Prawo aborcyjne: Global Comparisons

Ostatnie pięćdziesiąt lat charakteryzowało się wyraźnym trendem w kierunku liberalizacji prawa aborcyjnego, szczególnie w krajach uprzemysłowionych. Wśród ciągłej debaty na temat procedury, trend ten zbiegł się ze spadkiem liczby aborcji na całym świecie. Ponieważ kraje na całym świecie rozszerzyły zakres dostępu kobiet do usług związanych ze zdrowiem reprodukcyjnym, jakość i bezpieczeństwo opieki aborcyjnej uległy poprawie, podobnie jak przeżywalność matek.

Wskaźniki aborcji są względnie podobne w krajach o bardzo restrykcyjnym prawie aborcyjnym i tych, w których zabieg jest dozwolony bez ograniczeń, na poziomie 34-37 na 1000 kobiet rocznie, ale bezpieczeństwo zabiegu znacznie się różni: prawie 90 procent aborcji w krajach o liberalnym prawie aborcyjnym jest uważanych za bezpieczne, w porównaniu z zaledwie 25 procentami w krajach, w których aborcja jest zakazana. Średni wskaźnik aborcji na świecie spadł o pięć punktów procentowych od 1994 r., a w krajach uprzemysłowionych nawet o dziewiętnaście punktów procentowych. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), około 8 procent zgonów matek na świecie spowodowanych jest powikłaniami po niebezpiecznych aborcjach, z których prawie wszystkie występują w krajach rozwijających się.

Prawo aborcyjne na całym świecie

Więcej na temat:

Kobiety i prawa kobiet

Zdrowie

Globalnie

Chociaż status prawny aborcji różni się znacznie w zależności od regionu, prawie każdy kraj zezwala na aborcję przynajmniej w pewnych okolicznościach; globalnie tylko sześć krajów całkowicie zakazuje aborcji. Większość krajów uprzemysłowionych zezwala na zabieg bez ograniczeń. W około 125 krajach istnieją pewne ograniczenia, zazwyczaj zezwalające na aborcję tylko w ograniczonych sytuacjach, w tym z powodów społeczno-ekonomicznych, zagrożenia zdrowia fizycznego lub psychicznego kobiety, lub obecności anomalii płodu.

Dostęp do bezpiecznej aborcji został uznany za prawo człowieka przez liczne międzynarodowe instytucje, Komitet Praw Człowieka ONZ oraz regionalne sądy zajmujące się prawami człowieka, w tym Europejski Trybunał Praw Człowieka, Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka oraz Afrykańska Komisja Praw Człowieka i Ludów. Na Międzynarodowej Konferencji na temat Ludności i Rozwoju w Kairze w 1994 r. 179 rządów podpisało program działania, który zawierał zobowiązanie do zapobiegania niebezpiecznej aborcji. WHO po raz pierwszy uznała niebezpieczną aborcję za problem zdrowia publicznego w 1967 r., a w 2003 r. opracowała wytyczne techniczne i polityczne, które zawierają zalecenie, aby państwa uchwalały prawa aborcyjne w celu ochrony zdrowia kobiet. Według Funduszu Ludnościowego ONZ, zajęcie się niezaspokojonym zapotrzebowaniem na planowanie rodziny mogłoby zarówno znacznie zmniejszyć śmiertelność matek, jak i zredukować liczbę aborcji nawet o 70 procent w krajach rozwijających się.

Jak wypadają Stany Zjednoczone

W latach 70-tych Stany Zjednoczone stały się jednym z pierwszych krajów, które zliberalizowały swoje prawa aborcyjne, wraz z kilkoma krajami Europy Zachodniej. W 1973 r. Sąd Najwyższy USA orzekł w sprawie Roe v. Wade, że Konstytucja gwarantuje kobietom prawo do wyboru aborcji. W 1992 r. w sprawie Planned Parenthood v. Casey potwierdził to prawo, ale dopuścił regulacje, takie jak okresy oczekiwania i wymagania dotyczące zgody rodziców.

Od czasu decyzji w sprawie Casey, prawa stanowe regulujące aborcję w Stanach Zjednoczonych bardzo się różniły. Rosnąca liczba stanów przyjęła przepisy zakazujące aborcji po zaledwie sześciu tygodniach lub regulujące dostawców aborcji, co doprowadziło do zamknięcia ponad 160 klinik i pozostawienia sześciu stanów z tylko jednym dostawcą aborcji. Ustawa uchwalona w maju w Alabamie zakazałaby aborcji praktycznie we wszystkich przypadkach, bez wyjątku dla przypadków gwałtu lub kazirodztwa; jeśli pozwolono by jej wejść w życie, stan ten stałby się domem dla jednego z najbardziej restrykcyjnych praw aborcyjnych na świecie.

Ostatnie trendy

Ogólnoświatowy trend w prawie aborcyjnym zmierza w kierunku liberalizacji. Od 2000 r. dwadzieścia dziewięć krajów zmieniło swoje prawa aborcyjne, a wszystkie z wyjątkiem jednego – Nikaragui – rozszerzyły podstawy prawne, na których kobiety mogą uzyskać dostęp do usług aborcyjnych. In the past year alone, Ireland legalized abortion by referendum and South Korea’s high court declared the country’s abortion ban unconstitutional. Although most countries have taken steps to expand grounds for abortion, some—including El Salvador, Poland, and the United States—are enacting policies to tighten restrictions.

