Kumeyaay

Rycina autorstwa Arthura Carla Victora Schotta, Sorony & Co, 1857

Kontakt przedeuropejskiEdit

Dowody osadnictwa na terenach uznawanych dziś za terytorium Kumeyaay mogą sięgać 12 000 lat wstecz. W roku 7000 p.n.e. wyodrębniły się dwie tradycje kulturowe: tradycja Wybrzeża Kalifornijskiego i Doliny Kalifornijskiej oraz tradycja Pustyni. Kumeyaay posiadali tereny wzdłuż Oceanu Spokojnego od obecnego Oceanside w Kalifornii na północy do południowej części Ensenady w Meksyku i rozciągające się na wschód do rzeki Kolorado. Kompleks Cuyamaca, późno holoceński kompleks w hrabstwie San Diego jest związany z ludami Kumeyaay. Plemię Kumeyaay zamieszkiwało również teren, który obecnie jest popularnym parkiem stanowym, znanym jako Torrey Pines State Natural Reserve.

Jeden pogląd utrzymuje, że historyczne Tipai-Ipai pojawiły się około 1000 lat temu, choć „kultura proto-Tipai-Ipai” została ustanowiona około 5000 lat p.n.e. Katherine Luomola sugeruje, że „zalążek późniejszych grup Tipai-Ipai” zebrał się około roku AD 1000. Sami Kumeyaay wierzą, że mieszkają w San Diego od 12 000 lat. W czasie kontaktu z Europą, Kumeyaay składali się z kilku autonomicznych zespołów z 30 patrylinearnymi klanami.

Hiszpańska eksploracja i kolonizacjaEdit

Pierwszym Europejczykiem, który odwiedził ten region był Juan Rodríguez Cabrillo w 1542 roku i spotkał się z Kumeyaay, ale nie doprowadził do żadnego osadnictwa kolonialnego. Sebastian Viscaino również odwiedził w 1602 r. i spotkał się z grupą Kumeyaay podczas święta San Diego de Alcala, nadając regionowi San Diego swoją nazwę, ale to również nie doprowadziło do osadnictwa kolonialnego.

W 1769 r. ekspedycja Portolá wylądowała w Zatoce San Diego i przybyła do wioski Kumeyaay Cosoy (Kosa’aay), aby odzyskać siły i uzupełnić zapasy. Po ich odzyskaniu, hiszpański ustanowił presidio nad wsią i Mission San Diego de Alcalá, włączając wieś do rozliczenia San Diego. W hiszpańskiego systemu Mission, zespoły żyjące w pobliżu Mission San Diego de Alcalá, założona w 1769 roku, były nazywane Diegueños, a później zespoły żyjące w pobliżu Mission San Luis Rey de Francia były nazywane Luiseño. Hiszpanie przywieźli ze sobą nierodzimą, inwazyjną florę i zwierzęta domowe, co spowodowało degradację lokalnej ekologii.

Po latach seksualnych napaści ze strony hiszpańskich żołnierzy w Presidio i fizycznych tortur Indian z Misji przy użyciu metalowych pejczy przez pracowników Misji, wioski Tipai-Kumeyaay doprowadziły do buntu przeciwko Hiszpanom, spalenia Misji San Diego i zabicia Ojca Luisa Jayme i dwóch innych. Misjonarze i przywódcy kościelni wybaczyli Kumeyaay i odbudowali misję w wiosce Kumeyaay Nipaquay lub Nipawai. Jednak Hiszpanie umocnili swoją kontrolę nad tym obszarem do końca Ery Misji.

Era Wczesnego Meksykańskiego RanchoEdit

Era Pierwszego Meksykańskiego Imperium i Okres Pierwszej Republiki MeksykańskiejEdit

Meksykańskie Imperium przejęło własność ziem Kumeyaay po pokonaniu Hiszpanii w Meksykańskiej Wojnie o Niepodległość w 1821 roku. W następnym roku wojska meksykańskie skonfiskowały wszystkie przybrzeżne ziemie Kumeyaay w 1822 r., przyznając znaczną część tych ziem meksykańskim osadnikom, którzy stali się znani jako Californios, aby zagospodarować je rolniczo, rozpoczynając tym samym erę kalifornijskich rancho.

Kumeyaay padli ofiarą epidemii ospy i malarii w 1827 i 1832 roku, zmniejszając populację Kumeyaay.

