Slaapapneu en de patiënt met obesitas

door Randal S. Baker, MD, FACS

Voorjaar 2006

Om een PDF-versie van dit artikel te bekijken, klik hier.

Luid snurken is een veelvoorkomend teken van een ademhalingsprobleem dat tot andere problemen kan leiden. Volgens de American Academy of Sleep Medicine snurkt ongeveer 10 tot 30 procent van de volwassenen. Luid snurken is echter een teken van een ernstige aandoening en treft ongeveer vijf op de honderd mensen.

Wanneer iemand snurkt, komt dat doordat de ademhalingswegen achter in de keel vernauwd zijn en niet helemaal open staan, waardoor de hoeveelheid lucht die tijdens het slapen wordt opgenomen, beperkt wordt. Het is alsof je probeert te ademen door een natte, slordige noedel. Wanneer het lichaam niet genoeg lucht kan krijgen, geeft het de hersenen het signaal om harder te ademen en de lucht naar binnen te persen (dat vreselijke snurkgeluid), of als het geen lucht naar binnen krijgt (en u stopt met ademen); het maakt het lichaam wakker om het probleem te corrigeren.

Dit kan honderden keren per nacht gebeuren, en het cumulatieve effect kan leiden tot chronische slaperigheid, concentratieproblemen en zelfs depressie. Het herhaalde gebrek aan herstellende slaap over een langere periode kan ook leiden tot ernstiger problemen, waaronder hoge bloeddruk, hartaanval en beroerte.

Verschillende typen slaapapneu

Diegenen die luid snurken en ademhalingsmoeilijkheden ondervinden tijdens het slapen, lijden over het algemeen aan het obstructief slaapapneu-syndroom (OSAS). OSAS kent twee basistypen. Bij sommige patiënten is de vernauwing van de ademhalingswegen gering en kan het lichaam blijven ademen, maar alleen met verhoogde inspanning (luid snurken of luide ademhaling). Deze patiënten ondervinden nog steeds slaapstoornissen en herhaalde slaap- en waakcycli gedurende de nacht, hoewel ze zich daar misschien niets van herinneren. Dit type slaapstoornis wordt hypopneu genoemd.

Bij andere patiënten kan de ademhalingsgang zo sterk vernauwen dat er geen lucht meer door kan en de patiënt stopt met ademen. De hersenen maken hen dan wakker, zodat ze kunnen ademen, en de cyclus begint opnieuw. Dit wordt apneu genoemd. Sommige patiënten hebben ’s nachts last van beide vormen van de aandoening, omdat de spieren in de keel zich blijven ontspannen en de ademhalingswegen vernauwen. Bij beide vormen van abnormale ademhaling daalt het zuurstofgehalte in het bloed, wat een aantal andere symptomen veroorzaakt.

OSAS wordt veroorzaakt door de natuurlijke ontspanning van de keelspieren die bij iedereen optreedt wanneer ze beginnen te slapen. OSAS-patiënten hebben echter vaak bijkomende factoren die de zaken compliceren, zoals overgewicht, een kleinere dan normale kaak, vergrote amandelen of andere zachte weefsels die de ademhalingsgang gedeeltelijk kunnen blokkeren, of een grote tong.

Daarnaast zorgen degenen die voor het slapen alcohol drinken of slaappillen of kalmerende middelen nemen, ervoor dat de spieren in de keel zich verder ontspannen en vernauwen, waardoor de ademhalingsgang zich eerder zal sluiten. Velen nemen slaappillen of kalmerende middelen om beter en ononderbroken te kunnen slapen, maar in feite verergert het middel het probleem.

Slaapkwaliteitsproblemen treden meestal langzaam op en kunnen zich in de loop der jaren ontwikkelen, vooral als tegelijkertijd ook het gewicht toeneemt. De patiënt herkent de symptomen misschien niet eens, en de meeste patiënten herinneren zich zelden de talrijke keren dat ze in de loop van een nacht slapen en wakker worden.

Vaak schrijven mensen die slecht slapen het toe aan ouderdom, stress, medicatie, een oud bed of andere oorzaken. Hoewel deze factoren een rol kunnen spelen bij de ervaren slaapkwaliteit, zijn de bovengenoemde symptomen hoogstwaarschijnlijk de echte boosdoener van het slaaptekort. In dergelijke gevallen kan een slaapspecialist deze stoornissen diagnosticeren en behandelen om de kwaliteit van de slaap en de kwaliteit van het leven te verbeteren.

