1986. Ronald Reagan rozpoczyna drugą kadencję prezydencką i szuka wzajemnego zrozumienia z nowym przywódcą Związku Radzieckiego, Michaiłem Gorbaczowem. Zimna wojna skończy się za pięć lat, ale nikt jeszcze o tym nie wie. Świat jest zmęczony 40-letnią konfrontacją i właśnie wtedy Yakov Smirnoff, urodzony w Rosji amerykański komik, wygłosił swoje słynne dowcipy „W sowieckiej Rosji”.
W reklamie piwa Miller Smirnoff (który nadał sobie przydomek po słynnej rosyjskiej wódce) pojawia się w towarzystwie młodych ludzi pijących i śmiejących się w barze. „W Ameryce jest mnóstwo lajtowego piwa i zawsze można znaleźć jakąś imprezę!” mówi z uśmiechem Smirnoff, ale potem przypomina sobie coś z Ojczyzny i kończy: „…W Rosji Partia zawsze cię znajdzie!”
Wszystko jest inne
Reklamówka cieszyła się dużą popularnością, zwiększając sławę Smirnoffa. Stał się znany jako autor dowcipu o „rosyjskim odwróceniu”: mówisz coś, a następnie zamieniasz podmiot i przedmiot, aby pokazać, jak absurdalne i (przeważnie) przerażające było życie w komunizmie.
Dzisiaj jest to przede wszystkim popularny mem internetowy z własnymi zasadami. Na przykład, odkąd rozpadł się ZSRR, „Rosja” jest określana jako „Rosja Radziecka” (aby odróżnić nowe państwo od jego socjalistycznej przeszłości). Zwykle pierwsze zdanie, opisujące „normalne” życie w świecie zachodnim, jest pomijane, a drugie zawsze kończy się „TY!!!” z dwoma wykrzyknikami w kursywach.
Na przykład:
„W Ameryce nie ufa się rządowi. W Rosji Radzieckiej rząd nie ufa TOBIE!!!”
„W Ameryce kończysz zdanie. W Rosji sowieckiej zdanie kończy TY!!!”
„W Ameryce łamiesz prawo. In Soviet Russia, the law breaks YOU!!!”
Roots and evolution
Chociaż Smirnoff spopularyzował żart, jego oryginalność jest powszechnie kwestionowana. Jak pisał Time w 2015 roku, komik Bob Hope, który właśnie wrócił z podróży do Moskwy, powiedział podczas ceremonii rozdania Oscarów w 1958 roku, że we wszystkich pokojach ich moskiewskiego hotelu był telewizor, „ale on ogląda ciebie.”
I to nie wszystko! Jak wspomina Time w tym samym artykule, historia „rosyjskiego odwrócenia” prawdopodobnie sięga roku 1938, kiedy to amerykański autor piosenek Cole Porter stworzył musical „Leave It to Me! W jednej ze scen mężczyzna próbuje dać napiwek posłańcowi, ale otrzymuje surową odpowiedź: „No tipping. W Rosji Radzieckiej posłaniec daje ci napiwek.”
W każdym razie możemy być pewni, że dowcipy o Rosji Radzieckiej są stare. Nie oznacza to jednak, że nie zmieniają się wraz z upływem czasu. Po zakończeniu zimnej wojny dowcipy stały się mniej polityczne, a bardziej zbliżone do wesołego absurdu. Wystarczy spojrzeć na te:
W Rosji Radzieckiej toaleta spłukuje CIEBIE!!!
W Rosji Radzieckiej bar wchodzi na CIEBIE!!!
W Rosji Radzieckiej bank okrada CIEBIE!!!
I tak dalej. Czasami rosyjskie odwrócenie działa z ikonicznymi frazami z popkultury. Pamiętasz stary przebój MC Hammera, U Can’t Touch This? Cóż, zgadnij co – w Rosji Radzieckiej „to” nie może dotknąć CIEBIE!!! A co do banku, jest jeszcze inna wersja: „W Rosji Radzieckiej, ty okradasz bank. W kapitalistycznej Ameryce banki okradają CIEBIE!!!”. Do pewnego stopnia jest to w końcu filozoficzne pytanie – Kto kogo okrada?
W przypadku, gdy chcesz wiedzieć więcej o rosyjskiej kulturze niż rosyjskie odwrócenia, mamy artykuł o tym, dlaczego powinieneś przeczytać Antona Czechowa właśnie teraz. (Czechowa nie przeczytalibyście nawet w Rosji Radzieckiej, ponieważ nie żyje on od ponad wieku.)