Producer’s Note: Poniższy pierwotnie pojawił się na imgur.com i pojawia się tutaj za zgodą oryginalnego plakatu, arnarkusaga.
–
Wilkołak, znany również jako likantrop (z greckiego λυκάνθρωπος: λύκος, lykos, „wilk”, i ἄνθρωπος, anthrōpos, „człowiek”), jest mitologicznym lub folklorystycznym człowiekiem ze zdolnością do zmiany kształtu w wilka. Jest to najbardziej znana forma Therianthropii, czyli aktu, w którym człowiek „zmienia skórę” i staje się zwierzęciem, zaraz za nią plasuje się cynantropia (przemiana w psa) i ailuranthropia (przemiana w kota).
Początki
W średniowieczu wielu Europejczyków wierzyło, że wilki są narzędziami diabła, a na zwierzęta te bezwzględnie polowano. Epileptycy i chorzy psychicznie byli często stawiani przed sądem i oskarżani o bycie wilkołakami. Dziś psychologowie używają terminu „likantrop”, aby opisać osobę chorą psychicznie, która rzeczywiście wierzy, że została zmieniona w zwierzę. Według pierwszego słownika współczesnego języka serbskiego (wydanego przez Vuka Stefanovića-Karadžića w 1818 roku) vukodlak / вукодлак (wilkołak) i vampir / вампир (wampir) to synonimy, oznaczające człowieka, który powraca z grobu, aby cudzołożyć z wdową. Słownik podaje, że jest to powszechna opowieść ludowa. Wśród Kaszubów, a także Serbów i Słoweńców z terenów dzisiejszej północnej Polski panowało przekonanie, że jeśli dziecko urodzi się z włosami, znamieniem lub czaszką na głowie, to ma posiadać zdolności zmiennokształtne. Choć potrafiło zmienić się w dowolne zwierzę, powszechnie wierzono, że takie osoby wolały zmieniać się w wilka.
Folklor na świecie
W folklorze łotewskim, vilkacis był kimś, kto przemieniał się w wilkopodobnego potwora, który czasami mógł być dobrotliwy. Inny zbiór opowieści dotyczy skin-walkerów. Vilkacis i skin-walkers mają prawdopodobnie wspólne pochodzenie w społeczeństwie Proto-Indoeuropejczyków, gdzie klasa młodych, nieżonatych wojowników była najwyraźniej kojarzona z wilkami.
Legendy o ulfhednarach wspomniane w Vatnsdœla saga, Haraldskvæði i Völsunga saga przypominają niektóre legendy o wilkołakach. Ulfhednar byli wojownikami podobnymi do berserkerów, którzy ubrani byli w skóry niedźwiedzi i podobno przekazywali duchy tych zwierząt, by zwiększyć skuteczność w walce. Wojownicy ci byli odporni na ból i zabijali zaciekle w walce, podobnie jak dzikie zwierzęta. Ulfhednar i berserkerzy są blisko związani z norweskim bogiem Odynem.
W XI-wiecznym rosyjskim księciu Wsiesławie Połockim uważano, że był wilkołakiem, zdolnym do poruszania się z nadludzką prędkością, o czym opowiada Opowieść o kampanii Igora: „Wsiewołod książę sądził ludzi, jako książę rządził miastami, ale w nocy grasował pod postacią wilka. Z Kijowa, grasując, dotarł, zanim koguty zapieją, do Tmutorokanu. Droga Wielkiego Slońca, jako wilk, grasujący, on przeszedł. Dla niego w Połocku dzwonili na jutrznię wcześnie u św. Zofii dzwony; ale on słyszał dzwonienie w Kijowie.”
Według ormiańskiej legendy istnieją kobiety, które w konsekwencji grzechów śmiertelnych skazane są na spędzenie siedmiu lat w wilczej postaci. W typowej relacji potępiona kobieta zostaje odwiedzona przez ducha noszącego wilczą skórę, który nakazuje jej ją nosić, co powoduje, że wkrótce potem nabiera ona przerażającego apetytu na ludzkie mięso. Pokonawszy swą lepszą naturę, wilczyca pożera każde ze swych własnych dzieci, następnie dzieci krewnych w kolejności pokrewieństwa, a na końcu dzieci obcych. Wędruje tylko nocą, a drzwi i zamki otwierają się na jej widok. Kiedy nadchodzi ranek, powraca do ludzkiej postaci i zdejmuje swoją wilczą skórę. Transformacja jest ogólnie rzecz biorąc powiedzieć, że jest mimowolne, ale istnieją alternatywne wersje obejmujące dobrowolne metamorfozy, gdzie kobiety mogą przekształcać się w woli.