Różne spory zakończyły się potyczką między Kumeyaay a meksykańskimi żołnierzami stacjonującymi w San Diego w 1826 roku, w której zginęło 26 Kumeyaay. Sprowokowało to porucznika Juana M Ibarrę do przeprowadzenia kilku ataków na ziemie kontrolowane przez Kumeyaay, zabijając 28 osób w ataku na Santa Ysabel.

Po dziesięcioleciach debat i opóźnień, misje w Alta California zostały sekularyzowane w 1833 roku, a Ipai i Tipais stracili swoje ziemie; członkowie band musieli wybierać pomiędzy staniem się chłopami pańszczyźnianymi, intruzami, rebeliantami lub uciekinierami. To zwiększyło napięcia między Kumeyaay a meksykańskimi osadnikami, ponieważ niestabilność ekonomiczna Kumeyaay zagrażała bezpieczeństwu meksykańskich i amerykańskich kupców przejeżdżających przez ten obszar.

Centralistyczna Republika Meksyku okresEdit

Pod rządami gubernatora terytorialnego Jose Figueroa niektórym Kumeyaay z Misji San Diego pozwolono się przesiedlić i założyć San Pasqual Pueblo w 1835 r., które później stało się San Pasqual Band of Diegueno Mission Indians. Kumeyaay Pueblo walczyli z wrogimi bandami i chronili meksykańskich osadników, odnosząc decydujące zwycięstwo nad antychrześcijańskim powstaniem i pojmując jego przywódcę, Claudio.

Przy pogarszających się warunkach, Kumeyaay poprowadzili atak na Rancho Tecate w 1836 r., zmuszając alkada San Diego do wysłania ekspedycji, która miała stłumić Kumeyaay, ale wróciła bez powodzenia. Z powodu nieudanego przedsięwzięcia, Meksyk nie zdołał odpowiednio stłumić rozmów o secesji Kalifornii od amerykańskich osadników w północnej części Alta California.

Dalsze najazdy Kumeyaay na El Cajon (1836) i Rancho Jamul (1837) zagroziły bezpieczeństwu San Diego, ponieważ wielu mieszkańców San Diego uciekło z miasta. Kumeyaay byli w stanie zaatakować San Diego pod koniec lat 30-tych XIX wieku. Postępy Kumeyaay w Rancho Bernardo na północy i San Ysidro i Tijuana na południu pod koniec dekady groziły odcięciem San Diego od reszty Centralistycznej Republiki Meksyku. Kumeyaay poczynił przygotowania do oblężenia San Diego na początku 1840 roku i rozpoczął drugi atak na San Diego w czerwcu 1842 roku. San Diego zdołało jednak obronić się po raz kolejny. Kumeyaay uniemożliwili Meksykanom korzystanie z ranchos wokół San Diego i wysiedlili większość Kalifornijczyków z tego obszaru do 1844 r., a następnie kontynuowali najazdy na kontrolowane przez Meksykanów wybrzeże aż do wybuchu wojny meksykańsko-amerykańskiej.

Bitwa o San Pasqual, przedstawiająca Kumeyaay Pueblo

Wojna meksykańsko-amerykańskaEdit

Podczas wojny meksykańsko-amerykańskiej Kumeyaay byli początkowo neutralni. Kumeyaayowie z pueblo San Pasqual zostali ewakuowani, gdy Amerykanie zbliżyli się do miasta. Meksykanie i Kalifornijczycy odnieśli zwycięstwo nad Amerykanami w bitwie pod San Pasqual. Przywódca Kumeyaay, Panto, wezwał Meksykanów do zaprzestania działań wojennych z Amerykanami, aby Kumeyaay mogli zająć się rannymi Amerykanami, na co Panto i Kumeyaay z San Pasqual zaopatrzyli Amerykanów i pomogli im zdobyć Pueblo de Los Ángeles i San Diego.

Late Modern EraEdit

Po wojnie meksykańsko-amerykańskiej ziemie Kumeyaay zostały podzielone między USA i Meksyk poprzez Cesję Meksykańską wynikającą z Traktatu Guadalupe Hildago.

