Is liefde een emotie, een drang, hersenchemie, of iets heel anders? Het is die ene vraag die onze cultuur en relaties al miljoenen jaren beheerst. Maar wat is liefde? Het is krachtig genoeg om ons te drijven tot het creëren van nieuw leven of het te vernietigen, maar terwijl talloze boeken, gedichten, films, toneelstukken, en carrières zijn gemaakt van het proberen te ontcijferen, of op zijn minst vertegenwoordigen, kunnen we pin down wat het eigenlijk is?
WIRED vraagt neurowetenschapper Gabija Toleikyte en biologisch antropoloog Helen Fisher naar hun visie.
Wat is liefde?
Beide wetenschappers zijn het erover eens dat liefde niet iets is dat kan worden gecontroleerd, gecureerd of aan- of uitgezet. In plaats daarvan komt het voort uit de diepten van ons onderbewustzijn. “Ons onderbewustzijn heeft ongeveer tien keer meer informatie dan ons rationele brein,” vertelde Toleikyte aan WIRED. “Dus wanneer we daadwerkelijk verliefd worden op een persoon lijkt dat misschien een vrij kortstondige ervaring, maar de hersenen werken heel hard om dat gevoel te berekenen en te produceren.” Dit is wat Fisher romantische liefde noemt, iets wat ze ietwat onromantisch beschrijft als “een basisdrift die miljoenen jaren geleden is geëvolueerd om ons in staat te stellen en onze aandacht te richten op slechts één partner en het paringsproces te starten.” Het is dus een complexe reeks berekeningen van het onderbewuste brein dat ons een emotionele ervaring geeft die we niet kunnen controleren.
Hoe kunnen we zien of wat we voelen zeker liefde is?
Alles aan de geliefde krijgt een speciale betekenis, aldus Fisher. “De auto waarin ze rijden is anders dan elke andere auto op de parkeerplaats. De straat waar ze wonen, het huis waarin ze wonen, de boeken waar ze van houden, alles aan deze persoon wordt speciaal.” Terwijl je misschien kunt opnoemen wat je niet leuk vindt aan hen, heb je een vermogen om dit terzijde te schuiven en je te richten op het positieve. Dan zijn er nog de intense energie en stemmingswisselingen die de liefde met zich meebrengt – opgetogenheid als het goed gaat, tot vreselijke wanhoop als ze je niet sms’en, schrijven of uitnodigen.
Lichamelijk veroorzaakt de liefde een droge mond, een gevoel van vlinders in de maag, zwakke knieën, verlatingsangst, en verlangen naar seks, evenals een emotionele verbintenis. “Je wilt dat ze bellen, schrijven, en er is een intense motivatie om de persoon voor je te winnen – wat mensen doen als ze verliefd zijn is heel opmerkelijk,” zei Fisher.
In één onderzoek, uitgevoerd door Fisher, lieten 17 nieuwe geliefden (tien vrouwen en zeven mannen) die ongeveer zeven en een halve maand gelukkig verliefd waren, hun hersenen scannen. De scans toonden activiteit aan in het ventrale tegmentale gebied, een gebied in de hersenen dat dopamine aanmaakt en de stimulant naar andere gebieden stuurt. “Deze fabriek maakt deel uit van het beloningssysteem van de hersenen, het hersennetwerk dat het willen, zoeken, hunkeren, energie, focus en motivatie genereert,” schrijft Fisher. Dit, zo ontdekte ze, betekent dat geliefden ‘high’ zijn op een natuurlijke speed.
Lees meer: Andere artikelen in deze serie zijn onder meer Waarom geeuwen we?
Om deze embed te kunnen zien, moet u toestemming geven voor Social Media-cookies. Open mijn cookievoorkeuren.
Duurt de liefde eeuwig?
Van de wittebroodsweken tot de seven year itch, er zijn genoeg theorieën die suggereren dat liefde niet bedoeld is om te blijven duren, of zelfs maar kan blijven duren. Maar Toleikyte suggereert dat het afhangt van hoe we er naar kijken. Liefde als een emotie, zegt ze, heeft vervolgeffecten: een diepe verbinding tussen mensen leidt tot toewijding en bepaalde gewoonten, en stelt grenzen waarbij mensen zich identificeren als onderdeel van een relatie. “Dus liefde als een grotere ervaring kan blijven duren. Maar als er stappen zijn gecompromitteerd, bijvoorbeeld iemand leert dat een persoon heel anders is dan wie we hebben leren kennen, kan dat de ervaring veranderen.” Ze zei dat op emotioneel niveau liefde nog steeds een functie is van de chemie in de hersenen, die voortdurend verandert. “Soms zijn we niet in staat om emoties zoals liefde te voelen, soms gaan we door vlakke momenten waar we niets kunnen voelen.”