Behandeling van slaapapneu

Wanneer een patiënt wordt doorverwezen naar een kliniek voor slaapstoornissen of een slaaplaboratorium, zullen de medische professionals informeren naar de medische voorgeschiedenis van de patiënt, en kunnen ze met de slaappartner van de patiënt of andere leden van het huishouden praten over het dag- en slaapgedrag van de patiënt. Patiënten wordt vaak gevraagd een nacht of twee in een slaaplaboratorium door te brengen om het slaapgedrag te controleren en te evalueren. Dit onderzoek wordt een polysomnograaf genoemd. Als de patiënt wordt gevraagd om voor evaluatie een nacht in het laboratorium door te brengen, wordt hij uitgerust met kleine sensoren die op verschillende plaatsen op het lichaam worden geplaatst om hersengolven, been- en armbewegingen, hartritmes, spieractiviteit, ademhalingsfrequenties, zuurstofniveaus en andere lichaamsfuncties tijdens de slaap te registreren. Ook andere apparatuur kan worden gebruikt om ademhalingspatronen te bewaken en te beoordelen. Soms worden röntgenfoto’s en rechtstreeks onderzoek van de ademhalingswegen gemaakt om een beter inzicht te krijgen in de architectuur van de keel. Over het algemeen zijn er geen naalden nodig en het onderzoek is niet ongemakkelijk of pijnlijk.

Sommige patiënten wordt gevraagd of ze ook overdag kunnen worden onderzocht, en als dat zo is, worden ze gevolgd via een reeks dutjes van 20 minuten die met tussenpozen van twee uur worden aangeboden. Dit type onderzoek staat bekend als de Multiple Sleep Latency Test (MSLT), en meet de slaperigheid overdag om te kunnen refereren aan de resultaten van de nachtelijke onderzoeken. De MSLT wordt ook gebruikt om andere mogelijke oorzaken van slaperigheid te evalueren, zoals narcolepsie of soortgelijke fysieke stoornissen van de hersenfunctie.

Als bij een patiënt OSAS wordt vastgesteld, zijn er verschillende mogelijkheden voor behandeling. De eerste daarvan is gewichtsvermindering als de patiënt inderdaad overgewicht heeft. Zelfs kleine hoeveelheden gewichtsverlies kunnen OSAS aanzienlijk verbeteren. Bijvoorbeeld, als een man die 165 pond zou moeten wegen, en momenteel 200 pond weegt, zijn gewicht vermindert met slechts 20 pond, kan hij ’s nachts beter slapen, minder snurken en overdag een betere kwaliteit van leven hebben.

De tweede behandelingsoptie, bijna altijd gecombineerd met gewichtsverlies, is het gebruik van een Positive Airway Pressure (PAP)-apparaat tijdens het slapen. Dit lichte masker wordt tijdens de slaap over de neus gedragen. Een kleine, stille luchtpomp is met een lange slang aan het masker bevestigd, en lucht onder druk komt de neusholte binnen en gaat via de keel naar de longen. Deze zachte luchtdruk houdt de ademhalingswegen open en vermindert de inspanning die het lichaam moet leveren om te ademen tijdens de slaap. Het lichaam krijgt meer zuurstof, hoeft minder te werken en ervaart dus een meer rustgevende en herstellende slaap.

Een andere vorm van behandeling zijn orale hulpmiddelen voor mensen bij wie OSAS wordt beïnvloed door de vorm van de kaak, de grootte van de tong of problemen met het zachte gehemelte. Patiënten met milde tot matige OSAS hebben over het algemeen meer baat bij dit type behandeling dan patiënten met ernstige OSAS. Chirurgie is een zeldzame optie, en zeker een laatste redmiddel, tenzij het probleem wordt veroorzaakt door een werkelijke abnormale fysieke obstructie, zoals vergrote adenoïden of amandelen, poliepen of andere gezwellen.

OSAS is iets dat kan worden beheerd en zelfs genezen met de hulp van de juiste medische professionals. U hoeft niet in te boeten aan slaapkwaliteit of leven omdat u OSAS hebt. Als je denkt dat je aan OSAS of een andere slaapstoornis lijdt, doe jezelf dan een plezier en zoek professionele hulp – het kan geen kwaad, en het is gemakkelijk beschikbaar. U verdient een betere nachtrust, en dat geldt ook voor degenen die met u samenleven!