Wojna Yuma i ludobójstwo w KaliforniiEdit

W 1851 r. Hrabstwo San Diego jednostronnie nałożyło podatki od nieruchomości na plemiona rdzennych Amerykanów w hrabstwie i zagroziło konfiskatą ziemi i mienia, gdyby nie udało im się zapłacić. Doprowadziło to do buntu podatkowego w San Diego w 1851 r. lub „buntu Garry”, wraz ze zniszczeniem Rancza Warnera prowadzonego przez Cupeño, co otworzyło nowy zachodni front wojny w Yumie. Kumeyaayowie zgodzili się dołączyć do buntu obok wojowników Cahuilla, Cocopah i Quechan, ale nie podjęli żadnych zobowiązań militarnych, by zaatakować San Diego lub zdobyć Fort Yuma.

Jednakże nie wszystkie grupy Kumeyaayów walczyły po tej samej stronie wojny w Yumie, Kapela Kumeyaayów z San Pasqual walczyła przeciwko kampanii Quechanów mającej na celu zaatakowanie San Diego i pokonała Quechanów w dolinie San Pasqual.

Kumeyaay wycofali się z wojny po kapitulacji Cahuilla wobec USA i nieudanej próbie zdobycia Fortu Yuma.

W porównaniu z innymi plemionami kalifornijskimi, Kumeyaay nie doświadczyli takiej samej skali zniszczeń i eksploatacji w ramach ludobójstwa kalifornijskiego. Wynikało to ze strategicznego położenia Kumeyaay i braku złota w górach. Dodatkowo, meksykańscy urzędnicy na Terytorium Baja California zagrozili interwencją w konflikcie w przypadku popełnienia jakichkolwiek okrucieństw na plemionach wzdłuż granicy, ze względu na mieszankę meksykańskich sympatii do rdzennych Kalifornijczyków i strachu przed uchodźcami przekraczającymi granicę.

Ustanowienie rezerwatów Kumeyaay w USA

7 stycznia 1852 roku przedstawiciele kilku klanów Kumeyaay, w tym Panto, spotkali się z komisarzem Oliverem M. Wozencraftem i wynegocjowali Traktat Santa Ysabel. Umowa ta była częścią słynnych „18 traktatów” kalifornijskich, wynegocjowanych w celu ochrony praw Indian do ziemi. Po zakończeniu 18 traktatów, dokumenty zostały wysłane do Senatu Stanów Zjednoczonych w celu zatwierdzenia. Pod naciskiem białych osadników i delegacji senatu Kalifornii, wszystkie traktaty zostały odrzucone.

Od 1870 do 1910 roku amerykańscy osadnicy zagarnęli ziemie, w tym ziemie uprawne i ziemie tubylczych zbieraczy. W 1875 r. prezydent Ulysses S. Grant utworzył na tym obszarze rezerwaty, a dodatkowe ziemie zostały objęte patentem powierniczym po uchwaleniu w 1891 r. Ustawy o pomocy Indianom Misyjnym (Act for the Relief of Mission Indians). Rezerwaty były zazwyczaj małe i nie posiadały odpowiednich zasobów wody. Sytuacja uległa pogorszeniu podczas klęski głodu w latach 1880-1881, która zmusiła wielu Kumeyaay do przetrwania dzięki przyjmowaniu jałmużny od białych, w obliczu chorób, głodu i ataków ze strony białych osadników.

Kumeyaay zostali wysiedleni, aby zbudować zbiornik El Capitan

W 1932 r, Coapan Kumeyaay żyjący nad rzeką San Diego zostali usunięci, aby zrobić drogę dla El Capitan Dam and Reservoir i przenieśli swoich mieszkańców do Barona Reservation i Viejas Reservation.

Kumeyaay w Rewolucji Meksykańskiej (1910-1911)

Podczas Rewolucji Meksykańskiej, Magonistas zyskali poparcie Kumeyaay z entuzjastyczną bazą szczególnie w regionie Tecate, wielu Kumeyaay z obu stron granicy zostało zachęconych przez ich anarcho-syndykalistyczne przesłanie wyzwolenia tubylców z meksykańskich i amerykańskich kolonialnych państw narodowych, począwszy od końca dyktatury Porfirio Díaza. Kumeyaay wspierali Magonistas jako przewodnicy po kraju, a ich pomoc pozwoliła im kontrolować Mexicali, Tecate i Tijuanę podczas rebelii Magonistów w 1911 roku. Jednak Kumeyaay nie brali udziału w wielu czynnych walkach w czasie Rebelii Magonistów, nie uczestniczyli też wraz z plemionami Cocopah, Kiliwa i Paipai w napadach na małe miasteczka czy grabieżach chińsko-meksykańskich przedsiębiorstw w regionie, a być może nawet przemycali chińsko-meksykańskich uchodźców na amerykańską stronę granicy. Do końca czerwca rebelia została stłumiona przez administrację Madero.

