Elk jaar verdrinken gemiddeld meer dan 100 strandgangers als gevolg van deze sterke rivierachtige waterstromen die zwemmers van de kust weg trekken, volgens de U.S. Lifesaving Association (USLA).
En dat is alleen in de Verenigde Staten. Bijna de helft van alle reddingen door strandwachten op oceaanstranden zijn volgens de USLA gerelateerd aan scheurstromingen. Haaien doden wereldwijd ongeveer 6 mensen per jaar.
Hoe ze werken
Het beeld dat vaak bestaat, is dat scheurstromen zwemmers onder water trekken; in werkelijkheid zijn het sterke, smalle stromingen die van het strand wegstromen.
“In wezen zijn het rivieren van de zee,” zegt Wendy Carey, een specialist in kustgevaren bij de Delaware Sea Grant Advisory Service van de Universiteit van Delaware.
“Mensen gaan kopje onder omdat ze in paniek raken, en ze hebben het gevoel dat de stroming ze onder trekt,” zei Carey. “Er is geen stroming die je onder water trekt in de oceaan.”
Er zijn veel verschillende soorten scheurstromingen, en ze ontstaan op verschillende manieren. Snel veranderende golfhoogten, die optreden wanneer een grote golfslag aan komt rollen, kunnen een scheurstroom veroorzaken. Scheurstromen kunnen ook ontstaan op plaatsen waar een zandbank breekt; daar wordt het water naar zee afgevoerd. Deze geulen in zandbanken liggen vlak voor het strand. Wanneer het water terugkeert naar de oceaan, volgt het de weg van de minste weerstand, en dat is meestal door deze geulen. Sterke scheurstromen ontstaan ook vaak in de buurt van structuren zoals pieren, steigers en strandhoofden, aldus Carey.
Brekende golven zijn de belangrijkste ingrediënten voor alle scheurstromen. “Als er geen brekende golven zijn, zullen er ook geen scheurstromen zijn,” zei Carey.
Het risico op scheurstromen wordt bepaald door veel factoren, waaronder het weer, getijden, lokale variaties in de vorm van het strand en hoe golven voor de kust breken. Sommige stranden hebben bijna altijd scheurstromingen, terwijl op andere stranden de gevaarlijke stromingen bijna nooit voorkomen.
Deze sterke en vaak zeer plaatselijke stromingen kunnen nietsvermoedende zwemmers mee de zee in sleuren. De stromingen bewegen meestal met een snelheid van 0,3 tot 0,6 meter per seconde, maar sterkere stromingen kunnen met een snelheid van 1,6 meter per seconde trekken. Dat is hetzelfde tempo als een Olympische freestyler met een wereldrecord, aldus Carey. “Zelfs een Olympische zwemmer zou vinden zichzelf achteruit gaan in een rip huidige puls,” zei ze. (Olympisch gouden medaillewinnaar Michael Phelps kan de vlinderslag met ongeveer 6,5 voet per seconde zwemmen.)
Ripstromingen kunnen in korte tijd dramatisch versnellen. De onstabiele stroming van een scheurstroom is vergelijkbaar met het staan in een rivier op het land. De sterke stroming kan je van je voeten doen vallen, aldus Carey. “Een volwassene die in heuphoog water in een scheurstroom staat, zou het moeilijk vinden om op dezelfde plaats te blijven,” zei ze.
Rip tide is a misnomer
Zwaar brekende golven kunnen een plotselinge scheurstroom veroorzaken, maar scheurstromen zijn het gevaarlijkst rond eb, wanneer het water zich al van het strand wegtrekt. In het verleden werden scheurstromen soms getijden genoemd, wat een vergissing was, zei Carey. “Getijden zijn echt langzame veranderingen in het waterpeil en op zichzelf veroorzaken ze geen scheurstroom,” zei ze. “Een scheurstroom is helemaal geen getij.”
Wetenschappers bestuderen scheurstromingen al meer dan 100 jaar. In de afgelopen tien jaar heeft de vooruitgang in meettechnieken veel nieuwe inzichten opgeleverd in hoe deze gecompliceerde stromingen werken. Onderzoekers gooien nu met GPS uitgeruste drijvers in de branding om nauwkeurig de bewegingen en de snelheid van de scheurstroom te volgen. Akoestische Doppler stroom profilering (vergelijkbaar met sonar) heeft de innerlijke werking van de scheur stromingen onthuld. Deze akoestische Doppler zendt geluidspulsen uit met een hoge frequentie die deeltjes in het water raken en weerkaatsen. Het instrument meet de frequentie van dit terugkaatsende signaal – als het deeltje (en het omringende water) zich van het instrument af beweegt, zal het signaal een lagere frequentie hebben en als het naar het instrument toe beweegt, zal het terugkaatsende signaal een hogere frequentie hebben, aldus NOAA.