Fisher zei dat een studie die ze uitvoerde bewees dat het voor altijd kan duren (of in ieder geval na een paar decennia huwelijk). In een onderzoek werden 15 mensen van in de 50 en 60, die Fisher vertelden dat ze verliefd waren na gemiddeld 21 jaar huwelijk, in een hersenscanner gelegd. Wat ze ontdekte was dat sommige van de hersencircuits, de basis hersenpaden voor intense romantische liefde, nog steeds actief waren. “Deze lange-termijn partners voelen nog steeds een aantal van de vroege fase intense gevoelens van romantische liefde, dus ja, het is mogelijk,” zei ze, maar met een voorbehoud – “je moet de juiste persoon kiezen”.
Schrijf je in op WIRED
Bestaat liefde op het eerste gezicht?
Toleikyte en Fisher zijn er allebei van overtuigd dat ja, liefde op het eerste gezicht bestaat en meer dan dat, het is gemakkelijk te bewijzen.
Toleikyte is een levend voorbeeld. Zij en haar man werden op slag verliefd en trouwden na een jaar verkering. “Ik denk dat ons beider hersenen hebben berekend dat deze persoon op de een of andere manier elkaars liefdescentrum raakte en vanaf dat moment waren we volledig aan elkaar toegewijd,” zei ze. Maar, het is niet iets waar je naar op zoek kunt of moet gaan, zei ze. Het maakt niet uit op welke manier – soms gebeurt het gewoon.
Fisher vergelijkt liefde met het angstsysteem van de hersenen. “Angst kan op elk moment geactiveerd worden, woede ook, vreugde ook, droefheid ook, en dit basisgevoel van romantische liefde ook.” Het komt niet alleen voor, maar volgens Fisher is het waarschijnlijk geëvolueerd om snel voor te komen om een specifieke reden: onze voorouders leefden samen in kleine groepen en kwamen niet zo vaak zoveel mensen tegen. “Dus als er een jong meisje is, ze is met haar familie naar een waterpoel getrokken en ze ziet een leuke jongen aan de andere kant van de waterpoel, dan is het adaptief om onmiddellijk aantrekkingskracht tot hem te voelen, omdat ze zich niet voortdurend met andere mensen mengden.”
Zijn er verschillende soorten liefde?
Toleikyte denkt van niet. Vanuit neurologisch perspectief is liefde van persoon tot persoon niet zo verschillend, al is de reis ernaartoe dat vrijwel zeker wel. “Soms duurt het heel lang voordat mensen bij elkaar zijn en liefde voor elkaar ontwikkelen en soms is het onmiddellijk, soms kan het warm en koud zijn, dus we geven verschillende namen aan die ervaringen.”
Fisher gelooft dat er drie verschillende hersensystemen zijn die allemaal gericht zijn op paring en voortplanting – de geslachtsdrift, gevoelens van intense romantische liefde, en gevoelens van diepe gehechtheid – die volgens haar vaak worden aangezien als fasen, maar in feite in elk patroon kunnen worden geactiveerd en tegelijkertijd bestaan. “Dat het begint met de geslachtsdrift en dan overgaat naar romantische liefde en dan overgaat in gehechtheid, dat is niet waar,” zei ze. “Je kunt beginnen met een diepe gehechtheid aan iemand op de universiteit, of op het werk of in je sociale kring en dan veranderen de tijden en gebeuren er dingen en word je plotseling verliefd op die persoon.”
Wat voor doel dient de liefde?
Het draait allemaal om overleven, zei Toleikyte. “Je kunt niet in je eentje overleven in de Afrikaanse savanne, je kunt niet in je eentje overleven in de jungle. Dus misschien heeft liefde of een andere emotionele band ons gediend om goed voor elkaar te zijn, om soms onbaatzuchtig te zijn, en om echt rekening te houden met de behoeften van anderen.”
Fisher is het ermee eens dat liefde miljoenen jaren geleden is ontstaan om de soort vooruit te helpen. “Het is geëvolueerd om het paringsproces op gang te brengen. 97 procent van de zoogdieren paart niet om hun jongen groot te brengen, maar de mens wel”, zegt ze. “Menselijke paarbinding evolueerde ongeveer vier miljoen jaar geleden en samen met dat evolueerde dit hersensysteem van romantische liefde om ons in staat te stellen het paringsproces te starten met een bepaald individu om ons DNA naar morgen te sturen.”