Alain Locke, voluit Alain LeRoy Locke, (geboren 13 september 1885, Philadelphia, Pennsylvania, V.S.-dood 9 juni 1954, New York City), Amerikaans opvoeder, schrijver en filosoof, het best herinnerd als de leider en belangrijkste vertolker van de Harlem Renaissance.
Locke studeerde in 1907 af in filosofie aan Harvard University. Hij was de eerste zwarte Rhodes scholier en studeerde aan Oxford (1907-10) en de Universiteit van Berlijn (1910-11). In 1918 promoveerde hij aan Harvard tot doctor in de filosofie. Gedurende bijna 40 jaar, tot zijn pensionering in 1953 als hoofd van de afdeling filosofie, doceerde Locke aan de Howard University in Washington, D.C.
Locke stimuleerde en leidde artistieke activiteiten en bevorderde de erkenning en het respect van zwarten door de totale Amerikaanse gemeenschap. Nadat hij de Afrikaanse cultuur had bestudeerd en de invloeden ervan op de westerse beschaving had getraceerd, spoorde hij zwarte schilders, beeldhouwers en musici aan om naar Afrikaanse bronnen te zoeken voor identiteit en om materialen en technieken voor hun werk te vinden. Hij moedigde zwarte auteurs aan onderwerpen te zoeken in het zwarte leven en hoge artistieke normen voor zichzelf op te stellen. Hij maakte Amerikaanse lezers bekend met de Harlem Renaissance door een speciaal Harlem-nummer te redigeren voor Survey Graphic (maart 1925), dat hij uitbreidde tot The New Negro (1925), een bloemlezing van fictie, poëzie, drama en essays.
Locke redigeerde de Bronze Booklet-studies over culturele prestaties van zwarten. Bijna twee decennia lang recenseerde hij jaarlijks literatuur van en over zwarten in Opportunity en Phylon, en vanaf 1940 tot aan zijn dood schreef hij regelmatig over zwarten voor de Britannica Book of the Year. Zijn vele werken omvatten Four Negro Poets (1927), Frederick Douglass, a Biography of Anti-Slavery (1935), Negro Art-Past and Present (1936), en The Negro and His Music (1936). Hij liet onafgewerkt materiaal na voor een definitieve studie over de bijdragen van zwarten aan de Amerikaanse cultuur. Zijn materiaal vormde de basis voor M.J. Butcher’s The Negro in American Culture (1956).
Een humanist die zich intensief bezighield met esthetiek, noemde Locke zijn filosofie “cultureel pluralisme” en benadrukte hij de noodzaak van het vaststellen van waarden om het menselijk gedrag en de onderlinge relaties te sturen. De belangrijkste van deze waarden was respect voor de uniciteit van elke persoonlijkheid, die zich alleen binnen een democratisch ethos volledig kan ontwikkelen en uniek kan blijven.