De levenscyclus van de mier

Het typische mierennest begint met één enkel individu, de koningin. Deze koningin is een dag of twee eerder uit haar thuisnest gevlogen, samen met andere koninginnen en mannetjes uit haar nest en andere nesten in de omgeving. De koningin zoekt een partner en wordt vaak aangetrokken door grote, opvallende objecten, zoals bijzonder hoge bomen, grote struiken of heuveltoppen. Deze plaatsen fungeren als ontmoetingsplaatsen voor koninginnen en mannetjes uit vele nesten en zorgen ervoor dat zij elkaar kunnen vinden. De koningin paart dan met één of enkele mannetjes terwijl ze nog in de lucht is of op lage vegetatie of op de grond. Na de paring gaat ze op zoek naar een geschikte nestplaats. Waar ze zoekt varieert van de soort en kan gaan van de toppen van bomen tot open grond.

Iridomyrmex purpureus dealate koningin, net na haar nuptuele vlucht, bouwt een nestbouwkamer. Eenmaal klaar, zal de koningin de kamer binnengaan, de ingang verzegelen, haar eerste partij eieren leggen, en ze geduldig verzorgen tot ze uitkomen. Ze voedt zich niet tot haar dochters als volwassen werksters te voorschijn komen en beginnen te foerageren. Brimbank Park, Melbourne, Victoria, Australië. Foto door Jordan Dean.

Lasius sp. jonge kolonie. Foto door Michal Kukla.

Hetzij tijdens haar zoektocht, hetzij wanneer een geschikte plek is gevonden, bijt ze haar vleugels af omdat die niet meer nodig zijn. Ze sluit zich dan op in een kleine kamer of een andere afgelegen plaats en legt een kleine partij eieren. De koningin blijft in het nest terwijl haar broedsel zich ontwikkelt, en voedt de groeiende larven met speciale trofische (onbevruchte) eieren die zij speciaal als voedsel voor hen legt. Deze eerste werksters (nanitics genaamd) zijn vaak veel kleiner dan de daaropvolgende werksters, aangezien de koningin slechts een beperkte hoeveelheid voedsel kan verschaffen in vergelijking met dat wat de foeragerende werksters kunnen leveren. Zodra deze eerste werksters volwassen zijn, verlaten zij het nest en beginnen te foerageren, waarbij zij gevangen prooien terugbrengen naar de koningin en haar extra broedsel.

De kolonie groeit naarmate meer werksters volwassen worden, waarbij deze nieuwe werksters de zorg voor het broedsel op zich nemen en tevens extra voedsel aanvoeren. In dit stadium beperkt de koningin haar activiteiten tot het leggen van eieren en nemen de werksters alle andere taken in het nest op zich. De koningin is echter nog steeds essentieel voor het normale leven in de kolonie, omdat de chemische boodschappen die zij produceert de activiteiten van alle werksters in het nest regelen.

Typische levenscyclus die bij de meeste mierensoorten voorkomt

Het bovenstaande patroon van neststichting is een van de meest voorkomende en wijdverspreide, maar veel soorten wijken ervan af. Bij sommige Rhytidoponera kan de paring bijvoorbeeld op of in bestaande nesten plaatsvinden. Het is ook gebruikelijk dat verscheidene koninginnen samen een nest stichten en dan ofwel samenleven ofwel later onderling vechten om te bepalen welke koningin in het nest blijft, waarbij de anderen worden verdreven of gedood (bijvoorbeeld bij Oecophylla). Bij andere soorten ontstaan nieuwe kolonies wanneer een nieuwe koningin samen met een aantal werksters een bestaand nest verlaat en naar een nieuwe, verafgelegen plaats verhuist (zoals bij Aenictus).

Koninginnen kunnen buiten het nest gaan foerageren voordat de eerste werksters te voorschijn komen (bij Nothomyrmecia). Zij kunnen in hun ouderlijk nest blijven of kleine satellietnesten vormen die werksters delen met het hoofdnest (Oecophylla) en sommige Iridomyrmex). In andere nesten wordt het broedsel uit het hoofdnest verwijderd en in kleine groepjes samen met enkele werksters in de buurt van voedselbronnen geplaatst (Amblyopone).

Als de kolonie volgroeid is, begint zij de koninginnen en mannetjes (alates genaamd) voort te brengen die de volgende generatie zullen vormen. Talrijke factoren bepalen wanneer koninginnen worden geproduceerd, met inbegrip van de tijd van het jaar, het voedsel dat beschikbaar is voor de groeiende larven, de grootte en inhoud van het gelegde ei, feromonen of hormonen die door de koningin worden geproduceerd en de leeftijd van de koningin. De productie van mannetjes heeft een veel eenvoudiger controlemechanisme. Het blijkt dat wijfjes (koninginnen en werksters) diploïd zijn. Dat wil zeggen dat ze twee exemplaren van elk chromosoom hebben. Mannetjes daarentegen zijn haploïd en hebben slechts één exemplaar van elk chromosoom. Hierdoor worden uit bevruchte eitjes, waarbij eicel en sperma samenkomen, wijfjes gevormd, terwijl uit onbevruchte eitjes mannetjes ontstaan. Deze factoren samen geven de kolonie een hoge mate van controle over wanneer koninginnen en mannetjes worden geproduceerd, en ook over de relatieve aantallen van elk.

De larven van deze nieuwe koninginnen en mannetjes lijken op de larven van de werksters, maar zijn over het algemeen groter. Zodra ze uit het nest komen, blijven ze in het nest en wachten op omgevingsfactoren die hen ertoe aanzetten het nest te verlaten. Diezelfde triggers veroorzaken het gelijktijdig vrijkomen van koninginnen en mannetjes uit de overgrote meerderheid van de nesten van een bepaalde soort in een bepaald gebied. Hierdoor kunnen enorme aantallen koninginnen en mannetjes op dezelfde dag worden losgelaten, soms over een afstand van honderden kilometers. In open land met verspreide struiken kunnen grote aantallen vliegende mieren worden gezien die over grote gebieden boven elke struik zweven. Deze massale verschijningen duren slechts enkele dagen, waarbij de koninginnen paren en nieuwe nesten proberen te bouwen, terwijl de mannetjes meestal binnen enkele dagen na het verlaten van hun nest sterven.

Eenmaal gevestigd, kunnen individuele nesten vele jaren blijven bestaan. Van koninginnen van de gewone “suikermier” van Zuidoost-Australië, Camponotus consobrinus, is bekend dat zij in gevangenschap wel 23 jaar oud kunnen worden, hoewel zij in de natuur waarschijnlijk een kortere levensduur hebben. Bij sommige soorten zullen gevestigde kolonies nieuwe koninginnen voortbrengen of aanvaarden indien de bestaande koningin sterft. Andere soorten voegen extra koninginnen toe naarmate de kolonie groeit. In these species, nests can potentially last indefinitely as new queens replace older queens, thus ensuring the constant production of new workers. Individual workers generally live a few years but detailed studies are few. Males can remain in nests for some months and in some species they will over winter. However, most will die within a few days of leaving their nests.