Veroorzaakte het poliovaccin kanker?

Vraag: Hebben mensen kanker gekregen door het poliovaccin?

A: Er zijn geen gevallen bekend, en het is zeer onwaarschijnlijk. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw kregen mensen poliovaccins die besmet waren met een virus dat bij knaagdieren kanker veroorzaakt. Maar uit onderzoek blijkt dat dit virus bij mensen geen kanker veroorzaakt.

VULLIGE VRAAG

Waren mensen besmet met kanker door het poliovaccin?

Volledig ANTWOORD

Veel van onze lezers hebben ons gevraagd of mensen kanker hebben gekregen doordat ze het poliovaccin hebben gekregen. Facebook-gebruikers hebben ook verhalen over dit onderwerp gemarkeerd als mogelijk onjuist. Waar het op neerkomt: Het is hoogst onwaarschijnlijk dat de partijen poliovaccin die in de jaren ’50 en ’60 zijn besmet, hebben veroorzaakt dat iemand kanker heeft ontwikkeld.

Polio, of poliomyelitis, is een ziekte die wordt veroorzaakt door het poliovirus. Ongeveer 1 op de 200 mensen die het virus oplopen, ontwikkelen de ziekte, die gepaard gaat met bewegingsverlies in de ledematen, aldus de Centers for Disease Control and Prevention.

Bijna 3 op de 4 mensen die het virus oplopen, vertonen geen symptomen. Ongeveer 1 op de 4 heeft minder ernstige symptomen, zoals keelpijn, vermoeidheid, misselijkheid of koorts. In zeldzame gevallen kan het virus de dood tot gevolg hebben.

Immobiliteit kan ook optreden tientallen jaren nadat iemand van de infectie lijkt te herstellen, aldus de CDC. Deskundigen classificeren dit als een ziekte die verschilt van polio, namelijk het post-poliosyndroom. Tussen 25 en 40 procent van de “polio-overlevers” ontwikkelt dit syndroom.

In 1954 – het jaar voordat het poliovaccin op grote schaal beschikbaar kwam – werden in de VS meer dan 18.000 gevallen van paralytische polio gemeld en meer dan 1.000 sterfgevallen als gevolg van het virus, volgens de CDC. In 1964 waren die aantallen gedaald tot respectievelijk 106 en 17.

Dankzij het vaccin is de VS al 30 jaar vrijwel “poliovrij”, zegt de CDC, hoewel “de ziekte nog steeds voorkomt in andere delen van de wereld.”

Het agentschap beveelt nog steeds aan dat kinderen vier doses van het poliovaccin krijgen, die elk de immuniteit tegen het virus verhogen. In 2016 had 93,7 procent van de kinderen jonger dan 3 jaar ten minste drie doses van het vaccin gekregen. De CDC zegt dat kinderen de vierde dosis moeten krijgen tussen de leeftijd van 4 en 6 jaar.

Om het vaccin te ontwikkelen, kweekte de epidemioloog en arts Jonas Salk, die in 1995 overleed, het poliovirus in een kweek (denk, petrischaal) van niercellen van apen. Vervolgens gebruikte hij een chemische stof genaamd formaline om het virus te doden, waardoor het geen polio meer kon veroorzaken.

Wanneer dit dode virus in het lichaam van mensen wordt gebracht, leert het hun immuunsysteem hoe het afweer tegen het virus moet opbouwen. Op deze manier laat het poliovaccin, net als andere vaccins, het lichaam zien hoe het de middelen kan ontwikkelen die het nodig heeft om het levende virus af te weren als het eraan wordt blootgesteld.

Maar in de beginjaren van de toediening van het vaccin deden zich twee onverwachte problemen voor. In 1955 bevatten sommige partijen van het door één bedrijf geproduceerde vaccin daadwerkelijk levend poliovirus, aldus de CDC. Dit leidde tot meer dan 250 gevallen van de ziekte polio en 10 sterfgevallen.

Het tweede incident heeft betrekking op de vragen van onze lezers.

In 1960 ontdekten wetenschappers dat sommige van de niercellen van apen die werden gebruikt om de poliovaccins te maken, waren besmet met het simian virus 40. Voor apen is dit virus onschadelijk, het geeft geen symptomen. Maar in hoge doses kan SV40 kanker veroorzaken bij knaagdieren.

