebruikelijke redenen: een bezoek van een academicus, een panel over bijvoorbeeld het wereldwijde geloof, of een dienst in een van de vele religieuze tradities van de school. Sombere wereldlijke muziek begroette degenen die gingen zitten: Billie Holiday’s “Strange Fruit”, met zijn beelden van “zwarte lichamen swingend in de zuidelijke bries.” Voorin de zaal speelde een looping video van zuidelijke lynchpartijen.
Het forum, “Michael Brown’s Body: HDS Forum on Ferguson & Race,” was georganiseerd door een groep studenten. Zij waren naar Missouri gereden na het neerschieten van de tiener Michael Brown door een politieagent, en waren samen met lokale kerken solidair met het vreedzame protest. Decaan David Hempton hield een inleiding over burgerrechten en conflicten, waarbij hij terugdacht aan zijn eigen herinneringen aan het doormaken van de Troubles in Noord-Ierland. Er waren zeker parallellen te trekken, zei hij, in de omgang van beide naties met verdeelde bevolkingsgroepen en met het gezag.
Bij HDS worden naast het christendom nog vele andere religieuze tradities in ere gehouden.
“U weet beter dan ik dat we echte veranderingen nodig hebben in de structuren van de machtssystemen in de Verenigde Staten, in de manier waarop recht en orde worden gehandhaafd,” zei Hempton na het voordragen van een gedicht van Seamus Heaney over gewelddadige confrontaties met de politie. “We hebben dat nodig met rechtvaardigheid en respect.” Niet iets wat je normaal verwacht op een bijeenkomst van de Divinity School. Maar het is wel typerend voor de Harvard Divinity School, waar spiritualiteit niet wordt belichaamd door een bepaald geloof of carrièrepad, maar door leven in een staat van respect en welzijn, wat ook het protesteren tegen onrecht inhoudt.
Deze herfst is een bijna-mijlpaal voor de Harvard Divinity School, het begin van het 199e academische jaar. De school staat niet alleen bekend als de oudste niet-sektarische opleiding in het land, maar ook als de meest diverse, met afgestudeerden die hun uiteenlopende spiritualiteit uitdragen op de kansels van de politiek, de gezondheidszorg, het bedrijfsleven en daarbuiten. Voor sommige intellectueel nieuwsgierige Bostonians is de school een buzz vanwege haar uitmuntende publieke programma’s – samen met Harvard’s gerespecteerde Kennedy School, Law School en Medical School en met gasten als Toni Morrison, Russell Banks en Jimmy Carter. En Harvard Divinity zal binnenkort bekend staan om iets totaal nieuws en actueel: een doorlopend academisch onderzoek naar religieuze conflicten en vrede in de turbulente brandhaarden van vandaag.
De jaarlijkse Seasons of Light-dienst, die toegankelijk is voor het publiek, brengt een eerbetoon aan de wisselwerking tussen duisternis en licht in de wereldreligies.
Het kantoor van decaan Hempton bevindt zich op de tweede verdieping van Andover Hall, op een steenworp afstand van de kapel, die op elk moment bruist van de stille energie van een oecumenische dienst of een middagmeditatie. Met een colbert in visgraatmotief en een serieuze houding in zijn kantoor met houten panelen ziet Hempton eruit als de decaan van een Ivy League. Maar als hij spreekt over het nieuwe initiatief van de school op het gebied van wereldwijde religieuze conflicten, en hij strooit met spirituele verwijzingen in zijn zachte Belfast brogue, is zijn stijl meer oprecht wereldburger dan afgelegen ivoren-toren filosoof.
“Religie en conflicten zijn een serieus probleem in onze wereldorde,” zegt hij. “Kijk maar eens een maand naar The New York Times.” Hij noemt een aantal landen die in het programma van de school vertegenwoordigd zullen zijn: Nigeria, Noord-Ierland, Palestina, Sri Lanka. “Het gaat er niet alleen om dat we ons richten op regio’s en specifieke problemen, maar ook dat we ons afvragen: ‘Kunnen we binnen religieuze tradities diepe bronnen vinden voor het stichten van vrede?’ Want wij denken dat die er zijn.”