Hoog gedetailleerde lasermetingen van de strandomgeving laten zien hoe water en topografie samen rips veroorzaken.
“Er is een nieuw begrip van de stroming en het gedrag van scheurstromen,” zei Carey.
Hoe een scheurstroom te herkennen
Het overleven van een scheurstroom begint al voordat je het water in gaat, zei Carey. “Vermijden is het allerbelangrijkste. Zwem op een strand dat beschermd is door een strandwacht en praat met de strandwacht die dienst heeft over de toestand van de oceaan die dag,” zei ze. “Het is ook echt belangrijk om te weten hoe je moet zwemmen en hoe je moet drijven voordat je je enkeldiep in de oceaan waagt.”
Als je weet hoe je een scheurstroom moet herkennen, kun je voorkomen dat je verstrikt raakt, voegde Carey eraan toe. Scheurstromen boven diepe zandbanken zien er bijvoorbeeld uit als rustige stukken water. Deze kalme wateren bevinden zich vaak tussen turbulente brekende golven, die een uitnodigend pad vormen voor onervaren strandgangers. “Soms gaan mensen onbedoeld het water in op een van de gevaarlijkste plekken, alleen omdat het er rustig uitziet,” zei Carey.
De volgende kenmerken kunnen ook een signaal zijn dat er een scheurstroom in het water is, volgens de USLA:
- Een kanaal van woelig water
- Een gebied met een andere kleur dan de rest van het water
- Een lijn van schuim, zeewier of puin dat zich verplaatst naar zee
- Een pauze in de inkomende golven
Zelfs als je geen van deze tekenen ziet, kan er nog steeds een scheurstroom aan de gang zijn. De USLA raadt aan een gepolariseerde zonnebril te dragen om deze oceaankenmerken beter te kunnen zien.
Hoe overleef je een scheurstroom
Het is gemakkelijk om in een scheurstroom terecht te komen. Meestal gebeurt dat in water dat tot aan je middel diep is, zeggen deskundigen. Iemand duikt onder een golf door, maar als hij weer bovenkomt, blijkt hij veel verder van het strand te zijn en nog steeds te worden weggetrokken.
Wat hij vervolgens doet, kan zijn lot bepalen.
Deskundigen die de dynamiek van een scheurstroom begrijpen, adviseren kalm te blijven. Spaar je energie. Een scheurstroom is als een reusachtige watertredmolen die je niet kunt uitschakelen, dus het heeft geen zin om te proberen er tegenin te zwemmen.
“Zelfs kleine scheuren kunnen sneller stromen dan een persoon kan zwemmen. Je moet niet proberen tegen de rimpels in te zwemmen”, aldus Carey.
Ripstromen zijn vaak smal, en de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) en de USLA raden aan om parallel aan de kust en uit de stroming te zwemmen. Als je eenmaal uit de stroming bent, kun je beginnen terug te zwemmen naar de kust.
“Misschien wil je in de richting van wildwater zwemmen, waar de golven breken,” zei Carey. “
Als het echter te moeilijk is om zijwaarts uit de stroming te zwemmen, probeer dan te drijven of te water te gaan en laat de natuur zijn gang gaan. Je zult op een gegeven moment uit de stroming spoelen en kunt dan je weg terug naar de kant vinden. Het laatste onderzoek wijst uit dat veel scheurstromen terug naar de kust circuleren en gestrande zwemmers met de stroom meevoeren, maar niet alle scheurstromen draaien op deze manier, zei Carey.
“Er zijn nog steeds gelegenheden waarbij de drijvers niet worden teruggebracht,” zei ze.
Als zwemmen niet lijkt te werken voor u, spaar uw energie door te drijven of water te betreden en probeer de aandacht te trekken van iemand op de wal, hopelijk een strandwacht.
En als je iemand ziet die in een scheurstroom terecht is gekomen, word dan zelf geen slachtoffer, waarschuwt de USLA.
De USLA stelt voor dat je:
- Haal hulp van een strandwacht.
- Als een strandwacht niet beschikbaar is, bel dan 911.
- Probeer de persoon niet zelf te redden, tenzij het de laatste redmiddel is en je een vlot, bodyboard of reddingsboei bij je hebt.
- Als u toch dicht genoeg bij het slachtoffer komt, werp de persoon dan een drijfbaar hulpmiddel toe, zoals een reddingsvest of opblaasbare buis.
- U kunt de gestrande persoon ook instructies toeroepen over hoe te ontsnappen aan een scheurstroom.
“Er zijn veel tragische verhalen waarbij iemand in een scheurstroom ging om te proberen iemand anders te redden en ze werden zelf verdrinkingsslachtoffer,” zei Carey.
Aanvullende verslaggeving door Becky Oskin, Live Science Senior Writer