Vanaf 1961 eisten de autoriteiten dat nieuwe partijen poliovaccins vrij van SV40 moesten zijn. Toch werden veel vaccins die voor dat jaar waren geproduceerd niet teruggeroepen.

Totaal schatten wetenschappers dat ongeveer 100 miljoen inwoners van de V.S. tussen 1954 en 1963 een of meer doses van het poliovaccin hebben ontvangen, inclusief degenen die tijdens een klinische proef in 1954 waren ingeënt.

Voor alle duidelijkheid: niet alle vaccins die in deze periode aan mensen werden gegeven waren besmet met SV40. Van degenen die dat wel waren, doodde de formaline die werd gebruikt om het poliovirus te doden, ook alle of de meeste SV40, verklaarde Keerti Shah, nu emeritus hoogleraar moleculaire microbiologie en immunologie aan de Johns Hopkins University, in een overzicht uit 2006.

ublicatie in het International Journal of Cancer voegt daaraan toe dat het aantal mensen dat werkelijk risico loopt – zij die zijn blootgesteld aan levend SV40 – onbekend blijft.

Onderzoek naar SV40

Sinds de jaren zestig zijn wetenschappers doorgegaan met het onderzoek naar het verband tussen het poliovirus, SV40 en kanker.

In 2002 heeft een commissie van het Institute of Medicine van de National Academies (nu de National Academy of Medicine) het beschikbare onderzoek over dit onderwerp onder de loep genomen en vastgesteld “dat het bewijs onvoldoende was om te concluderen of het besmette poliovaccin al dan niet kanker heeft veroorzaakt.”

Waarom nam de commissie dat besluit?

Studies hadden consequent aangetoond dat mensen die in de jaren vijftig en zestig het poliovaccin kregen, geen verhoogd risico op kanker hadden, maar deze studies hadden “aanzienlijke beperkingen”, aldus de commissie.

Zo waren deze studies “ecologisch”, legde het rapport uit. Ecologische studies kijken naar groepen – in dit geval, mensen die het poliovaccin kregen in de jaren 1950 en 1960 – niet naar individuen.

Als het met SV40 besmette poliovaccin kanker zou veroorzaken, zouden wetenschappers verwachten een verhoogd risico op kanker te zien in de populatie van mensen die het vaccin kregen. Maar het feit dat ze dit effect niet in de groep vonden, sluit niet uit dat sommige geselecteerde individuen wel kanker hebben gekregen als gevolg van het vaccin.

Gezien de onbeslistheid van dit onderzoek, keek de commissie naar andere lijnen van bewijs om op te helderen of SV40 kanker kan veroorzaken bij mensen.

Zo vond de commissie bijvoorbeeld dat studies hebben aangetoond dat het virus kanker kan veroorzaken bij knaagdieren. Maar het feit dat een virus kanker veroorzaakt bij knaagdieren in het laboratorium betekent nog niet dat het kanker kan veroorzaken bij de mens. Het effect van virussen op de ene soort is niet noodzakelijkerwijs het effect op andere soorten.

De commissie stelde ook vast dat studies hebben aangetoond dat SV40 menselijke cellen in een kweek kan “transformeren” – d.w.z. cellen in een petrischaaltje, niet in het lichaam. Dit betekent dat het virus het genetisch materiaal in menselijke cellen kan veranderen, een proces dat nodig is voor een persoon om kanker te ontwikkelen door het virus.

Maar dit is nog steeds niet genoeg bewijs om definitief te zeggen dat SV40 kanker veroorzaakt bij mensen – hoe een virus cellen buiten het lichaam beïnvloedt, is misschien niet hoe het cellen binnen het menselijk lichaam beïnvloedt.

Het rapport wees ook op enkele studies die het genetisch materiaal van SV40 hebben gevonden in menselijke tumoren. Maar nogmaals, de “detectie van SV40 in tumoren toont op zichzelf nog geen oorzakelijk verband aan,” aldus het rapport. “SV40 zou een passagiersvirus kunnen zijn, dat de cellen infecteert maar geen pathologie veroorzaakt.”