Po rewolucji, zakaz Ejidos i innych form wspólnego życia został zniesiony i Kumeyaay byli w stanie wznowić swój tradycyjny sposób życia w sposób legalny ze swoimi społecznościami w Valle de Las Palmas, Peña Blanca, i ich pięciu innych rezerwatach.

Era współczesnaEdit

Kumeyaay-American Economy and Casino IndustryEdit

Ludzie Kumeyaay utrzymywali się z rolnictwa i pracy najemnej w rolnictwie; jednak 20-letnia susza w połowie XX wieku sparaliżowała suchą gospodarkę rolną regionu. Dla ich wspólnego dobra, kilka rezerwatów w USA utworzyło organizację non-profit Kumeyaay, Inc.

Cięcia w programach opieki społecznej dla rdzennych Amerykanów pod rządami Reagana i Busha seniora zmusiły rezerwat do znalezienia innych środków dochodu i skapitalizowania przemysłu, który nie jest możliwy poza rezerwatem.

Barona Resort Hotel

W 1982 roku, Barona Band wygrała swoją sprawę w Barona Group of the Capitan Grande Band of Mission Indians v. Duffy (1982) do prowadzenia gier bingo o wysokich stawkach, co doprowadziło do ekspansji wielu operatorów bingo Kumeyaay do branży kasynowej. Pomogło to w ustanowieniu operacji hazardowych w stylu Vegas w rezerwatach w tym regionie, w krótkim czasie eliminując bezrobocie i ubóstwo w rezerwatach. W sumie Kumeyaay prowadzą sześć kasyn: Barona Valley Ranch Resort and Casino, Sycuan Resort and Casino, Viejas Casino & Resort, Valley View Casino and Hotel, Golden Acorn Casino and Travel Center oraz Jamul Casino.

Kumeyaay-Mexican Economy and Wine Tourism IndustryEdit

Po meksykańskiej stronie granicy, rezerwaty Kumeyaay produkują tradycyjne wyroby rzemieślnicze, aby sprzedawać je po amerykańskiej stronie granicy z partnerskimi sklepami z pamiątkami Kumeyaay i kasynami.

Wielu Kumeyaay przeniosło się do obszarów miejskich, aby szukać lepszych możliwości zatrudnienia w porównaniu do ich agrarnej pracy w rezerwacie. Wyludnienie ich rezerwatów pozwoliło sąsiednim nierodzimym Ejidos wkraczać na ich ziemie.

Valle de Guadalupe, B.C.

Rezerwaty Kumeyaay po meksykańskiej stronie granicy w dużej mierze zachowały swoje tradycyjne dziedzictwo. Niektóre rezerwaty stanęły w obliczu niedoborów wody, co utrudniało kontynuowanie działalności rolniczej. To skłoniło wiele społeczności do rozpoczęcia działalności w branży degustacji wina i turystyki w Dolinie Guadalupe. Wiele zespołów zaczęło organizować wycieczki winiarskie i festiwale, aby przyciągnąć turystów i zagranicznych gości z południowej Kalifornii i pasażerów rejsów wycieczkowych zatrzymujących się w porcie Ensenada.

Kumeyaay i granica amerykańsko-meksykańskaEdit

W 1998 roku Kumeyaay utworzyli grupę zadaniową Kumeyaay Border, aby współpracować z federalnymi urzędnikami imigracyjnymi w celu zabezpieczenia swobodnego przejazdu zespołów Baja Kumeyaay w celu odwiedzenia amerykańskich zespołów Kumeyaay i zapewnienia ich praw do chronionych grobów i artefaktów chronionych przez Native American Grave Protection and Repatriation Act z 1990 roku.

Jednakże budowa muru granicznego przyspieszyła w 2020 roku i przedstawiciele Kumeyaay na granicy w celu ochrony i zachowania artefaktów Kumeyaay zostali zawróceni z terenu budowy. Wywołało to protesty wśród zespołów i kobiety Kumeyaay zorganizowały się, aby poprowadzić protest na granicy w lipcu. Zespół La Posta Band złożył w sierpniu pozew przeciwko administracji Trumpa, starając się zablokować dalszą budowę muru granicznego przez ich święty cmentarz (miejsca pochówku).