Na karaibskiej wyspie Trynidad, istnieje powszechne przekonanie, że istota zwana lagahoo istnieje. Jest on opisany jako męski zmiennokształtny i jest często spotykany w wioskach.
Dziwna opowieść z Francji
Liczne były doniesienia o atakach wilkołaków – a w konsekwencji o procesach sądowych – w szesnastowiecznej Francji. W niektórych przypadkach istniały niezbite dowody przeciwko oskarżonym o morderstwo i kanibalizm, ale żaden o związek z wilkami; w innych przypadkach ludzie byli skrajnie przerażeni przez takie stworzenia, jak w przypadku Gilles Garnier w Dole w 1573 roku, istniały niezbite dowody przeciwko jakiemuś wilkowi, ale żaden przeciwko oskarżonemu. W końcu loup-garou przestał być uważany za niebezpiecznego heretyka i powrócił do przedchrześcijańskiego pojęcia „człowieka-wilka-zwierzęcia”. Lubins lub lupins były zazwyczaj żeńskie i nieśmiałe w przeciwieństwie do agresywnych loup-garous. Niektóre francuskie legendy o wilkołakach opierają się na udokumentowanych wydarzeniach spowodowanych przez pełnię księżyca. Bestia z Gévaudan terroryzowała obszar dawnej prowincji Gévaudan, obecnie zwanej Lozère, w południowo-środkowej Francji. W latach 1764-1767 nieznana istota zabiła ponad 80 mężczyzn, kobiet i dzieci. Istota została opisana jako olbrzymi wilk przez jedynego ocalałego z ataków, które ustały po zabiciu kilku wilków w okolicy.
Różne sposoby na zostanie wilkołakiem
- Picie wody z odcisku wilczej łapy
- Jedzenie wilczych mózgów
- Nosić wilczą skórę/pas/ podwiązkę
- Ukąszenie wilka
- Pakt z diabłem
- Klątwa rodzinna
Olaus Magnus twierdzi, że inflanckie wilkołaki były inicjowane przez opróżnienie kubka specjalnie przygotowanego piwa i powtarzanie ustalonej formuły. Ralston w swoich Pieśniach ludu rosyjskiego podaje formę zaklęcia znaną do dziś w Rosji. Według rosyjskich podań, dziecko urodzone 24 grudnia będzie wilkołakiem. Folklor i literatura przedstawiają również, że wilkołak może zostać spłodzony z dwojga wilkołaczych rodziców. W folklorze galicyjskim, portugalskim i brazylijskim, to siódmy z synów (ale czasami siódme dziecko, chłopiec, po linii sześciu córek) staje się wilkołakiem (Lobisomem). W Portugalii siódma córka ma zostać czarownicą, a siódmy syn wilkołakiem; siódmy syn często otrzymuje chrześcijańskie imię „Bento” (portugalska forma „Benedykta”, czyli „błogosławiony”), ponieważ wierzy się, że to uchroni go przed staniem się wilkołakiem w późniejszym życiu.
W Brazylii siódma córka staje się bezgłowym (zastąpionym ogniem) koniem zwanym „Mula-sem-cabeça” (Bezgłowy Muł). Wiara w klątwę siódmego syna była tak rozpowszechniona w północnej Argentynie (gdzie wilkołak nazywany jest lobizón), że siódmych synów często porzucano, oddawano do adopcji lub zabijano. Ustawa z 1920 roku zadekretowała, że prezydent Argentyny jest oficjalnym ojcem chrzestnym każdego siódmego syna. W ten sposób państwo daje siódmemu synowi jeden złoty medal na chrzcie i stypendium do dwudziestego pierwszego roku życia. To skutecznie położyło kres porzuceniom, ale nadal istnieje tradycja, w której prezydent jest ojcem chrzestnym siódmych synów.
Moc przemieniania innych w dzikie bestie przypisywano nie tylko złośliwym czarownikom, ale i chrześcijańskim świętym. Omnes angeli, boni et Mali, ex virtute naturali habent potestatem transmutandi corpora nostra („Wszyscy aniołowie, dobrzy i źli, mają moc transmutacji naszych ciał”) było dictum św Tomasza z Akwinu. Święty Patryk miał podobno przemienić walijskiego króla Vereticusa w wilka; święty Natalis podobno przeklął znamienitą irlandzką rodzinę, której każdy z członków był skazany na bycie wilkiem przez siedem lat. W innych opowieściach boskie pośrednictwo jest jeszcze bardziej bezpośrednie, podczas gdy w Rosji, ponownie, mężczyźni rzekomo stawali się wilkołakami, gdy ściągali na siebie gniew diabła.