In het rapport van de National Academies wordt geconcludeerd dat – zelfs als onderzoekers in de toekomst afdoend bewijs vinden voor een oorzakelijk verband tussen het poliovaccin en kanker – het tot 2002 verzamelde bewijs “voldoende robuust is om te suggereren dat de relatieve bijdrage van SV40 aan het totale risico klein zou moeten zijn.”

Onderzoek dat sinds 2002 is gepubliceerd, heeft de wetenschappelijke slinger alleen maar doen doorslaan in de richting van een gebrek aan een oorzakelijk verband, zegt Shah van Johns Hopkins.

In zijn literatuuroverzicht uit 2006 concludeerde Shah dat onderzoek dat is gepubliceerd sinds het rapport van de commissie uit 2002 “niet het idee ondersteunt dat SV40 heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van menselijke kankers.”

Zo waren de studies die het genetisch materiaal van SV40 in menselijke tumoren aantroffen waarschijnlijk “vals-positieven,” schreef hij in zijn paper gepubliceerd in het International Journal of Cancer.

Shah wees er ook op dat vier aanvullende studies die sinds 2002 zijn gepubliceerd geen verband vonden tussen degenen die mogelijk zijn blootgesteld aan SV40 via het poliovaccin en een hogere prevalentie van kanker.

Net als het rapport van 2002, zei Shah dat “deze gegevens op zichzelf de rol van SV40 in kanker bij de mens niet weerleggen, omdat de blootstelling aan SV40 door het vaccin niet bekend is op het niveau van het individu.” Maar gezien dit recentere onderzoek is het “zeer waarschijnlijk dat SV40” “geen verband houdt met kanker bij de mens”, concludeerde hij.

Zoals we vorig jaar juli al aangaven toen we schreven over een controversiële rechterlijke uitspraak van de Europese Unie over vaccins, is het moeilijk, zo niet onmogelijk, voor wetenschappers om definitief uit te sluiten dat een vaccin een ziekte veroorzaakt. We haalden een rapport uit 2012 aan van het Institute of Medicine van de National Academies over de veiligheid van vaccins om dat punt te ondersteunen.

In het rapport staat dat het “vrijwel onmogelijk is om de afwezigheid van een relatie te bewijzen met dezelfde zekerheid die mogelijk is bij het vaststellen van de aanwezigheid van een relatie.” Waarom? Omdat “studies de mogelijkheid niet kunnen uitsluiten dat de reactie wordt veroorzaakt door het vaccin bij een subset van individuen,” legt het rapport uit.

Dit argument geldt ook voor het geval van het poliovaccin en kanker – bewijs suggereert dat het besmette vaccin in de jaren 1950 en 1960 geen kanker veroorzaakt, maar het is moeilijk voor wetenschappers om de mogelijkheid uit te sluiten dat het dat bij een handvol mensen wel heeft gedaan.

Bronnen

CCDC. Wat is polio? Geraadpleegd 24 apr 2018.

CDC. Post-polio-syndroom. Accessed 24 Apr 2018.

Salk Institute. Jonas Salk. Accessed 24 Apr 2018.

CDC. Polio en het vaccin (Shot) om het te voorkomen. Accessed 24 Apr 2018.

CDC. Poliovaccinatie: Wat iedereen moet weten. Accessed 24 Apr 2018.

Shah, Keerti V. “SV40 en menselijke kanker: A review of recent data.” International Journal of Cancer. 27 nov 2006.

CDC. Understanding How Vaccines Work. Feb 2013.

CDC. Historische zorgen over de veiligheid van vaccins. Accessed 24 Apr 2018.

NASEM. “Persbericht: Institute of Medicine to Become National Academy of Medicine.” 28 apr 2015.

IOM. “Immunization Safety Review: SV40 Contamination of Polio Vaccine and Cancer.” 2002.

Schipani, Vanessa. “Wetenschappelijk bewijs en het Hof van de EU.” FactCheck.org. 3 jul 2017.

IOM. “Nadelige effecten van vaccins: Evidence and Causality.” 2012.

CDC. Reported Cases and Deaths from Vaccine Preventable Diseases, United States, 1950-2013. Apr 2015.

CDC. Immunisatie. Accessed 24 Apr 2018.