Hempton benadrukt snel dat de Harvard Divinity School niet over beleidsvorming gaat. Hij gaat er niet van uit dat het makkelijk is om in de schoenen van president Obama te lopen. Maar hij gelooft wel dat de school zich in een unieke positie bevindt om zijn zaklamp vast te houden. “Onze expertise komt voort uit een diepgaande kennis van de religieuze tradities in de wereld,” zegt hij, “en hopelijk kunnen we deskundigen bijeenbrengen en beginnen te denken op het soort manieren dat een verschil maakt. Maar we maken ons geen illusies. We gaan de wereldproblemen niet morgen oplossen. We willen niet de actualiteit uitstralen met onze laatste slimme opvattingen over antwoorden op de wereldvrede. Want het is enorm ingewikkeld. Maar ik denk dat iemand op langere termijn moet nadenken over religieuze tradities en hoe die vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan. Omdat de beleidsvorming zo snel moet gaan en het zo’n puzzel is om te begrijpen hoe dingen in de wereld gebeuren.”
Andover Hall.
Het is deze kruising van het wereldlijke en het heilige die de Harvard Divinity School misschien wel het beste karakteriseert. De mensen hier roepen spiritualiteit in, maar specificeren zelden een pad of godheid. Onder de faculteit is een verscheidenheid aan praktijken vertegenwoordigd – islam, jodendom, christendom, boeddhisme en hindoeïsme – maar, zo zeggen de studenten, de professoren oefenen geen druk uit om hun geloof aan te hangen zoals zij dat doen. De studenten en alumni van de school kunnen bogen op een indrukwekkende lijst van spiritueel beïnvloede prestaties, maar vaak op gebieden die gewoonlijk niet als spiritueel worden beschouwd.
Neem Lauren Taylor, een master in goddelijkheid, die naar de school kwam gewapend met een master in volksgezondheid. Vorig jaar schreef ze samen met haar voormalige Yale-professor Elizabeth Bradley The American Healthcare Paradox (dat dit jaar wordt gepubliceerd door de Brown University Medical School) en nu richt ze haar aandacht op de gezondheidszorg in Afrika, met name op de vraag hoe de cultuur, de moraal en de religie van een land van invloed zijn op de manier waarop de bevolking al dan niet wil deelnemen aan belangrijke gezondheidsinitiatieven.
“Volksgezondheid is een zeer professionele en pragmatische discipline, maar er ging iets verloren bij de vertaling,” zegt ze. “We hebben bergen informatie over ziekten als tuberculose en ebola, maar de zaken lijken niet erg snel te worden opgelost. Er moet iets anders aan de hand zijn, want met de toolkit voor de volksgezondheid lukt het niet.” Taylor had haar twijfels toen mentoren haar de opleiding tot godgeleerde aanraadden (“Ik ben niet opgegroeid in een openlijk religieus gezin”), maar ze verzekerden haar dat het curriculum op Harvard flexibel was. “Ik kon met één been in de wereld van de volksgezondheid blijven staan en niet helemaal in een goddelijk gat kruipen.”
Over 20 procent van de afgestudeerden van Harvard Divinity volgt een actieve carrière in de bediening, zoals voormalig presentatrice Liz Walker uit Boston, die drie decennia televisienieuws achter zich liet om met vriendin en mede-alumnus dominee Gloria White-Hammond naar Soedan te reizen en vervolgens de kansel op te nemen. Sommigen kiezen voor een baan in de academische wereld, zoals Janet Cooper Nelson, de eerste vrouwelijke aalmoezenier in de Ivy League (op Brown). Anderen kiezen voor een baan in de openbare politiek, zoals Eileen Chamberlain Donahoe, de eerste permanente Amerikaanse ambassadeur bij de VN-Mensenrechtenraad. Of in de politiek, zoals Shaun Casey, aangesteld als de man van minister van Buitenlandse Zaken John Kerry, die gespecialiseerd is in religieuze leiders en organisaties over de hele wereld. En een enorm aantal afgestudeerden gaat in de openbare dienst, de overkoepelende term voor een duizelingwekkend aantal organisaties op het gebied van gezondheid, onderwijs, milieu en sociale verandering – zoals Peter J. Isely, een psychotherapeut die de Peter J. Gomes Memorial Honor van de school voor godgeleerdheid kreeg voor het werk van zijn organisatie om slachtoffers van seksueel misbruik in de katholieke kerk te helpen.
De jaarlijkse Seasons of Light-dienst.
