Op 4 januari blokkeerde een Britse rechtbank een verzoek van de Verenigde Staten om WikiLeaks-uitgever Julian Assange uit te leveren.
De VS hebben hem beschuldigd van het hacken van overheidscomputers en spionage nadat hij tussen 2010 en 2011 honderdduizenden geheime documenten had verkregen en gepubliceerd.
Districtsrechter Vanessa Baraister zei dat uitlevering “onderdrukkend” zou zijn, rekening houdend met de geestelijke gezondheid van Assange, en zei dat hij een risico op zelfmoord liep.
Assange werd in april 2019 door de Britse politie gearresteerd vanuit de ambassade van Ecuador in Londen, waar hij sinds 2012 asiel had gekregen.
Hier is wat u moet weten:
Wie is Julian Assange?
Assange is een in Australië geboren computerprogrammeur en oprichter van WikiLeaks – een internationale klokkenluidersorganisatie zonder winstoogmerk die in 2006 in IJsland werd opgericht.
De 49-jarige, een vader, is de uitgever en voormalig hoofdredacteur van WikiLeaks. In 2018 nam de IJslandse journalist Kristinn Hrafnsson het stokje over als redacteur.
Assange kwam medio 2010 in de belangstelling nadat WikiLeaks in november van dat jaar Amerikaanse militaire logboeken uit Afghanistan en Irak en Amerikaanse kabellekken had gepubliceerd.
Voormalig Amerikaans militair Chelsea Manning stuurde de informatie naar Assange.
Manning werd in 2013 aangeklaagd en veroordeeld tot 35 jaar gevangenisstraf voor het overtreden van de Espionage Act van 1917, en andere overtredingen.
De Espionage Act werd aangenomen om elke inmenging in militaire operaties van de VS te ontmoedigen en te voorkomen dat individuen en groepen vijanden van de Verenigde Staten zouden steunen.
Manning’s straf werd in januari 2017 omgezet, dagen voordat de toenmalige Amerikaanse president Barack Obama zijn ambt neerlegde.
Wat onthulde WikiLeaks?
WikiLeaks werd in april 2010 beroemd nadat de website een 39 minuten durende video vrijgaf van een Apache-helikopter van het Amerikaanse leger die meer dan een dozijn Irakezen, onder wie twee journalisten van Reuters, beschoot en doodde.
De door Manning gelekte beelden leidden tot wereldwijde verontwaardiging, waardoor het debat over de bezetting van Irak en de bredere aanwezigheid van de VS in het Midden-Oosten opnieuw oplaaide.
In juli van dat jaar publiceerde WikiLeaks, samen met verschillende media, zoals de New York Times, meer dan 90.000 militaire documenten van de VS met betrekking tot de oorlog in Afghanistan.
Hieronder bevonden zich nog niet eerder gerapporteerde details over burgerdoden, slachtoffers door eigen vuur, Amerikaanse luchtaanvallen, de rol van Al Qaida in het land, en landen die steun verlenen aan Afghaanse leiders en de Taliban.
Maanden later publiceerde WikiLeaks 391.832 documenten met betrekking tot de oorlog in Irak. De rapporten, ook wel The Iraq War Logs genoemd, bevatten details ter plaatse zoals gerapporteerd door Amerikaanse troepen, daterend van januari 2014 tot december 2019.
De lekken waren de grootste in de militaire geschiedenis van de VS, waarbij enorme burgerslachtoffers aan het licht kwamen.
In november 2010 publiceerde WikiLeaks honderdduizenden Amerikaanse diplomatieke cables, in wat nu beter bekend is als het Cablegate-schandaal.
Zo’n 250.000 rapporten werden vrijgegeven, daterend van 1996 tot februari 2010. De cables bevatten analyses en inzichten van meer dan 270 Amerikaanse ambassades en consulaten van over de hele wereld.
Waar wordt Assange van beschuldigd?
Nadat Assange was gearresteerd, beschuldigde een grand jury in de staat Virginia hem van één aanklacht van computerinbraak/hacking omdat hij soldaat Manning zou hebben geholpen bij het verkrijgen van toegang tot geclassificeerde documenten.
In mei 2019 werd Assange verder aangeklaagd – onder de Amerikaanse Espionage Act van 1917 – op 17 aanklachten voor het vragen, verzamelen en publiceren van Amerikaanse militaire en diplomatieke documenten in 2010, allemaal verstrekt door Manning.
Assange is de eerste uitgever die onder de wet wordt aangeklaagd.
De in de aanklacht genoemde lekken omvatten de diplomatieke kabels van de VS, informatie over gevangenen in de gevangenis van Guantanamo Bay en activiteitenverslagen over Irak en Afghanistan.
Wat kan er met Assange gebeuren?
De Amerikaanse regering heeft gezegd dat ze in beroep zal gaan tegen de beslissing van de Britse rechtbank van 4 januari, waarbij sommigen verwachten dat het proces helemaal tot aan het Britse Hooggerechtshof zal gaan.
Als Assange aan de VS wordt uitgeleverd en op grond van de spionagewet wordt aangeklaagd, kan hij 175 jaar gevangenisstraf tegemoet zien. Op de minder ernstige aanklacht van computerinbraak zou de oprichter van WikiLeaks maximaal vijf jaar krijgen.
Uitlevering tussen het VK en de VS komt zelden voor.
In 2012 werd een verzoek van de VS om de Britse hacker Gary Mackinnon uit te leveren wegens het hacken van Amerikaanse militaire databases afgewezen. Evenzo weigerden de VS eerder dit jaar een verzoek van het Verenigd Koninkrijk om Anna Sachoolas uit te leveren, de vrouw van een Amerikaanse inlichtingenofficier die ervan wordt beschuldigd een Britse burger te hebben gedood wegens gevaarlijk rijgedrag.
Wat is er gebeurd met de aanklacht wegens aanranding tegen hem in Zweden?
De aanklacht van de VS tegen Assange bevat geen aanklacht wegens verkrachting, waarvan hij in 2010 door twee Zweedse vrouwen werd beschuldigd. Assange heeft de beschuldigingen herhaaldelijk ontkend.
Een Zweedse rechtbank vaardigde in 2010 een internationaal arrestatiebevel tegen hem uit, zodat hij aan het Noordse land kon worden uitgeleverd. Na op borgtocht te zijn vrijgelaten in het Verenigd Koninkrijk, kreeg Assange in juni 2012 asiel in de Ecuadoraanse ambassade van toenmalig president Rafael Correa, waar hij bijna zeven jaar verbleef.
Op 19 november 2019 werden alle verkrachtingsaanklachten tegen Assange ingetrokken.
Waarom is deze zaak belangrijk?
Hoewel aanhangers van de Wikileaks-uitgever de beslissing van de Britse rechtbank hebben verwelkomd, hebben velen hun voorzichtigheid uitgesproken – waarbij zij opmerkten dat de zaak niet werd beslist op grond van de persvrijheid.
Volgens rechtengroeperingen zou de mogelijke uitlevering en veroordeling van Assange in de VS een ernstige bedreiging vormen voor de rechten van vrije meningsuiting en voor het werk van onderzoeksjournalisten over de hele wereld.
Amnesty International heeft gezegd dat de veroordeling van Assange “onmiddellijke en ernstige gevolgen” zou hebben voor onderzoeksjournalisten, uitgevers en iedereen die geclassificeerd overheidsmateriaal publiceert.
Amerikaanse advocaten stellen dat de aanklacht tegen Assange zou kunnen worden aangevochten op grond van het Amerikaanse First Amendment, dat het recht op vrijheid van meningsuiting beschermt.