Na wszystko jest pora, i czas na każdą sprawę pod niebem: czas narodzin i czas śmierci… . .
Zobacz ważne cytaty wyjaśnione
Podsumowanie
Narrator Kaznodziei jest bezimienną osobą, która nazywa siebie „Nauczycielem” i identyfikuje się jako aktualny król Izraela i syn króla Dawida. Nauczyciel rozpoczyna od okrzyku: „Próżność próżności … . ! Wszystko jest próżnością” (1,2). Ubolewa, że wszystko w życiu jest nieskończone i bezsensowne – zwłaszcza ludzki trud i cykle natury, bo nic nigdy nie jest naprawdę nowe na ziemi. Jako najmądrzejszy człowiek w Jerozolimie, Nauczyciel czuje, że ciąży na nim nieszczęsne zadanie rozeznawania mądrości, gdyż widział „wszystkie czyny, które się dokonują pod słońcem” (1, 14).W mieszaninie prozy i wierszy Nauczyciel zestawia swoje badania, hipotezy i przysłowia dotyczące mądrości.
Nauczyciel próbuje wielu ziemskich przyjemności. Pije, bogaci się, zdobywa władzę, kupuje majątek, doświadcza seksualnego uniesienia, ogląda artystyczne rozrywki. Jednak żadne z tych doświadczeń go nie satysfakcjonuje. Chociaż Nauczyciel początkowo zakłada, że mądrość jest lepsza od głupoty, zdaje sobie sprawę, że osiągnięcie mądrości jest frustrującym i nieuchwytnym dążeniem, ponieważ zarówno mądrzy, jak i głupi umierają tą samą śmiercią. Stawia hipotezę, że najlepsze, co ludzie mogą zrobić, to czcić Boga, jeść, pić i cieszyć się sobą.
Nauczyciel bada również ogólne tendencje ludzkiej aktywności. Zauważa, że tak jak jest czas na każdą dobrą rzecz w życiu, taką jak narodziny czy miłość, tak zawsze jest czas na jej przeciwieństwo, takie jak śmierć czy nienawiść. Śmiertelnym ludziom często trudno jest zrozumieć różnicę między niegodziwością a sprawiedliwością, ale Bóg rozróżnia te dwie rzeczy. Nauczyciel zauważa, że praca ludzka jest naznaczona współzawodnictwem, zazdrością i uciskiem. Nauczyciel chwali cnoty ludzkiej współpracy, zwracając uwagę na przewagę, jaką ma zespół złożony z dwóch lub trzech osób nad pojedynczą osobą.
Następnie Nauczyciel omawia różne niemądre działania, takie jak obżarstwo, miłość do pieniędzy i nadmierne gadulstwo. Nauczyciel podaje szereg wskazówek, jak unikać takiej głupoty.Każde powiedzenie wychwala negatywne doświadczenia nad pozytywnymi: żałoba, jak twierdzi, jest lepsza niż uczta, a koniec rzeczy jest lepszy niż początek. Zachęca też ludzi, by nie byli ani zbyt sprawiedliwi, ani zbyt niegodziwi, lecz zachowali umiar.
Nadal Nauczyciela niepokoi fakt, że zarówno złych, jak i dobrych ludzi spotyka ten sam los. Męczy go omawianie różnic między dobrymi i złymi, czystymi i nieczystymi, posłusznymi i nieposłusznymi. Ostatecznie decyduje, że jedynymi czynnikami decydującymi o wyniku między przeciwstawnymi siłami życiowymi są czas i przypadek.
Nauczyciel udziela pozytywnych napomnień. Zachęca ludzi, aby w pełni cieszyli się swoim próżnym życiem i działalnością. Ludzie muszą korzystać z nieprzewidzianych szans życiowych, ponieważ ostrożność tylko utrudnia Bożą Opatrzność. Zachęca młodych ludzi, aby pozostali szczęśliwi i podążali za swoimi skłonnościami, przypominając im, aby zawsze pamiętali o Bogu. Rzeczy ziemskie są tylko tymczasowe, a życie jest cyklem, który ostatecznie powraca do Boga (12, 7). Nauczyciel przestrzega też czytelnika przed słuchaniem zbyt wielu mądrych rad, gdyż studium mądrości nigdy się nie kończy. Ostatecznym „końcem sprawy” jest to, aby ludzie bali się Boga i byli posłuszni Jego przykazaniom (12, 13).