Maar velen gaan ook naar de mainstream, de advocatuur, de geneeskunde of het bedrijfsleven, in de overtuiging dat hun diploma hun werk een moreel en ethisch fundament zal geven. Dat was het geval met Tom Chappell, die naar de Harvard Divinity School ging bijna 20 jaar nadat hij en zijn vrouw hun bedrijf Tom’s of Maine hadden opgericht.
“Mijn vrouw en ik hadden het bedrijf intuïtief geleid met onze waarden,” zegt Chappell, “maar in de jaren ’80 raakten we een beetje te veel gefocust op de cijfers en raakten we een beetje de weg kwijt, gericht op groei omwille van de groei.” Het bijwonen van de school voor Godgeleerdheid terwijl hij nog steeds Tom’s of Maine leidde, resulteerde in “een complete en totale verbetering” van zijn persoonlijke en professionele leven. “Door privé-ondernemingen als moreel verbonden te zien, kon ik de aard van ons handelen zien ten opzichte van de mensen in het bedrijf, de klanten, het milieu, enzovoort.”
Voor sommigen in het bedrijfsleven is het een dramatische openbaring die hen ertoe dwingt een verandering in hun leven aan te brengen. Voor olie-executive Jim Hackett, voormalig CEO van het in Houston gevestigde olieconcern Anadarko, was dat het Enron-schandaal. Na het faillissement van dat bedrijf bestudeerde hij het vrijgegeven papierwerk en was hij geschokt door de zakelijke praktijken van de leidinggevenden – waaronder een voormalige klasgenoot van de Harvard Business School die in de gevangenis belandde. “Ze begonnen zich zo speciaal te voelen dat de regels niet op hen van toepassing waren,” zegt Hackett. Het kostte hem bijna tien jaar om zijn plan van aanpak uit te stippelen: vervroegd pensioen en de Harvard Divinity School. “Kon ik onderzoek doen om te bewijzen dat een instelling in crisis alleen door sterke spirituele waarden weer tot leven kan worden gewekt? Ik weet nog steeds niet of dat een goede hypothese is, maar daarom ben ik hier.”
Interessant is dat een van Hacketts medestudenten de klimaatactivist Tim DeChristopher is, wiens ondermijning van een olie- en gasveiling van het Bureau of Land Management in Utah in 2009 de krantenkoppen haalde. In een daad die door sommigen als burgerlijke ongehoorzaamheid wordt gekarakteriseerd, dreef DeChristopher het bieden op 22.500 acres op tot $1,8 miljoen – een bedrag waarvan hij wist dat hij het niet kon betalen – wat leidde tot twee jaar gevangenisstraf, en terwijl hij in de gevangenis zat, meldde hij zich aan bij de school voor godgeleerdheid.
“Lang voordat ik opgesloten werd, zag ik dat de uitdaging van de klimaatbeweging verschoof van primair gericht zijn op emissies naar ook deze nieuwe uitdaging te incorporeren: Hoe behouden we onze menselijkheid terwijl we door deze periode van intense en chaotische verandering navigeren?” zegt hij. “Ik zag in de school voor Godgeleerdheid een plek met een bepaalde set hulpmiddelen en tradities van mensen die bereid waren om met dat soort vragen te worstelen. “En daar zitten voor- en nadelen aan. Er is vaak een gebrek aan reflectie, planning en theorievorming in activistische segmenten. En de academische wereld is zo’n beetje het tegenovergestelde uiterste. Ik was gefrustreerd toen ik hier was en vroeg me voortdurend af: “Hoe kunnen we dat in actie omzetten? Er zijn momenten waarop ik mensen probeer aan te zetten tot real-world engagement. En andere keren waardeer ik de mogelijkheid tot diepere reflectie.”
Er zijn maar weinig plaatsen waar actie en reflectie in tijden van crisis met elkaar verweven zijn. De Harvard Divinity School, zegt Walker, is zo’n plek. Spiritualiteit en openbare tragedie hebben haar in feite in het ambt gedoopt: Ze was op weg naar haar eerste lesdag op de ochtend van 11 september 2001. “Tegen de tijd dat ik bij Harvard aankwam, waren beide gebouwen neergehaald,” herinnert ze zich. “Het was een goede plek om te zijn, want er werd onmiddellijk gereageerd. Een beheerder van het gemeenschapsleven riep de hulpdiensten bijeen, een onmiddellijke noodhulp op geestelijk niveau. Ik ging de rivier over, en ik ging de religie in.”
Fotografie door:
FOTOGRAFIE DOOR BRIAN TORTORA (KANJES); JOEL HASKELL