More on:

Women and Women’s Rights

Health

Global

China

China liberalized its abortion law in the 1950s and promoted the practice under its one-child policy, which was enacted in 1979 in an effort to curb population growth by restricting families to one child. Polityka ta, w ramach której usługi aborcyjne były szeroko dostępne, wiązała się z surowymi środkami przymusu – w tym karami pieniężnymi, przymusową sterylizacją i aborcją – aby zniechęcić do nieautoryzowanych narodzin. W 2016 roku Chiny podniosły ten od dawna obowiązujący limit do polityki dwójki dzieci, wraz z innymi zachętami, aby zachęcić do wzrostu populacji w obliczu szybko starzejącego się społeczeństwa. Aktywiści obawiają się, że rząd, chcąc kontrolować demografię, może ponownie użyć środków przymusu, aby nałożyć ograniczenia na kobiety.

Kenia

Postkolonialne prawo aborcyjne Kenii było zakorzenione w brytyjskim kodeksie karnym, który uznawał aborcję za przestępstwo. Kiedy Kenia przyjęła nową konstytucję w 2010 r., rozszerzyła podstawy, na których kobiety mogą uzyskać aborcję, aby uwzględnić przypadki nagłe lub te, w których zagrożone jest zdrowie matki. W czerwcu 2019 r. sąd rozszerzył te wyjątki o przypadki gwałtu. W miarę jak inne byłe kolonie europejskie dokonują ponownej oceny swoich ustaw aborcyjnych, wiele z nich rozszerza podstawy do aborcji. Na przykład Benin, Burkina Faso, Czad, Gwinea, Mali i Niger – kraje, których restrykcyjne prawa aborcyjne były pozostałością po Kodeksie Napoleona z 1810 r. narzuconym przez Francję – zalegalizowały aborcję w przypadku gwałtu, kazirodztwa i nienormalności płodu.

Irlandia

W 2018 r. irlandzki parlament zalegalizował przerywanie ciąży przed upływem dwunastu tygodni, a także w przypadkach, w których zagrożone jest zdrowie matki. Wcześniej Irlandia miała jedno z najbardziej restrykcyjnych praw aborcyjnych w Europie, skodyfikowane w poprawce konstytucyjnej z 1983 roku, która skutecznie zakazywała tej praktyki. Śmierć Savity Halappanavar w 2012 r. po tym, jak odmówiono jej aborcji awaryjnej, ponownie wywołała debatę publiczną i protesty oraz skłoniła do ogólnokrajowego referendum w celu obalenia poprawki; referendum przeszło z 66 procentami głosów. W 2019 r. aborcja została zalegalizowana w Irlandii Północnej. Ustawa Zjednoczonego Królestwa o aborcji z 1967 r., która przyznaje lekarzom w Anglii, Szkocji i Walii uprawnienia do wykonywania aborcji, została rozszerzona na Irlandię Północną po głosowaniu przez brytyjski parlament.

Zambia

Zambia jest jednym z niewielu krajów w Afryce, w którym aborcja jest dozwolona ze względów ekonomicznych i społecznych, ale pomimo posiadania liberalnego prawa, bariery strukturalne i kulturowe utrudniają zambijskim kobietom uzyskanie aborcji. W Zambii jest mniej niż jeden praktykujący lekarz na dziesięć tysięcy mieszkańców, a dla ponad 60 procent Zambijczyków mieszkających na obszarach wiejskich pracownicy służby zdrowia są nieliczni. Prawo stanowi, że tylko zarejestrowany lekarz, a nie pielęgniarka czy położna, może dokonać aborcji, co sprawia, że bezpieczny dostęp jest dla większości poza zasięgiem. Zambia jest nękana przez wysoki wskaźnik śmiertelności matek spowodowanej aborcją, z około 30 procentami zgonów matek spowodowanych powikłaniami aborcyjnymi.

Salwador

Salwador jest jednym z dwóch krajów, które wprowadziły nowe ograniczenia aborcji od czasu Deklaracji Kairskiej z 1994 roku, która uznała zdrowie reprodukcyjne za kluczowe dla rozwoju. (Drugim krajem jest Nikaragua.) Podczas ponownej analizy kodeksu karnego po wyniszczającej trzynastoletniej wojnie domowej, Salwador zmienił swoje prawo aborcyjne – które już wcześniej zakazywało tego zabiegu w większości przypadków – eliminując wszystkie wyjątki, a tym samym wprowadzając całkowity zakaz. Choć kilka innych krajów ma równie restrykcyjne prawo aborcyjne, Salwador jest wyjątkowy pod względem surowości jego egzekwowania: lekarze są zobowiązani do zgłaszania podejrzanych aborcji, a w biurze prokuratora istnieje nawet specjalny wydział, którego zadaniem jest prowadzenie dochodzeń w ich sprawie. W latach 2000-2011 ponad 129 kobiet było ściganych za podejrzenie aborcji, a co najmniej 13 pozostaje w więzieniu, niektóre z nich odsiadują dziesięcioletnie wyroki.

Polska

Polska zakazuje aborcji ze stosunkowo niewielką liczbą wyjątków w porównaniu z jej europejskimi sąsiadami, zezwalając na nią tylko w przypadku gwałtu lub poważnej anomalii płodu, lub w celu zachowania życia i zdrowia matki. W 2016 r., kiedy rząd rozważał projekt ustawy mającej na celu usunięcie wszystkich wyjątków od zakazu, 150 000 kobiet wyszło na ulice w ogólnokrajowym strajku, a ustawa została przytłaczająco odrzucona. Podobne projekty ustaw na Litwie i w Rosji zostały ostatecznie złożone. W innych krajach Europy Wschodniej – w tym w Armenii, Gruzji, Macedonii, Rosji i na Słowacji – najnowsze ustawodawstwo nakłada na pacjentki starające się o aborcję warunki wstępne, takie jak obowiązkowy okres oczekiwania lub poradnictwo.