Wat te doen als je denkt dat je slaapapneu hebt
Als je meer dan twee keer per week last hebt van een van de volgende symptomen, moet je contact opnemen met een arts die je zal doorverwijzen naar een laboratorium voor slaapstoornissen voor evaluatie:

• Extreem luid snurken dat in de verte te horen is
• Stemmingswisselingen, concentratieproblemen of vergeetachtig, prikkelbaar, angstig of depressief
• Snurken dat wordt onderbroken door pauzes, perioden van ademstilstand, hijgen of een verstikkend gevoel
• Op ongelegen momenten in slaap vallen, zoals op het werk of tijdens het autorijden
• Morgenhoofdpijn, of onverklaarbare misselijkheid, en ’s nachts vaak naar het toilet om te plassen
• Chronische donkere kringen onder de ogen

Note: Het is niet normaal dat kinderen elke nacht luid snurken, moeite hebben met ademhalen, piepen of hijgen als ze regelmatig ademen. Slechte slaap kan overdag hyperactiviteit veroorzaken, die dan verkeerd kan worden gediagnosticeerd als Attention Deficit Disorder (ADD) of Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Als u ziet dat uw kind deze waarschuwingssignalen vertoont, roep dan onmiddellijk de hulp in van een arts.

Patiënten met OSAS worden aangemoedigd om het volgende te proberen als hulp bij de behandeling van hun aandoening:

• Verlies gewicht.

• Mijd alcohol binnen vier uur voor het slapengaan.

• Mijd slaappillen omdat deze de ademhalingswegen te veel ontspannen. Praat met uw arts als u slaappillen slikt voor andere slaapstoornissen dan die welke door OSAS worden veroorzaakt.

• Raadpleeg een arts over alle medicijnen die worden voorgeschreven of ingenomen tegen hoofdpijn, angst en andere veelvoorkomende problemen, aangezien deze van invloed kunnen zijn op de slaap en de ademhaling.

• Slaap op één zij of op de buik. Sommigen hebben alleen last van OSAS als ze op hun rug liggen. Door een kussen of tennisbal aan de achterkant van de pyjama vast te maken, voorkomt u dat u ’s nachts op uw rug gaat liggen.

• Medicijnen tegen verstopte neus kunnen helpen om het snurken te verminderen en kunnen OSAS enigszins verlichten. Breathright © strips en andere soortgelijke producten kunnen ook worden gebruikt om neusverstopping te verminderen na overleg met een arts.

• Mijd cafeïne binnen vier uur voor het slapengaan. Cafeïne zit in koffie, thee, frisdrank, energiedrankjes, cacao, chocolade en medicijnen op recept en vrij verkrijgbare medicijnen. Overmatig gebruik van cafeïne overdag moet worden beperkt.

• Stop met roken, of rook niet binnen een uur voor het slapengaan.

• Reguliere lichaamsbeweging helpt mensen beter te slapen, maar doe dit niet binnen zes uur voor het slapengaan. Raadpleeg een arts voordat u met een trainingsprogramma begint.

• Zorg voor een comfortabele slaapomgeving, waaronder een bed van goede kwaliteit dat geschikt is voor uw lichaam, een constante comfortabele temperatuur en een donkere, rustige kamer om in te slapen.

• Neem geen zware maaltijden voor het slapengaan. Melk of andere zuivelproducten, of zelfs een stukje kalkoen, zijn goed voor het slapengaan, omdat ze de natuurlijke slaapbevorderende stof tryptofaan bevatten.

• Beheers stress overdag en probeer een half uur voor het slapengaan een stressverminderende activiteit te ondernemen, zoals lezen, een warm bad nemen, mediteren, een kruiswoordpuzzel maken, enz.

• Houd een regelmatige slaap- en wakkertijd aan, ook in het weekend en op feestdagen.

• Houd regelmatige schema’s aan voor de andere activiteiten in uw leven, zoals het innemen van medicijnen, maaltijden, klusjes en dergelijke.

• Gebruik de slaapkamer alleen om te slapen, te vrijen en in tijden van ziekte.

• Gebruik de slaapkamer niet om buiten de slaapkamer in slaap te vallen (d.w.z. de luie stoel, de bank).

• Mijd dutjes overdag. Als u overdag toch een dutje moet doen, doe dit dan op hetzelfde tijdstip.

Over de auteur:
Randal S. Baker, MD, FACS, is bariatrisch chirurg in het Center for Health Excellence in Grand Rapids, Michigan. Dr. Baker was enkele jaren medisch directeur van de chirurgische intensive care units van het Spectrum Hospital en is assistent professor chirurgie aan de Michigan State University. Hij is lid van de American Society for Bariatric Surgery, de American Medical Association en de Society of Critical Care Medicine.