Znakomity wyjątek od powiązania likantropii i diabła pochodzi z rzadkiej i mniej znanej relacji człowieka o nazwisku Thiess. W 1692 r. w Jurgenburgu, w Liwonii, Thiess zeznał pod przysięgą, że on i inne wilkołaki są Psami Gończymi Boga. Twierdził, że są oni wojownikami, którzy zeszli do piekła, aby walczyć z czarownicami i demonami. Ich wysiłki gwarantowały, że diabeł i jego sługusy nie zaniosą obfitości ziemi do piekła. Thiess był nieugięty w swoich twierdzeniach, twierdząc, że wilkołaki w Niemczech i Rosji również walczyły z diabelskimi sługusami w ich własnych wersjach piekła i upierał się, że kiedy wilkołaki umierały, ich dusze były witane w niebie jako nagroda za ich służbę. Ostatecznie Thiess został skazany na dziesięć batów za bałwochwalstwo i zabobonną wiarę.
Dobrowolne i niedobrowolne
Często rozróżnia się wilkołaki dobrowolne i niedobrowolne. W przypadku tych pierwszych uważa się, że zawarły pakt, zazwyczaj z diabłem, i nocą przeobrażają się w wilkołaki, by oddawać się złośliwym uczynkom. Z kolei wilkołaki dobrowolne są wilkołakami z powodu urodzenia lub stanu zdrowia. W niektórych kulturach osoby urodzone podczas nowiu księżyca lub cierpiące na epilepsję były uważane za prawdopodobnych wilkołaków.
Jak je zabić (lub przywrócić do ludzkiej postaci)
Aby zabić:
- Zdjęcie pasa lub płaszcza Wilkołaka
- Uderzenie w serce srebrną kulą, strzałą lub nożem
- Upuszczenie trzech kropel krwi lub trzykrotne uderzenie nożem w głowę
- Dotknięcie go przedmiotem wykonanym z żelaza
Aby przemienić:
- Wrzucić żelazny przedmiot na głowę
- Zanurzyć się w słodkiej wodzie
- Tarzać się w trawie mokrej od rosy (woda jest ważną częścią mitu)
- Klęczeć przez sto lat nie ruszając się i nie będąc niepokojonym
- Oglądać siebie lub innych wilkołaków na filmie
Wrażliwości
Werewolfy mają kilka opisanych słabości, najczęstsze z nich to niechęć do wilczej zmory (rośliny, która rzekomo wyrosła z chwastów podlewanych śliną Cerbera, gdy ten został wyprowadzony z podziemi przez Heraklesa) i wyraźna niechęć do pewnych metali, takich jak żelazo i srebro, które są uważane za reprezentujące księżyc. W przeciwieństwie do wampirów, wilkołakom nie szkodzą artefakty religijne, takie jak krucyfiksy i woda święcona.
ETYMOLOGIA I ŚWIATOWY WPŁYW
Słowo „wilkołak” oznacza dosłownie „człowiek-wilk,”ponieważ „wer” to saksońskie słowo oznaczające człowieka.” Wiele krajów i kultur pozostających pod ich wpływem ma historie o wilkołakach, w tym Albania (oik), Francja (loup-garou), Grecja (lycanthropos), Hiszpania (hombre lobo), Meksyk (hombre lobo i nahual), Bułgaria (varkolak), Turcja (kurtadam), Republika Czeska/Słowacja (vlkodlak), Serbia/Montenegro/Bośnia (vukodlak, вукодлак), Rosja (vourdalak, оборотень), Ukraina (vovkulak(a), vurdalak(a), vovkun, перевертень), Chorwacja (vukodlak), Polska (wilkołak), Rumunia (vârcolac, Priculici), Macedonia (vrkolak), Szkocja (wilkołak, wulver), Anglia (wilkołak), Irlandia (faoladh lub conriocht), Niemcy (Werwolf), Holandia (weerwolf), Dania/Szwecja/Norwegia (Varulv), Norwegia/Islandia (kveld-ulf, varúlfur), Galicja (lobisón), Portugalia/ (lobisomem), Litwa (vilkolakis i vilkatlakis), Łotwa (vilkatis i vilkacis), Andora/Katalonia (home llop), Węgry (Vérfarkas i Farkasember), Estonia (libahunt), Finlandia (ihmissusi i vironsusi) i Włochy (lupo mannaro). 